Уикипедия

Қазақстан басшыларының тізімі

Тізімде Қазақстанның ұлттық-әкімшілік Алаш Орда , Кеңестік Қазақстан () және тәуелсіз мемлекеттің () басшыларын қоса алғанда, ұлттық мемлекеттілігін даму процесінде өкілеттіктерін жүзеге асырған мемлекеттік билік басшылары келтірілген.

Қазіргі уақытта Мемлекет басшысы Қазақстан Республикасының Президенті болып табылады.

Алаш автономиясы (1917—1920)

өңдеу
Портрет Аты
(өмір жылдары) 		Өкілеттік мерзімі Партиясы Лауазымы Ес.
Басталуы Аяқталуы
1   Әлихан Нұрмұхамедұлы Бөкейханов 13 желтоқсан 1917 5 наурыз 1920 Алаш
  		Алашорда автономиялы үкіметінің төрағасы [1][2][3]

Кеңестік Қазақстан

өңдеу

Төменде Кеңестік Қазақстанды де-юре және де-факто басқарған басшыларының – мемлекет және партия жетекшілерінің тізімі берілген.

Іс жүзіндегі басшылар

өңдеу
Портрет Аты
(өмір жылдары) 		Өкілеттік мерзімі Партиясы Лауазымы Ес.
Басталуы Аяқталуы
1   Станислав Станиславович Пестковский
(1882—1937) 		30 сәуір 1920 қыркүйек 1920 Ресей коммунистік партиясы (большевиктер) РК(б)П ОК Қырғыз (Қазақ) облыстық бюросының хатшысы
2   Иван Алексеевич Акулов қыркүйек 1920 қаңтар 1921
3   Мұхамед-Хафиз Мырзағалиев 27 қаңтар 1921 маусым 1921
маусым 1921 шілде 1921 РК(б)П Қазақ облыстық комитеттінің жауапты хатшысы
4   Мария Михайловна Костеловская шілде 1921 тамыз 1921
5   Георгий Алексеевич Коростелев қыркүйек 1921 4 қазан 1924
6   Виктор Иванович Нанейшвили қазан 1924 19 ақпан 1925
19 ақпан 1925 маусым 1925 БК(б)П Қазақстан ӨК бірінші хатшысы
7   Филипп Исаевич Голощёкин маусым 1925 қаңтар 1933 Бүкілодақтық Коммунистік партия (большевиктер)
8   Левон Исаевич Мирзоян қаңтар 1933 сәуір 1937
9 маусым 1937 15 мамыр 1938 Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің бірінші хатшысы
9   Николай Александрович Скворцов 15 мамыр 1938 шілде 1945
10   Геннадий Андреевич Борков 13 шілде 1945 22 маусым 1946
11   Жұмабай Шаяхметов 22 маусым 1946 6 ақпан 1954
12   Пантелеймон Кондратьевич Пономаренко 6 ақпан 1954 тамыз 1955 Кеңес Одағы Коммунистік Партиясы
Қазақстан Коммунистік партиясы
13   Леонид Ильич Брежнев 6 тамыз 1955 6 наурыз 1956
14   Иван Дмитриевич Яковлев 6 наурыз 1956 26 желтоқсан 1957
15   Николай Ильич Беляев 26 желтоқсан 1957 19 қаңтар 1960
16   Дінмұхамед Ахметұлы Қонаев 19 қаңтар 1960 26 желтоқсан 1962
17   Ысмайыл Әбдірасулұлы Юсупов 26 желтоқсан 1962 7 желтоқсан 1964
18   Дінмұхамед Ахметұлы Қонаев 7 желтоқсан 1964 16 желтоқсан 1986
19   Геннадий Васильевич Колбин 16 желтоқсан 1986 22 маусым 1989
20   Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев 22 маусым 1989 28 тамыз 1991

Формалды басшылар

өңдеу

Қырғыз өлкесі (1919—1920)

