Қара меңдуана

Қара меңдуана (лат. Hyoscyamus niger) – алқалар тұқымдасы, меңдуана туысына жататын екі жылдық шөп тектес, ұнамсыз иісі бар улы өсімдік.

Қара меңдуана
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Өсімдіктер Бөлімі: Гүлді өсімдіктер Табы: Қос жарнақтылар (unranked) Asterids Сабы: Solanales Тұқымдасы: Solanaceae Кіші тұқымдасы: Solanoideae Тайпасы: Hyoscyameae Тегі: Hyoscyamus Түрі: H. niger
Екі-есімді атауы
Hyoscyamus niger Карл Линней

Ботаникалық сипаты

Гүлі

Жемісі мен тұқымы

• Өсімдіктің сабағы тік, бұтақтары көп, биіктігі 20-120 см-ге дейін жетеді.
• Өне бойын түгелдей жұмсақ ақ түсті, жабысқақ түк басқан.
• Жапырақтары жұмсақ түкті, пішіні жұмыртқа тәріздес, кезектесіп орналасқан, оның үстіңгі беті қошқыл жасыл, ал астыңғы беті сұрғылт түсті. Төменгі жапырақтары жертаған, ұзын сағақты, эллипс тәрізді. Сабақ жапырақтары қондырмалы.
• Гүлдері - ірілеу, бұтақшалардың ұшына таман, жапырақтарының қуысында орналасқан. Гүлінің түсі сарғыштау немесе сұрғылт ақ, күлгін, сия-көк жүйкелері бар. Маусым-шілде айларында гүлдеп, шілде-тамызда жемісі пісіп жетіледі.
• Жемісі - көп тұқымды, құмыра тәрізді қорапша, қақпағы бар.
• Тұқымдары майда сұрғылт түсті.

Өсетін жері мен таралу аймағы

Қазақстанның барлық аймақтарында кездеседі. Ол тұрғын үй, мал қораларының маңында, жол бойында, егістіктің шетінде, керексіз қоқыс төгетін жерлерде жиі өседі.

Құрамы

• Қара меңдуана жиі кездесетін арамшөп. Оның жапырағында, қабығында, тамырында гиосциамин, атропия, скополамин алкалоидтары бар.
• Тұқымында 34%-дай эфир майы, шайырлар, минералды тұздар болады.

Емдік қасиеті, қолданысы, улағыштығы

Қара меңдуана дәрілік шикізаты және одан жасалған препараттар жүйке жүйесін тыныштандыруға, аяқ-қолдың дірілін басуға қолданылады.
Өсімдік жапырағының ұнтағы "астматол" препаратының құрамына кіреді, ол кеңірдектің демікпе ауруына қарсы пайданалады.
Меңдуана майы адамды тыныштандыруға, сондай-ақ ревматизм, радикулит ауруларына қарсы қолданылады.
Қара меңдуанамен уланғанда жүйке жүйесінің қозуы тежеліп, әлсіреп, тынысы тарылады, ондай жағдайда дереу дәрігерге қаралу қажет.
Қара меңдуананың жапырақтары маталарды сарғыш жасыл түске бояйды.