Қазақстан жазушылар одағы

Қазақстан әдебиетшілерінің шығармашылық ұйымы

Қазақстан Жазушылар ОдағыҚазақстан әдебиетші қауымын біріктіретін Республикалық қоғамдық бірлестік формасындағы шығармашылық ұйым. 2023 жылдан бастап төрағасы — Мереке Әбдешұлы Құлкенов.[1][2]

Тарихы

өңдеу

Қазақстан Жазушылар одағының алғаш ұйымдасуы ҚазАПП болып құрылған кезден басталады.

1925 жылы 18 маусымда РК(б)П Орталық Комитетінің «Партияның көркем едебиет саласыңдағы саясаты туралы» деп аталатын арнаулы қаулысының қабылдануына орай, сол жылғы 12 шілдеде РК(б)П-ның Қазақ Өлкелік Комитетінің секретариаты Қазақстанның пролетариат жазушыларының ассоциациясын (ҚазАПП) ұйымдастыру жөнінде ұйғарым жасады. Құрамында С. Сейфуллин, Б. Майлин бар ұйымдастыру бюросы құрылды. Бұл ұйымға республикадағы әдебиет күштерін біріктіру және пролетариат жазушыларының Бүкілқазақстандық 1-конференциясын әзірлеу тапсырылды.

1926 жылы маусымда Қызылорда пролетариат жазушылары ассоциациясының бюросы құрылып, ҚазАПП-тың жарғысы қабылданды, оған мүшелер тартылды.

1932 жылы 28 сәуірдегі БК(б)П Орталық Комитетінің «Әдеби-керкем ұйымдарды қайта құру туралы» қаулысы негізінде Қазақстан Өлкелік партия комитетінің секретариаты мамыр айында қарар қабылдады, осыдан кейін Қазақстан Жазушылар одағы құрылды, ұйымдастыру бюросының төрағалығына I.Жансүгіров тағайындалды.

1932 жылы Қазақстанның Кеңестік Жазушылар Одағын ұйымдастырды. Қазақстан Кеңес Жазушыларының 1-съезі 1934 жылдың 12 - 18 маусым аралығында өтті.

Құрамында проза, поэзия, драматургия, көркем аударма, балалар мен жасөспірімдер әдебиеті, публицистика мен очерк, сатира, орыс әдебиеті, неміс әдебиеті, кәріс әдебиеті, ұйғыр әдебиеті жөніндегі шығармашылық кеңестер жұмыс істейді.

Қазақстан Жазушылар одағы туысқан республикалардың жазушылары ұйымдарымен байланысты нығайтты; Азия, Африка жазушыларымен, мәдениет қайраткерлерімен де ынтымақтастықты күшейтті. Осының нәтижесінде 1973 жылы Азия мен Африка елдері жазушыларының 5-конференциясы Алматыда өтті [3].

1925 жылы Қазақстан Жазушылар Одағының он шақты мүшесі болса, қазіргі уақытта 810 мүшесі бар. Қазақстанның 11 облысы мен Астана қаласында бөлімшелері жұмыс істейді. Қазақстан жазушыларының ішінен Ғабит Мүсірепов Социалистік Еңбек Ері (1974), М.Әуезов Лениндік сыйлығының (1959), КСРО Мемлекеттік сыйлығының (1949), Ж.Жабаев (1941), Ә.Нұрпейісов (1974), Ж.Молдағалиев (1978) КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты атағын алды. Әнуар Әлімжанов (1970), А.Шамкенов (1992) Джавахарлал Неру атындағы Халықаралық сыйлығының лауреаты атанды.[4]

Ресми басылымдар

өңдеу

Төрағалары

өңдеу
Суреті Аты-жөні
(Өмір сүрген жылдары)
Төрағалығы
Басы Аяғы
0   Сәкен Сейфуллин
(1894–1938)
1925 1929
1   Ілияс Жансүгіров
(1894–1938)
1932 1935
2   Ғаббас Тоғжанов
(1900–1937)
1935 1936
3   Сәбит Мұқанов
(1900–1973)
1936 1937
4   Мұхамеджан Қаратаев
(1910–1995)
1937 1938
5   Дихан-Баба Әбілев
(1907–2003)
1938 1939
6   Әбділда Тәжібаев
(1909–1998)
1939 1943
7   Сәбит Мұқанов
(1900–1973)
1943 1951
8   Әбдірахим Жаймурзин
(1916–2010)
1951 1953
9   Ғабиден Мұстафин
(1902–1985)
1953 1956
10   Ғабит Мүсірепов
(1902–1985)
1956 1962
11   Ғабиден Мұстафин
(1902–1985)
1962 1964
12   Ғабит Мүсірепов
(1902–1985)
1964 1966
13   Әди Шәріпов
(1912–1993)
1966 1971
14   Әнуар Әлімжанов
(1930–1993)
1971 1979
15   Жұбан Молдағалиев
(1920–1988)
1979 1983
16   Олжас Сүлейменов
(1936–)
1983 1991
17   Қалдарбек Найманбаев
(1939–2004)
1991 1996
18   Нұрлан Оразалин
(1947–)
1996 2018
19   Ұлықбек Есдәулет
(1954–)
2018 2023
20   Мереке Құлкенов
(1951–)
2023 бастап

Дереккөздер

өңдеу
  1. ЛАХАНҰЛЫ, Нұртай Мереке Құлкенов Жазушылар одағының төрағасы болып сайланды  (қаз.). Азаттық радиосы (12 мамыр 2023). Тексерілді, 13 мамыр 2023.
  2. САҒЫМХАН, Меруерт Қазақстан Жазушылар одағы басқармасының төрағасы сайланды  (қаз.). Түркістан (12 мамыр 2023). Тексерілді, 13 мамыр 2023.
  3. Мұхтар Әуезов энциклопедиясы — Алматы, «Атамұра» баспасы, 2011 жыл. ISBN 978-601-282-175-8
  4. Қарағанды. Қарағанды облысы: Энциклопедия. - Алматы: Атамұра, 2006. ІSBN 9965-34-515-5