Ғұбайдолла Айдаров
Ғұбайдолла Айдаров (18 маусым 1921 жыл, қазіргі Маңғыстау облысы Маңғыстау ауданы Сайын Шапағатов ауылы – 1 наурыз 2001 жыл, Алматы қаласы) – филология ғылымдарының докторы (1974). Қазақстанның еңбек сіңірген ғылыми қайраткері (1994).
| Ғұбайдолла Айдаров | |
 | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері | |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері | |
| Азаматтығы | |
| Ғылыми аясы | |
| Жұмыс орны | |
| Ғылыми дәрежесі |
филология ғылымдарының докторы |
| Несімен белгілі |
көне түркі ескерткіштерінің мәтіндерін қазіргі графика бойынша транскрипциялап, олардың тілін лингвист тұрғыдан жан-жақты талдаған, ескерткіштер тілінің қазіргі қазақ тіліне жақындығын зерттеп, дәлелдеумен |
Өмірбаяны өңдеу
Ғұбайдолла Айдаров 1921 жылдың 18 маусымында қазіргі Маңғыстау облысы Маңғыстау ауданы Сайын Шапағатов ауылының маңындағы Емір-Торты жерінде дүниеге келген. 30-жылдардағы түбекті жайлаған жұт пен ашаршылық кезінде отбасымен Жаңғақтың ойына, Шағадам шаһарына қоныс аударған. Бұл кезде қазақ ауылдарын жұқпалы ауру жайлап, көп адам ажал құшқан. Оның ішінде Ғұбайдолланың әкесі - Айдарда болып, шешесі Томан мен інісі Тортай үшеуі жат жерде жетім-жесір күй кешеді. Ер-азаматтар жағы күзгесалым Бесқалаға азық-түліктерін қамдауға шыққанда шешесі мен інісін асырап, табыс табу үшін он жасар Ғұбайдолла да ағайындарына ілесіп сапар шегеді. Бесқаланың бірі Ташауыз қаласына келген бетте Н.Айтақовтың тікелей нұсқауымен Айдаров балалар үйіне қабылданып, білім алады[1].
Айдаров 1934-1935 жылдары Түрікмен КСР-інің Ташауыз қаласы педагогикалық училищесінің дайындық бөлімінде білім алады. 1935-1937 жылдары Красноводск қаласындағы Бауман атындағы техникумында оқыды. 1937-1938 жылдары Мары қаласындағы педагогикалық училищеде оқыды. Еңбек жолын ауылдағы жетіжылдық мектепте мұғалім ретінде бастайды. 1940 жылы әскер қатарына алынып, 1944 жылға дейін Ұлы отан соғысына қатысты. Соғыстан кейін барлық қажыр-қайратын білім беру саласына арнады. Қатардағы мұғалімдіктен директорлық қызметке дейін көтеріледі[2].
1948 жылы Айдаров Шымкент оқытушылар институтын, 1952 жылы ҚазПИ-ді (қазіргі ҚазҰПУ) бітіреді. Институттың аспирантурасында оқып жүргенде көне түркі жазуларына ден қояды. 1959 жылдан Қазақстан Ғылымдар Академиясының Тіл білімі институтында кіші, аға ғылыми қызметкері болады.[3]
Ғылыми еңбектері өңдеу
Айдаров 250-ден астам ғылыми-зертхана еңбек, оның ішінде 10 монография мен жоғары оқу орындарына арналған оқулықтың авторы. Ғылыми-зертхана еңбектері негізінен түркі жазба ескерткіштерін зерттеуге арналған. Айдаров, Ғұбайдолла ғылыми еңбектерінде көне түркі ескерткіштерінің мәтіндерін қазіргі графика бойынша транскрипциялап, олардың тілін лингвист тұрғыдан жан-жақты талдаған, ескерткіштер тілінің қазіргі қазақ тіліне жақындығын зерттеп, дәлелдеген.
Шығармалары: өңдеу
- Білге қаған ескерткішінің тілі, А., 1966;
- 8 ғ-дағы көне түркі жазулы орхон ескерткіштерінің тілі, А., 1971;
- Көне түркі жазба ескерткіштерінің тілі (оқулық), А., 1986;
- Көне ұйғыр жазба ескерткіштерінің тілі, А., 1991.
Дереккөздер өңдеу
- ↑ Ғұбайдолла Айдаров туралы Мұрағатталған 11 қарашаның 2018 жылы.
- ↑ Бүгін түркітанушы, филология ғылымдарының докторы, белгілі ғалым Ғұбайдолла Айдаровтың туғанына 92 жыл.(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы: Қазақстан Республикасы Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрлігі, Қазақстан даму институты, 1998 жыл, 509 бет. ISBN 5-7667-2616-3