Қазақ ойын карталары

Қазақ ойын карталары (орыс. Казахские игральные карты, ағылш. Qazaq Deck of Playing Cards) — француз нұсқасының негізіндегі 54 ойын картасы бар колода. Ол қазақ дәстүрлеріне байланысты карта ойындары үшін қолданылады.

Қазақ ойын карталары келесі мақсатпен шығарылған:
- оқу-тәрбиелік, яғни отбасылық құндылықтарға құрметпен қарау секілді дәстүрлі қатынасты сақтап қалу және келешек ұрпаққа жеткізу;
- мәдени-ағартушылық, бұл шетелдіктерді қазақтың мәдениеті мен дәстүрлерімен таныстыруға бағытталған.

Қазақ ойын карталарын 2018 жылы YURT компаниясы жарыққа шығарды. Автор-құрастырушылары Ернар Әліппек және Аян Сабыров (Қазақстан), суретші-дизайнері – Марина Яковчук (Украина).

Сипаттама

Qazaq Deck of Playing Cards by Yurt OÜ

Картаның негізгі ерекшелігі, оның қазақтар мен басқа да түркі халықтарында баяғыдан қалыптасқан дәстүрлі туыстық байланыстар философиясына негізделген.

Қазақша колода төрт айрықша масть символдарын қолданады және олар қазақтардың ерекше туыстық байланыстарының нышанын білдіреді.
1. Өз жұрт (жылқы) әкесі жағынан туыстарын білдіреді.
2. Нағашы жұрт (алма) анасы жағынан туыстарын білдіреді.
3. Қайын жұрт (бүркіт) әйелі немесе күйеуі жағынан туыстарын білдіреді.
4. Құда жақ (қызғалдақ) құдалар жағынан туыстарын білдіреді.

Қазақ ойын карталарының француз колодасынан^[1] негізгі ерекшелігі сословиелік бөлінуден ауытқу болып табылады. Тарихи және дүниетанымды қазақ халқы сословиелік немесе класстық бөлінуге емес (мысалы аристократтық, әскери, көпестік және шаруашылық), керісінше көшпелі жұрттың туыстық-отбасылық болмысына ерекше мән берген.
Осылайша әкесі, анасы және жары жағынан туыстар тізбесі - «жұрт» қалыптасты. Сондай-ақ «жұртқа» балалардың үйленуі нәтижесінде таныс болған құдалар жағындағы туыстарды – құда жақ деп жатқызуға болады.

Қазақ колодасының әрбір мастіне енгізілген символдық мағынасының да ерекшелігі бар. Жылқы, алма, бүркіт және қызғалдақ тек қазақ халқының ғана емес басқа да түркі халықтарының маңызды мәдени-өркениеттік нышаны болып табылады. Заманауи ғылым жылқыларды үй жануарына айналдырыру^[2] мен бүркіт пен қырандарды аңшылыққа үйрету^[3] дәл осы Қазақстан және жалпы Орталық Азия аймағында орын алғанын дәлелдейді.
Сондай-ақ, Қазақстанның және Орталық-Азия аймағының құнарлы жері қызғалдақтар^[4] мен алманың^[5] отаны деп саналады.

Қазақ халқының ауыз әдебеті дәстүрінде туыстық қатынастарды суреттейтін келесі теңеулерді кездестіруге болады: «Өз жұртың жоқтығын білдірмейді, жүйрік жылқы тоқтығын білдірмейді». «Алманың тәттілігі ағашынан, баланың жомарттығы нағашыдан». «Қыран бүркіттің қадірін ашыққанда білерсің, қайын жұрттың қадірін қарасқанда білерсің». «Құс жыртқышы — қыран бүркіт, жұрттың сыншылы — қайын жұрт». «Құдалар құйрық-майымен жарасады, қызғалдақты тау мен қыр сәнімен жарасады».

Дереккөздер

↑ https://www.theguardian.com/books/booksblog/2013/dec/04/books-advent-calendar-4-four-card-suits
↑ https://www.sciencedaily.com/releases/2018/02/180222145132.htm
↑ http://www.ancient-origins.net/ancient-places-asia/new-future-ancient-art-golden-eagle-hunting-001499
↑ Pavord, Anna (1999). The Tulip. London: Bloomsbury Publishing. ISBN 0-7475-4296-1. Page 6.
↑ Origin, History of cultivation. University of Georgia. Archived from the original on 21 January 2008. Retrieved 22 January 2008.

Сілтемелер

www.yurtcards.com Мұрағатталған 27 желтоқсанның 2021 жылы.

[1] ttps://www.theguardian.com/books/booksblog/2013/dec/04/books-advent-calendar-4-four-card-suits

[2] ttps://www.sciencedaily.com/releases/2018/02/180222145132.htm

[3] ttp://www.ancient-origins.net/ancient-places-asia/new-future-ancient-art-golden-eagle-hunting-001499

[4] Pavord, Anna (1999). The Tulip. London: Bloomsbury Publishing. ISBN 0-7475-4296-1. Page 6.

[5] Origin, History of cultivation. University of Georgia. Archived from the original on 21 January 2008. Retrieved 22 January 2008.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]