Шежіреші

Шежіреші — халықтың өткен тарихын, тұрмыс-тіршілігін ауызша таратып, ұрпақтан ұрпаққа жеткізуші. Шежірешілер көптеген халықтарда болған, кейбірі өз дерегін жазып та қалдырған. Уақыт өте мұндай деректемелерді келесі шежірешілер буыны толықтырып отырды. Қазақтар түркі тектес 200-ден астам рудан құралып, әр рудың өз шежірешісі болған. Олар жүз, тайпа, ру, ата тарихын терең талдаумен қатар әрбір рудың белді тұлғаларының ел үшін жасаған ерлік істерін жастарды патриоттық тұрғыдан тәрбиелеу мақсатында жиын-тойларда, мерекелерде үнемі айтып отырған. Дәстүрлі қазақ қоғамында әрбір азамат шежіреші ретінде ілім-білім алуға міндетті болды. Кемінде жеті атасын таратып бермегендерді қазақ қоғамы “жеті атасын білмеген — жетімдіктің белгісі” секілді нақыл сөздермен қағытып, ал білгендерді “жеті атасын білген ер — жеті жұрттың қамын жер” сынды мадақ сөздермен мақтаған. Шежірешілер тек жүз, тайпа, рудың ғана емес, ел мен жердің де тарихын жетік білді. Олар үнемі ізденіс үстінде болды, шежіре мәліметтерін толықтырып, тың материалдар (соңғы ақпараттарды) қосып отырды. Кейбір шежірешілер руаралық қақтығыстарда дау-дамайларды әділ шешу үшін де билерге өз мағлұматтарын беріп, этникалық аумақ бірлігін нығайтуға ат салысқан. Ел арасындағы шежірешілерден әрбір қазақ өз ата-бабасының, оның туған-туыстары мен құда-жекжаттарының кім екендігін білді. Одан алған мәліметтер арқылы бейтаныс, алыс-жақын адамдармен тез арада тіл табысып, ортақ шаруаларын бітірген. Ерте кездегі ата-бабалары туысқандығын айтып, өзара көмегін алып отырған. Мұны “құда — мың жылдық” сияқты халық арасында кең тараған тәмсілдер де айғақтайды.

Дереккөздер

• «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IX том

Автор

• Г. Сабденова