Мемлекеттік қуыршақ театры

Мемлекеттік қуыршақ театры – қуыршақтар арқылы сахналық ойын көрсететін ұлттық өнер ұжымы.

Мемлекеттік қуыршақ театры
Орналасуы	Алматы, Пушкин көшесі, 63
Сыйымдылығы	Үлкен зал – 214; кіші зал – 60 орын
Негізделгені	1935 жыл
Директоры	Талғат Қамқабайұлы Есеналиев
Көркемдік жетекшісі	Ақжарқын-Сәрсенбек Оразәлі
Сайты	puppet.kz

Қазақ қуыршақ театры.

Тарихы

Қазақ жеріндегі қуыршақ театры ұлттық ойындардан бастау алған. Ертеден келе жатқан “Ортеке” ойыны осының айқын дәлелі. Ағаштан жонылып жасалған киік немесе ат мүсіншесін сылдырмақтап жіп тағып, домбыра тартқанда жіптің бір ұшын ішекті шертер саусаққа іліп билететін болған.

Өлкелік қуыршақ театры Алматы қаласында 1935 ж. 10 қазанда ҚазАКСР ХАК-ның бұйрығы бойынша, балалар арасындағы мәдени жұмысты жақсарту мақсатымен құрылған.

1938 ж. театрға респ. қуыршақ театры дәрежесі берілді.

Театр қайраткерлері

Театрдың қалыптасуына Қ.Бадыров, С.Телғараев, В.О. Гасюк, Ю.Г. Рутковский, П.И. Поторока, т.б. көрнекті театр қайраткерлері көп еңбек сіңірді.

Театр түрлері

Қазақ және орыс труппалары қатар жұмыс істеді.

Қуыршақ бейнесіне, артистің оны қимылға келтіру тәсіліне қарай бірнеше түрге бөлінеді: кигізілмелі, қолға киіп ойнайтын (петрушечный), сым, сырық арқылы қозғалатын (тростевой), жіп арқылы жүретін (марионетечный), көлеңке арқылы көрсетілетін (теневой).

Театрда қойылған қойылымдар

Әр жылдары театр сахнасында Н.Гернеттің “Алладиннің сиқырлы шамы” (реж. П.И. Поторока, 1958, реж. Қ.Ешмұратова, 1978), Ш.Құсайыновтың “Алдар көсе мен Шығайбай” (реж. Ә.Әсімжанов, 1967), О.Әубәкіровтің “Қожанасыр – чемпион” (реж. Поторока, 1967), “Тарқамайды тойымыз” спектакльдері мен муз.-концерттік бағдарлама (реж. Ешмұратова, 1988), “Қуыршақтар шоуы” (реж. С.Шүкіров, 2000), т.б. қойылды.

Бүгінде театр репертуарында 30-ға тарта спектакль бар.

Қатысқан фестивальдары мен марапаттары

Елімізде қуыршақ театрлары Ақтөбе мен Жезқазғанда (1985), Ақтауда (1981), Шымкентте (1983) және Қостанай мен Петропавлда (1992) ашылды. Театр Ташкент (1969) пен Бішкек (1975) қ-ларында өткен Қазақстан және Орта Азия республикаларының қуыршақ театрлары фестивалінің, Ташкенттегі Халықар. фестивальдің (1979) лауреаты.

• 1981 ж. гастрольдік сапармен Въетнам, Кампучияда болды.

• 2002 ж. Алматы қаласында өткен Қазақстан қуыршақ театрларының 1 фестивалінде Алматы, Ақтау, Ақтөбе, Қостанай, Петропавл және Шымкент қ. театрлары өнер көрсетті.

• Театрдың шығармашылық ұжымы 2009 жылы қуыршақ жанры саласында қытай және қазақстандық мамандар арасында тәжірибе алмасу және ортақ жобаларды ұйымдастыру мақсатында Гуанчжоу қаласында (ҚХР) гастрольдік сапарда болды;

2012 жылы Ресейдегі «Театр кукол – XXI век» ассоциациясының шақыртуымен Мемлекеттік қуыршақ театры Мәскеу қаласы Орталық шығармашылық қызметкерлер үйінде және «Огниво» қуыршақ театрында (Мәскеу облысы) өнер көрсетті;

• 2015 жылы өткен халықаралық ІV қуыршақ фестивалінде Үнді, Грекия, Германия, Түркмения, Грузия т.б. театрларын баса озып, режиссер К.Адыловтың сахналауындағы «Каштанка» қойылымымен (авт.: А.Чехов) бас жүлдені иеленді;

• 2017 жылы 25-29 мамыр аралығында театр ұжымы Бішкек қаласында (Қырғызстан Республикасы) М.Жанғазиев атындағы Мемлекеттік қуыршақ театрының ұйымдастыруымен өткен драматург, режиссер, қуыршақ театрларының негізін салушы Виктор Александрович Швембергердің 125-жылдығына орай ІІ Халықаралық «Так-теке» қуыршақ театры фестиваліне қатысып, А.Чеховтың «Каштанка» ертегісі үшін «Классикалық шығарманы қуыршақ жанрында көрсеткені үшін» номинациясымен, қоюшы режиссері Қ.Адилов «Ең үздік режиссер» номинациясымен, сондай-ақ Қырғыз театр қайраткерлері одағының арнайы дипломымен марапаттады;