өңдеу
Портрет Аты
(өмір жылдары) 		Өкілеттік мерзімі Партиясы Лауазымы Ес.
Басталуы Аяқталуы
1   Станислав Станиславович Пестковский
(1882—1937) 		10 шілде 1919 26 тамыз 1920[4] Ресей коммунистік партиясы (большевиктер)
  		Қырғыз өлкесінің революциялық комитетінің төрағасы [5]
Міндетін атқарушы   Сақыпкерей Жармаұлы Арғыншиев (1887—1938) тамыз 1920 26 тамыз 1920 [6]

Қырғыз АСКР (1920—1925)

өңдеу
Портрет Аты
(өмір жылдары) 		Өкілеттік мерзімі Партиясы Лауазымы Ес.
Басталуы Аяқталуы
(1)[7]   Станислав Станиславович Пестковский
(1882—1937)
пол. Stanisław Pestkowski 		26 тамыз 1920 15 қыркүйек 1920 Ресей коммунистік партиясы (большевиктер)
  		Қырғыз өлкесінің революциялық комитетінің төрағасы [5]
Міндетін атқарушы   Сақыпкерей Жармаұлы Арғыншиев 26 тамыз 1920' қыркүйек 1920 [6]
2   Виктор Алексеевич Радус-Зенькович
(1878—1967) 		15 қыркүйек 1920 13 қазан 1920 [8][9]
3   Сейітқали Меңдешұлы Меңдешев 13 қазан 1920 19 сәуір 1925 Қырғыз Орталық Атқару Комитетінің Төрағасы [10][11]
4   Жалау Мыңбаев
(1892—1929) 		19 сәуір 1925 15 маусым 1925 [12]

Қазақ АКСР (1925—1936)

өңдеу
Портрет Аты
(өмір жылдары) 		Өкілеттік мерзімі Партиясы Лауазымы Ес.
Басталуы Аяқталуы
(4)   Жалау Мыңбаев
(1892—1929) 		15 маусым 1925 3 сәуір 1927 Ресей коммунистік партиясы (большевиктер)
  		Қазақ Орталық Атқару Комитетінің Төрағасы
Бүкілодақтық Коммунистік партия (большевиктер)
 
5   Елтай Ерназаров
(1887—1945) 		3 сәуір 1927 9 қаңтар 1935 [13]
6   Ұзақбай Желдірбайұлы Құлымбетов
(1891—1938) 		9 қаңтар 1935 5 желтоқсан 1936 [14][15]

Қазақ КСР (1936—1991)

