Жұмабай Шаяхметов

Жұмабай Шаяхметов (30 тамыз 1902, Омбы облысы — 17 қазан 1966, Алматы) — кеңестік мемлекет қайраткері, Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің бірінші хатшысы.

Жұмабай Шаяхметұлы Шаяхметов
Лауазымы
Ту Қазақстан Компартиясы Оңтүстік Қазақстан облыстық комитетінің бірінші хатшысы
ақпан 1954 — мамыр 1955
Ізашары	Нұрдәулет Күзембаев
Ізбасары	Ысмайыл Юсупов
Ту КСРО Жоғарғы Кеңесінің Ұлттар Кеңесінің төрағасы
Ізашары	Василий Кузнецов
Ізбасары	Вилис Лацис
Ту Қазақстан Компартиясының бірінші хатшысы
Ізашары	Геннадий Борков
Ізбасары	Пантелеймон Пономаренко
Өмірбаяны
Партиясы	ВКП (б)/коммунистік партиясы
Дүниеге келуі	30 тамыз 1902 (1902-08-30) Шарбақты ауылы, Борисов болысы, Омбы уезі, Ақмола облысы, Дала генерал-губернаторлығы  Ресей империясы
Қайтыс болуы	17 қазан 1966 (1966-10-17) (64 жас) Алматы, Қазақ КСР, КСРО
Жұбайы	Майнұр Шоқабаева (үйл. 1925)
Балалары	қыздары Рауза (1926—1927) Алма (1934—2012) ұлдары Равиль (1927—2000) Сейіл (1929—1929) Ноэл (1931—2023) Владимир (1938—1974) Тарғын (1946—2006)
Марапаттары	Үлгі:Құрмет белгісі ордені Үлгі:1941-1945 жылдардағы Ұлы Отан соғысында Германияны жеңгені үшін медалі. Үлгі:Мәскеудің 800 жылдығын еске алу медалі

Отбасы

1925 жылы 7 қарашада Тобықты руынан шыққан Майнұр Ғәлиқызы Шоқабаеваға үйленді. Екеуі бірін-бірі Майкөн және Жұмаш деп атады.

Балалары:

• Баласы Равиль (20 желтоқсан 1927, Петропавл) 1951 жылы Қазақ тау-кен металлургия институтын "түсті, сирек және асыл металдар металлургиясы" мамандығы бойынша тәмамдағаннан кейін "Гинцветмет" мемлекеттік түсті металдар ғылыми-зерттеу институтының Алтай филиалында кіші ғылыми қызметкер болды. 1955—1970 жылдары "№10 Пошта жәшігі " зауытына цехтың өндірістік шебері лауазымына ауысты. 1970—1990 жылдары көптеген жылдар бойы металлург-ғалымдардың ғылыми эксперименттері жүргізілген Алматыдағы Қазақ КСР Ғылым академиясының Металлургия және байыту институтына тәжірибелік-эксперименттік цехтың бастығы болды.
  • Немересі Александр (1950—2014) — ғалым-металлург, техника ғылымдарының докторы (2006), Халықаралық минералдық ресурстар академиясының академигі. 200 ғылыми жұмыстың және 24 патенттің авторы.
    • Шөбересі Карина — саясаттану және киберқауіпсіздік магистрі, Франкфурт университетінің түлегі.
  • Немересі Айдар (1954 туған) — 1978—2007 жылдары БҰҰ-ның Нью-Йорктегі штаб-пәтерінде және БҰҰ-ның Женевадағы бөлімшесінде дипломатиялық қызмет атқарды. Құрмет ордені, Нәзір Төреқұлов атындағы Қазақстан Сыртқы істер министрлігінің Қазақстанның сыртқы саясатын дамытуға қосқан үлесі үшін және Біріккен Ұлттар Ұйымының игілігі үшін 30 жылдық мінсіз қызметі үшін медалдарімен марапатталған. "Мағынаны қайта құру. Жұмабай Шаяхметов туралы эссе” кітабының авторы.
    • 2 баласы және 4 немересі бар.
  • Немересі Ринат (1956 туған) — TexaKaBank (1993—2007) және ForteBank-тің (2008—2010) адами ресурстар және қоғаммен байланыс жөніндегі басқарушы директоры, БТА Банкінің адами ресурстар және қоғаммен байланыс жөніндегі директордің міндетін атқарушы (2007—2008), РБК Банкі төрағасының кеңесшісі (2011—2017).
    • 2 ұлы және 1 немересі бар.
  • Немересі Ноэл (ағасының атына аталды, 1960 туған) белгілі журналист, тәуелсіз Қазақстанның радиохабарларының бастауында тұрған, ҚР Журналистика Академиясының академигі, көптеген радиостанцияларда, сондай-ақ Қазақ ұлттық консерваториясының проректоры болып жұмыс істеген. Құрманғазы және NS радиосының бас продюсері. Classic радиосындағы "біздің ұрпақтың музыкасы", "Джаз-тайм" танымал радиобағдарламаларының, сондай-ақ Алматы телеарнасындағы "Алматы тарихы" танымал бағдарламасының авторы. 1990 жылдары Deutsche Welle, Voice of America, Dubai FM-де тағылымдамадан өтті.
    • 2 ұлы және 3 немересі бар.
• Баласы Ноэл

Өмірбаяны

Қазіргі Омбы облысының Шарбақты ауданында туған. Арғын тайпасының Атығай руынан шыққан. Полтавкадағы екі сыныпты қазақ-орыс училищесін бітірген (1917 ж). Мәскеудегі Н.Нариманов атындағы Шығыс институтында оқыған.

