Қала тұрғындары

Қала тұрғындары – қалалар мен кенттерде тұратын халық. Қала мен ауыл тұрғындары санының ара салмағы елдің экономика жағдайына, т.б. себептерге байланысты өзгеріп отырады. Мысалы, кеңестік дәуірде Қазақстан негізінен аграр ел болғандықтан халықтың дені ауыл-селода тұрды. 1979 ж. қарсаңында Қазақстандағы 13 млн. 9 мың адамның 6 млн. 538 мыңы Қала тұрғындары болды. Мұнан кейінгі жылдары бұл ара салмақ сандық және сапалық жағынан едәуір өзгерді. 1991 жылдың басында қазақстандықтардың саны 16,7 млн-ға жетіп, Қала тұрғындары 57% болды. Қала халқының өсуіне түрлі факторлар әсер етті. Статистик деректер бойынша, Қала тұрғындарының негізгі өсімі халықтың табиғи өсуіне байланысты болды және бірқатар ауылдық елді мекендердің қалалық мекендерге айналуы есебінен де көбейді. Қала тұрғындарының көбеюіне 90-жылдары нарықтық қатынастардың жедел дамуына байланысты ішкі көші-қонның үдеуі серпін берді. Қазақстанда 1999 ж. жүргізілген тұңғыш ұлттық санақтың деректері бойынша, республикадағы Қала тұрғындарының саны 8 млн. 377 мыңнан астам адамға жеткен, бұл жалпы халық санының 75,7%-ы. 1999 ж. басталған өсу қалалар мен кенттердегі экономиика дағдарыс кезінде тоқтап қалған өндіріс ошақтарының қайта құрылуы, жаңа өнеркәсіп орындарының ашылуы қала халқының көбеюіне әсер етті. 2003 ж. 1 шілдеде еліміздегі халық саны 14900,6 мың адам, оның 8452,8 мыңы (56,7%) – қалалықтар, 6447,8 мыңы (43,3%) ауылдықтар болды. Қазақстанда 60 шағын қала санаққа алынған, сондай-ақ, 41 шағын қ. ауданы орталықтары болып табылады. Жалпы шағын қалалардағы тұрғындардың орташа саны 22,8 мың адам. 9 шағын қалада (Державинск, Ерейментау, Курчатов, Шар, Қарқаралы, Қазалы, Булаев, Мамлют, Сергеев) 5 – 10 мыңнан, 4 шағын қалада (Жем, Темір, Степняк, Форт-Шевченко) 5 мыңнан халық бар. 2002 жылдан бастап Қала тұрғындарының табиғи өсімі байқалады: 2002 ж. 1 шілдеде 1000 адамға шаққанда туған бала саны 14,8 болса, 2003 ж. 1 шілдеде бұл көрсеткіш 16,1-ге жетті.