өңдеу
Портрет Аты
(өмір жылдары) 		Өкілеттік мерзімі Партиясы Лауазымы Ес.
Басталуы Аяқталуы
(6)   Ұзақбай Желдірбайұлы Құлымбетов 5 желтоқсан 1936 22 маусым 1937 Бүкілодақтық Коммунистік партия (большевиктер)
  		Қазақтың Советтік Социалистік Республикасының Орталық Атқару Комитетінің Төрағасы
Қазақстан Коммунистік партиясы (большевиктер)
Міндетін атқарушы   Андрей Михайлович Заворитько
(1893—1955) 		22 маусым 1937 28 қазан 1937 [16]
  Әліби Тоқжанұлы Жангелдин [17]
7   Нұрбапа Өмірзақов 28 қазан 1937 15 шілде 1938 [18]
8   Сәлкен Дәуленұлы Дәуленов
(1907—1984) 		15 шілде 1938 16 шілде 1938 Қазақ Советтік Социалистік Республикасының Жоғарғы Советінің Төрағасы [19]
9   Әбдісәмет Қазақбаев
(1898—1959) 		16 шілде 1938 20 наурыз 1947 Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы Жоғарғы Кеңесі Президиумының Төрағасы [20]
10   Даниял Керімбаев
(1909—1982) 		20 наурыз 1947 23 наурыз 1954 [21][22]
Қазақстан Коммунистік партиясы
11   Нұртас Дәндібайұлы Оңдасынов
(1904—1989) 		23 наурыз 1954 31 наурыз 1955 [23][24]
12   Жұмабек Ахметұлы Тәшенов
(1915—1986) 		31 наурыз 1955 20 қаңтар 1960 [25][26]
13   Фазыл Кәрімұлы Кәрібжанов
(1912—1960) 		20 қаңтар 1960 25 тамыз 1960 [27][28]
Міндетін атқарушы   Капитолина Николаевна Крюкова
(1914—2002) 		25 тамыз 1960 3 қаңтар 1961
14   Исағали Шәріпұлы Шәріпов
(1906—1976) 		3 қаңтар 1961 5 сәуір 1965 [29]
15   Сабыр Біләлұлы Ниязбеков
(1912—1989) 		5 сәуір 1965 19 желтоқсан 1978 [30][31]
16   Исатай Әбдікәрімұлы Әбдікәрімов
(1923—2001) 		19 желтоқсан 1978 14 желтоқсан 1979 [32][33]
17   Саттар Нұрмашұлы Имашев
(1925—1984) 		14 желтоқсан 1979 22 ақпан 1984 [34]
Міндетін атқарушы   Андрей Павлович Плотников
(1912—1991) 		22 ақпан 1984 22 наурыз 1984
18   Бәйкен Әшімұлы Әшімов
(1917—2010) 		22 наурыз 1984 27 қыркүйек 1985 [35][36]
19   Саламат Мұқашұлы Мұқашев
(1927—2004) 		27 қыркүйек 1985 9 ақпан 1988 [37]
20   Зақаш Қамалиденұлы Қамалидиенов
(1936—2017) 		9 ақпан 1988 6 желтоқсан 1988 [38][39]
Міндетін атқарушы   Вера Васильевна Сидорова
(1934—) 		6 желтоқсан 1988 10 наурыз 1989 [40][41]
21   Мақтай Рамазанұлы Сағдиев
(1928—2012) 		10 наурыз 1989 22 ақпан 1990 [42]
22
(I—II) 		  Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев
(1940—) 		22 ақпан 1990 24 сәуір 1990 Қазақ Советтік Социалистік Республикасының Жоғарғы Советінің Төрағасы [43]
24 сәуір 1990 16 желтоқсан 1991 Қазақ Советтік Социалистік Республикасының Президенті
тәуелсіз[44]

Қазақстан Республикасының Президенттері

өңдеу
Портрет Аты
(өмір жылдары) 		Өкілеттік мерзімі Партиясы Сайлау Лауазымы Ес.
Басталуы Аяқталуы
22
(III—VII) 		  Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев
(1940—) 		16 желтоқсан 1991 20 наурыз 2019 тәуелсіз 1991 Қазақстан Республикасының Президенті
реф. 1995
2005
«Нұр Отан» Халықтық-демократиялық партиясы
2011
Нұр Отан
2015
2
(I—II) 		  Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев
(1953—) 		20 наурыз 2019 Қазіргі [45][46]
2019
Аманат 2022 [47]
тәуелсіз [48]