Еңбек жолын Текелі болыстық атқару комитетінің хатшысы болып бастап (1921-1923 жж.), уездік атқару комитетінің іс жүргізушісі болды. Халық ішкі істер комиссариатында 10 жыл жұмыс істеп, жедел уәкілдің көмекшісінен облыстық басқарма бастығының орынбасарлығына дейін жоғарлады (1936 ж.). 1938 жылы маусымда Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің үшінші хатшысы болып сайланды. Бір жылдан кейін екінші хатшылыққа көтеріліп, Ұлы Отан соғысы жылдары Қазақстан бойынша Мемлекеттік қорғаныс комитетіне басшылық жасады.

1946 жылы сәуірде ол Қазақстан Компартия Орталық Комитетінің бірінші хатшысы болып сайланды. Бұл уақыт соғыстан кейінгі ауыр кезең болатын. Шаяхметов басшылықта болған кезде Қазақстан халқы артта қалған, ашаршылық пен саяси қуғын-сүргінді және соғысты бастан кешірген кезеңнен өтіп, аздап болса да ес жия бастаған болатын. Соғыс жылдары Қазақстанға КСРО-ның батыс аймақтарынан көптеген зауыт-фабрикалар, ғылыми және мәдени мекемелер көшіп келді. Осыған байланысты қаладағы халық саны күрт өсіп, жаңадан өндіріс ошақтары пайда болды. Мәскеуден, Ленинградтан, Киевтен, т.б. ірі-ірі қалалардан келген ғылым мен мәдениеттің көрнекті қайраткерлері республика басшылығы көмегімен жергілікті жағдайға тез бейімделіп, елдің ғылыми және мәдени өміріне белсене араласты. Осы ғалымдарды және жергілікті күшті жұмылдыра отырып, 1946 жылы Қазақ КСР Ғылым академиясы құрылды, жоғары оқу орындарының ғылыми-техникалық базасы нығайды, жаңа оқу орындары ашылды. Бұрынғы ұсақ ұжымшарлар біріктіріліп, жаңадан кеңшарлар құрыла бастады.

1937-1949 жылдары республика КСРО-ның түкпір-түкпірінен қуғынға ұшыраған халықтар (Солтүстік Кавказ халықтары, немістер, корейлер, т.б.) зорлықпен көшіріліп әкелініп, Қазақстан көп этносты өлкеге айналды. Соған қарамастан Шаяхметов басқарушы кадрлар арасында қазақ басшыларын көбейтті. Көптеген қазақ жастары Мәскеу мен Ленинградта оқыды, аспиранттар мен доктаранттар көбейді. Қазақстанда жаңадан жүздеген зауыттар мен фабрикалар салынды, мыңдаған шақырым темір жол төселді. Мырыш өндірісі, қара металлургия, машина жасау, мұнай өңдеу, ауыл шаруашылық тыңайтқышын өңдеу, т.б. салалар жаңадан құрылды. Қазақстан артта қалған елден аграрлық-индустриалық республикаға айнала бастады.

Ж.Шаяхметов «Медеу» мұз айдынының, Шымбұлақ спорт базасының салынуына да көп еңбек сіңірді. Сондай-ақ, ол кеңес одағы парламенті палатасының бірі - КСРО Жоғары Кеңесі Ұлттар кеңесінің төрағасы болған және 1950 жылы КСРО-ның «Бейбітшілік туралы заңына» қол қойған бірінші қазақ.

1953 жылы КСРО-ны ұзақ жылдар басқарған И.Сталин қайтыс болды. Осыған байланысты Мәскеуде болған саяси тартыстардан кейін билікке Н. Хрущев келді. Ол КСРО-ны азық-түлік жетіспеушілігінен аман алып қалу үшін Қазақстан мен Батыс Сібірдің тың және тыңайған жерлерін игеру қажет деп есептеді. Шаяхметов өз кезегінде Қазақстанның географиялық ерекшеліктерін және осыған байланысты қазақ халқының негізінен мал шаруашылығымен айналысқанын ескере отырып, жерді жаппай жыртуға қарсылығын білдірді. Сондықтан Ж.Шаяхметов орнынан алынып, 1954-1955 жылдары Оңтүстік Қазақстан облыстық партия комитетінің бірінші хатшысы қызметіне дейін төмендетілді.

2002 жылы мемлекет қайраткері тұрған үйдің қабырғасына мемориалдық тақта орнатылды. Сол жылы соғыс ардагері Қасым Мұхаметқалиев пен журналист Ермек Зәңгіров құрастырған Ж.Шаяхметов туралы естеліктер жинағы, журналист Мәдат Аққозиннің «Вернуть из забвения» атты кітабы жарық көрді. Ж.Шаяхметов үш мәрте «Ленин», «Еңбек Қызыл Ту», «Құрмет белгісі» ордендерімен, бірнеше медальдармен марапатталған.