• 2017 жылдың 28 мамырында Кишинев қаласында (Молдавия Республикасы) өткен «Под шапкой Гугуцэ» атты Халықаралық қуыршақ театрлары фестиваліне театр ордасы халық ертегісі «Қаңбақ шалды» жиырма бес мемлекеттен келген өнер өкілдерінің назарына ұсынып, «Ұлттық дәстүрді насихаттағаны үшін» және театр директоры Т.Есеналиев «Үздік менеджер» дипломымен марапатталды;

• 2017 жылдың 5-9 маусым аралығында Татарстан Республикасында өткен ХІІІ Халықаралық «Наурыз» фестиваліне драматург Ә.Файзуллаұлының «Алтын адам» эпикалық спектакльімен қатысты (реж.: Ю.Уткин);

• Анкара муниципалитетінің ұйымдастыруымен Түркия Республикасында 2017 жылдың 1-9 тамызында өткен Халықаралық VII театрлар фестивалінде театр ұжымы «Қуыршақ думан» (авт. және реж.: С.Шүкіров, Қ.Ешмұратова) қойылымымен қатысып, арнайы дипломмен марапаталды. Сонымен қатар, Қазақстан Республикасының Түркия мемлекетіндегі елшісі Абзал Сапарбекұлының арнайы алғыс хатына ие болды;

• 2017 жылдың 2-8 қыркүйек аралығында Астана қаласында өткен Қайрат Сүгірбеков атындағы І Республикалық драма театрларының жас режиссерлерінің арасында өткен форум-фестиваліне режиссер Р.Жаныаманов сахналаған Ж.Омаровтың «Құлыншақ пен Бөлтірік» ертегісімен қатысып, арнайы дипломмен марапатталды;

• 2017 жылдың қазан айының 19-27 аралығында Түркия Республикасында өткен III Халықаралық Анкара фестиваліне театр ұжымы шақырту алып, үшінші рет өткелі отырған фестивальге қатысып, фестиваль қатысушылары мен қонақтары назарына «Қуыршақ думан» (авт. және реж.: Қ.Ешмұратова, С.Шүкіров) және «Арыстанның үрейін қалай емдейміз?» (авт.: М.Дългечева, реж.: Э.Тотева-Андотова) қойылымдарын ұсынады. Фестивальдің басты мақсаты – қуыршақ театры өнерінің көкжиегін кеңейтіп, халықаралық стандартқа сай ете отырып, кәсіби театр мамандары мен түрік суретшілері, режиссерлері, продюсерлері мен қарапайым өнер сүйер қауымның талабынан шығу, жаңа тынысын таныту болды. Фестиваль барысында қойылымдардан тыс театр артистеріне арнайы дәрістер, семинарлар оқылып, қуыршақ театр өнеріне байланысты көрмелер ұйымдастырылады;

• 2018 жылдың ақпан айының 1-15 күндері аралығында Франция, Ұлыбритания, Ресей, Германия, Өзбекстан және Қазақстанның үздік өнер ұжымдары қатысып, бақ сынап, өзара тәжірибе алмасқан «Откровение» V Халықаралық орындаушылық өнер фестиваліне театр ұжымы «Ана жүрегі» (авт.: Е.Ионов, реж.: А.Зайцев) қатысып, кәсіби сарапшылардың жоғары бағасына ие болды;

• Ағымдағы жылдың сәуір айының 20-22 күндері аралығында Ақтөбе қаласында өткен Т.Ахтановтың 95 жылдығына арналған III Халықаралық «Balausa» фестиваліне өнер ордасы «Ана-жер Ана» (авт.: Ш.Айтматов, реж.: Д.Жұмабаева) спектаклімен қатысып, театр ұжымы алғыс хатқа ие болып, актриса Д.Иса «Әлиман» ролі үшін «Ең үздік дебют» номинациясына ие болды;

• 2018 жылдың қыркүйек айының 22-27 күндері аралығында Ақтөбе қаласында өткен «Ассалаумағалейкум – V» Халықаралық қуыршақ театрларының фестиваліне театр ұжымы «Ана жүрегі» (авт.: А.Ионов, реж.: А.Зайцев) қойылымымен қатысып, бас жүлде мен «Ең үздік қойылым» номинациясын иеленді;

• 2018 жылдың 22-29 қазан аралығында Душанбе қаласында Тәжікстан Республикасы өткен «ЧОДАРИ ХАЁЛ» VI Халықаралық қуыршақ театрларының фестиваліне «Ана жүрегі» (авт.: А.Ионов, реж.: А.Зайцев) қойылымымен қатысты;

• Театр ұжымы ағымдағы жылдың 10-14 қараша күндері аралығында Өскемен қаласында өткен Рүстем Есдәулетов атындағы II Республикалық театр фестиваліне Еврипдтің Медея (реж.: А.Салбан) трагедиясымен қатысып, облыс әкімі атынан Р.Есдәулетов атындағы «Арнайы сыйлық» және «Ең үздік режиссер» номинацияларымен марапатталды;

• 2018 жылдың 12-17 қараша күндері аралығнда Бішкек қаласында Қырғызстан Республикасы өткен «Айтматов және театр» Халықаралық фестиваліне «Ана – Жер Ана» (авт.: Ш.Айтматов, реж.: Д.Жұмабаева) қойылымымен қатысып, «Қазылар алқасының арнайы жүлдесі» марапатына ие болды.

• 2019 жылдың 26 ақпаны мен 6 наурыз аралығында Ресей Федерациясы, Челябинск қаласында өткен "CHELoBEK ТЕАТРА" кіші формада сахналанатын спектакльдердің VII Халықаралық театр фестиваліне "Ана - Жер Ана" (авт.: Ш.Айтматов, реж.: Д.Жұмабаева) қойылымымен қатысты.