Тағы қараңыз

өңдеу

Дереккөздер

өңдеу
  1. ↑ Аккулы, Султан-Хан Жизнь и смерть лидера Алаш-орды. Северо-Казахстанская областная библиотека им. С. Муканова. Басты дереккөзінен мұрағатталған 16 қараша 2008.(қолжетпейтін сілтеме)
  2. ↑ Койгельдиев, Мамбет Алихан всего алаша. Байтерек. Басты дереккөзінен мұрағатталған 4 желтоқсан 2020.(қолжетпейтін сілтеме)
  3. ↑ Аккулы, Султан-Хан Алихану Букейхану, лидеру движения «Алаш», исполнилось 145 лет. Радио Азаттык. Басты дереккөзінен мұрағатталған 5 желтоқсан 2020.(қолжетпейтін сілтеме)
  4. ↑ Қырғыз АКСР құрылуы.
  5. ↑ a b Kochański, Aleksander Stanisław Pestkowski. Wydawcą Polskiego Słownika Biograficznego jest Instytut Historii PAN. Басты дереккөзінен мұрағатталған 9 наурыз 2021.(қолжетпейтін сілтеме) (поляк)
  6. ↑ a b Аргыншиев Сакыпкерей (1887—1938). Восточно-Казахстанская областная универсальная библиотека имени Абая. Басты дереккөзінен мұрағатталған 9 наурыз 2021.(қолжетпейтін сілтеме)
  7. ↑ Пестяковскийдің өкілеттіктерін жалғастыру.
  8. ↑ Радус-Зенькович Виктор Алексеевич. Большая Медицинская Энциклопедия. Басты дереккөзінен мұрағатталған 9 наурыз 2021.(қолжетпейтін сілтеме)
  9. ↑ Радус-Зенькович Виктор Алексеевич. Большая Саратовская Энциклопедия. Басты дереккөзінен мұрағатталған 9 наурыз 2021.(қолжетпейтін сілтеме)
  10. ↑ Мендешев Саиткали. Казинформ. Басты дереккөзінен мұрағатталған 3 сәуір 2021.(қолжетпейтін сілтеме)
  11. ↑ Даулетбаева, Алтынзер Долгая борьба Сейткали Мендешева. Qazaqstan Tarihy. Басты дереккөзінен мұрағатталған 3 сәуір 2021.(қолжетпейтін сілтеме)
  12. ↑ Жолмухамбетова, Венера Жалау Мыңбайұлының өмірі мен қызметі. Бiлiм айнасы газетi. Басты дереккөзінен мұрағатталған 3 сәуір 2021.(қолжетпейтін сілтеме) (қаз.)
  13. ↑ Жүсіп, Сағат Елтай Ерназаров кім?. Qazaqstan Tarihy. Басты дереккөзінен мұрағатталған 3 сәуір 2021.(қолжетпейтін сілтеме) (қаз.)
  14. ↑ Кулумбетов Узакбай Джельдирбаевич. Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898—1991. Басты дереккөзінен мұрағатталған 20 қазан 2020.(қолжетпейтін сілтеме)
  15. ↑ Утемис, Индира Вклад Узакбая Кулымбетова в становление государственности Казахстана. Актюбинский Вестник. Басты дереккөзінен мұрағатталған 3 сәуір 2021.(қолжетпейтін сілтеме)
  16. ↑ Заваритько (Заворитько), Андрей Михайлович. CentrAsia. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 тамыз 2021.(қолжетпейтін сілтеме)
  17. ↑ Джангильдин Алиби Тогжанович. Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898—1991. Басты дереккөзінен мұрағатталған 21 қазан 2020.(қолжетпейтін сілтеме)
  18. ↑ Умурзаков Нурбапа. Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898—1991. Басты дереккөзінен мұрағатталған 20 қазан 2020.(қолжетпейтін сілтеме)
  19. ↑ Дауленов Салькен. Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898—1991. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.(қолжетпейтін сілтеме)
  20. ↑ Казакпаев Абдисамет. Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898—1991. Басты дереккөзінен мұрағатталған 22 қазан 2020.(қолжетпейтін сілтеме)
  21. ↑ Керимбаев Даниял. Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898—1991. Басты дереккөзінен мұрағатталған 20 қазан 2020.(қолжетпейтін сілтеме)
  22. ↑ Грибанова, Елена Во главе «коллегиального президента». Nomad. Басты дереккөзінен мұрағатталған 8 сәуір 2016.(қолжетпейтін сілтеме)
  23. ↑ Ундасынов Нуртас Дандибаевич. Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898—1991. Басты дереккөзінен мұрағатталған 28 қазан 2020.(қолжетпейтін сілтеме)
