Ырғыз

Қазақстандағы өзен

ЫрғызТорғай алабындағы өзен.

Ырғыз өзені
Сипаттамасы
Ұзындығы 593 км
Су алабының
ауданы
31 600 км²
Су ағысы
Бастауы Мұғалжар тауы
 • Координаттары 50°35′ с. е. 59°55′ ш. б. / 50.583° с. е. 59.917° ш. б. / 50.583; 59.917 (G) (O) (Я) (T)
Сағасы Торғай өзені
 • Координаттары 48°15′ с. е. 62°01′ ш. б. / 48.250° с. е. 62.017° ш. б. / 48.250; 62.017 (G) (O) (Я)Координаттар: 48°15′ с. е. 62°01′ ш. б. / 48.250° с. е. 62.017° ш. б. / 48.250; 62.017 (G) (O) (Я) (T)
Орналасуы
Ел  Қазақстан
Аймақ Ақтөбе облысы, Әйтеке би, Ырғыз аудандары

Географиялық орны өңдеу

Ақтөбе облысының Әйтеке би, Ырғыз аудандары жеріндегі өзен. Ұзындығы 593 км, су жиналатын алабы 31600 км2. Ақтөбе облысының шығысында орналасқан ол Қостанай, Қарағанды облысымен шекаралас.[1]

Бастауы өңдеу

Мұғалжар тауының шығыс беткейіндегі бұлақтардан басталып, Торғай өзеніне қосылып, Шалқартеңіз көліне құяды.

Гидрологиясы өңдеу

136 кішігірім саласы бар.[2]

Басты салалары: Бақсайыс, Үймола, Қарабұтақ, Шетырғыз. Аңғары жоғарғы ағысында 0,4 - 0,6 км-ден сағасына қарай 1,5 - 1 км-ге кеңейіп, Торғай өзенінің анғарымен тұтасып кетеді. Жайылымы 200 м-ден 2 км-ге дейін өзгереді, сағасына жақын айкын байқалмайды. Арнасы жоғарғы ағысында 20 - 50 м-ден, ортаңғы ағысында 120-160 м-ге дейін жетеді. Ағынының 90%-ы көктемгі су тасу кезінде қалыптасады, жазда төменгі ағысында қарасуларға бөлініп қалады. Суының минералдылығы тасу кезінде 50-100 мг/л-ден сабалық кезеңде 2000 - 3000 мг/л-ге дейін өзгереді. Көп жылдық орташа су ағымы Шеңбертал ауылы тұсында 6,70 м3/с. Өзен бойынан жалпы сыйымдылығы1,32 млн. м3 болатын 4 тоған салынған.[3]

Дереккөздер өңдеу

  1. Ақтөбе: Энциклопедия - Ақтөбе.<Отандастар - Полиграфия>ЖШС, 2001. - 748 БЕТ
  2. Абай. Энциклопедия. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» Бас редакциясы, «Атамұра» баспасы, ISBN 5-7667-2949-9
  3. Атамекен Географиялық энциклопедия. Алматы 2011 ISBN 9965-893-70-5