  24. ↑ Аден, Аян Нуртас Ондасынов. Начальник Кунаева. Qazaqstan tarihy. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.(қолжетпейтін сілтеме)
  25. ↑ Аяган, Б. Г. Государственный деятель Жумабек Ташенов. Qazaqstan tarihy. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.(қолжетпейтін сілтеме)
  26. ↑ Коркитова, Жанна В Астане видные деятели культуры Казахстан вспоминают Жумабека Ташенева. Казинформ. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.(қолжетпейтін сілтеме)
  27. ↑ Карибжанов Фазыл. Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898—1991. Басты дереккөзінен мұрағатталған 21 қазан 2020.(қолжетпейтін сілтеме)
  28. ↑ Салыков, Какимбек Славный сын земли казахской. Nomad. Басты дереккөзінен мұрағатталған 4 сәуір 2021.(қолжетпейтін сілтеме)
  29. ↑ Шарипов Исагали. Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898—1991. Басты дереккөзінен мұрағатталған 19 қыркүйек 2020.(қолжетпейтін сілтеме)
  30. ↑ Ниязбеков Сабир Билялович. Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898—1991. Басты дереккөзінен мұрағатталған 21 қазан 2020.(қолжетпейтін сілтеме)
  31. ↑ Шулембаева, Раушан Патриарх казахстанского парламентаризма. Nomad. Басты дереккөзінен мұрағатталған 8 сәуір 2016.(қолжетпейтін сілтеме)
  32. ↑ Абдукаримов Исатай Абдукаримович. Герой Социалистического труда. Герои страны. Басты дереккөзінен мұрағатталған 2 қараша 2019.(қолжетпейтін сілтеме)
  33. ↑ Абдукаримов Исатай Абдукаримович. Бессмертный полк. Басты дереккөзінен мұрағатталған 4 сәуір 2021.(қолжетпейтін сілтеме)
  34. ↑ Имашев Саттар Нурмашевич. Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898—1991. Басты дереккөзінен мұрағатталған 21 қазан 2020.(қолжетпейтін сілтеме)
  35. ↑ Ашимов Байкен Ашимович. Герой Социалистического труда. Герои страны. Басты дереккөзінен мұрағатталған 11 наурыз 2021.(қолжетпейтін сілтеме)
  36. ↑ К 100-летию Байкена Ашимова: Доброй памятью сердце согрето…. Акмолинская правда. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.(қолжетпейтін сілтеме)
  37. ↑ Саламат Мұқашев. Qamba. Басты дереккөзінен мұрағатталған 21 қазан 2020.(қолжетпейтін сілтеме) (қаз.)
  38. ↑ Камалиденов Закаш Камалиденович. Shieldandsword. Басты дереккөзінен мұрағатталған 4 сәуір 2021.(қолжетпейтін сілтеме)
  39. ↑ Умер бывший председатель КГБ Казахской ССР Закаш Камалиденов. Tengri News. Басты дереккөзінен мұрағатталған 4 сәуір 2021.(қолжетпейтін сілтеме)
  40. ↑ Сидорова Вера Васильевна. Герой Социалистического труда. Герои страны. Басты дереккөзінен мұрағатталған 2 қараша 2019.(қолжетпейтін сілтеме)
  41. ↑ Сидорова Вера Васильевна. Историко-краеведческий музей им. Б. Майлина. Басты дереккөзінен мұрағатталған 4 сәуір 2021.(қолжетпейтін сілтеме)
  42. ↑ Махтай Рамазанович Сагдиев. Казахстанская правда. Басты дереккөзінен мұрағатталған 21 ақпан 2013.(қолжетпейтін сілтеме)
  43. ↑ Nursultán Nazarbáyev. CIDOB. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.(қолжетпейтін сілтеме) (исп.)
  44. ↑ «Назарбаев вышел из партии» // «Независимая газета», 29 августа 1991 г., № 101.(қолжетпейтін сілтеме)
  45. ↑ Биография Касым-Жомарта Токаева. РИА Новости. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.(қолжетпейтін сілтеме)
  46. ↑ Kasym-Zhomart Tokáyev. CIDOB. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.(қолжетпейтін сілтеме) (исп.)
  47. ↑ Объявлены итоги выборов президента в Казахстане (22 қараша 2022). Тексерілді 22 қарашаның 2022.
  48. ↑ Токаев вышел из правящей партии Казахстана (26 сәуір 2022).
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Қазақстан_басшыларының_тізімі&oldid=3338188» бетінен алынған