Ұлттық волонтерлік желі

Ұлттық волонтерлік желі (ҰВЖ, лат. Ulttyq volonterlіk jelі, орыс. Национальная волонтёрская сеть) — Қазақстан Республикасы азаматтары мен заңды тұлғалардың ерікті бірлестігі. Желі Қазақстанда 2010 жылы азаматтар, азаматтық қоғам институттары, бизнес секторлар және мемлекеттік құрылымдар арасында волонтерлік, волонтерлік бастамалары мен волонтер мәдениетін қалыптастыру, қолдау және дамыту мақсатында құрылды.^[1]

Тарихы

2010 жылдың 30 сәуірінде тренингтер, лагерлер, басылымдар және волонтерлерді хабардар ету мақсатында бастамашыл азаматтар Ұлттық волонтерлік желіні құрды.^[2] Бірінші қысқы волонтер лагеріне 70-тен астам менеджерлер, волонтер үйлестірушілері және 35 қазақстандық ҮЕҰ волонтерлері қатысты.^[3]^[4]

ҰВЖ жұмыс істеген кезеңінде Қазақстанда волонтерлерді оқыту бойынша үлкен жұмыс атқарды. Құрылған жылы ЭСКАТО елдері конференциясының волонтерлері үшін тренингтер өткізілді. 2011 жылы топтардың 200-ден астам волонтерларды оқытып, сондай-ақ ЕҚЫҰ форумы үшін волонтерлерді дайындады. 2012 жылы волонтерлер үшін Қазақстан халқы Ассамблеясының кезекті сессиясына және басқа да көптеген іс-шараларға іріктеу және тренингтер ұйымдастырылды. Бүгінгі таңда үкіметтік емес ұйымдардың жұмысында қолданылатын мысалдар мен сәтті тәжірибелерге, сонымен қатар қоғамда оң өзгерістер жасайтын қарапайым, бастамашыл адамдарға көп көңіл бөлінеді. Оның ішінде, ұжымдық бейне, анимациялық және вирустық бейнелер, онлайн қайырымдылық, краудсорсинг алаңы және басқалар. 2015 жылы ҚР Мәдениет және спорт министрлігінің қолдауымен Ұлттық волонтерлік желісі волонтерлерімен жұмыс жөніндегі менеджерлер мен үйлестірушілер үшін Қазақстан облыстары арасында тәжірибе алмасудың инновациялық, интерактивті формаларын қолданатын, тәжірибе алмасу бойынша республикалық дөңгелек үстел өткізетін жобаны іске асырды. Қазақстанның аймақтарында, Қазақстанда еріктілерді дамытудың сәтті тәжірибесі туралы аналитикалық есеп дайындады, ақпараттық науқан өткізілді. Ұлттық волонтерлік желі "Samruk-Kazyna Trust"-пен бірлесіп 2018 жылдан бастап ардагерлерге және тыл еңбеккерлеріне көмек көрсететін "Жеңіс" Республикалық жобасын жүзеге асырады.

Ұлттық волонтерлік желі - 56 ұйым мен бастамашыл топтардан тұрады.^[2]

Жыл сайын, 5 желтоқсан күні - волонтерлік еңбекті тану, волонтерлік қызметке әр түрлі әлеуметтік және жас топтарының адамдарын тарту, сондай-ақ халықты азаматтық қоғамды қалыптастырудағы волонтерлықтың рөлі туралы ақпараттандыру мақсатында халықаралық волонтерлер күнін атап өтеді.

Қызметі

Ұлттық волонтерлік желі - желі мүшелері мен аймақтардағы өкілдер арасындағы байланыстырушы буын болып табылады, Қазақстанда еріктілікті дамыту тәсіліне серпін беріп, келесі қызметті жүзеге асырады:

волонтерлермен жұмыс жөніндегі басшылар мен үйлестірушілер үшін тұрақты оқыту тренингтері мен семинарларын өткізу;
ҰВЖ мүшелерінің іс-шараларын медиялық қолдау: жаңалықтарды, хабарландыруларды тарату;
волонтерлер туралы ақпарат пен ресурстарға қол жеткізуді қамтамасыз ету;
жыл сайын еріктілер мектептерін, өзге де волонтерлік іс-шараларды өткізу;
ҰВЖ атынан сапарларды, тағылымдамаларды және т. б. ұйымдастыру;
имидждік волонтерлік іс-шаралар өткізу: Көктемгі қайырымдылық апталығы, 5 желтоқсан-Халықаралық волонтерлер күні;
желі мүшелерінің тұрақты жұмыс кездесулерін өткізу;
желі мүшелерін қолдау (ұсыныс хаттар, қолдау хаттары, әлеуметтік шағын жобаларды қолдау, желілік жобаларды іске асыру және т.б.)
волонтерлікті дамытуға мүдделі адамдардың өзара ар-намысы, өзара қолдауы және өзара байланысы;
ҰВЖ аймақтарындағы желі мүшелерімен және өкілдерімен жұмыс: Ақпарат алмасу, оқыту, қолдау және т.б.;
желілік жобаларды іске асыру/бірлескен іс-шаралар өткізу.

Ұлттық волонтерлік желі жыл сайын мүдделі мемлекеттік органдар, үкіметтік емес ұйымдар мен бизнес-құрылымдар үшін волонтерлік қызметті одан әрі жетілдіру бойынша ұсынымдар мен ұсыныстар пакетін дайындайды. Бұл ұсынымдар орталық және өңірлік деңгейлерде волонтерлік бағдарламаларды іске асыру саласындағы ағымдағы жағдайды талдау және бағалау негізінде, волонтерлік қозғалыстың тікелей қатысушыларымен, волонтерлік қоғамдық ұйымдармен өткізілген кездесулер мен фокус-топтардың қорытындылары бойынша әзірленеді.

Жыл сайынғы ұсынымдарда мемлекеттік органдар заң шығару деңгейінде де, сондай-ақ волонтерлік жобалар мен бағдарламаларды орындау деңгейінде де қабылдай алатын еріктілікті дамыту саласындағы ахуалды жақсарту жөніндегі шаралар мен тетіктер ұсынылады.

Желі сарапшылары алғаш рет Атырау қаласындағы "Теңізшевройл" мұнай өндіру компаниясы базасында корпоративтік волонтерлік бағдарламасын іске қосты. Бағдарламаның негізгі міндеті ТШО қызметкерлерін Атырау қаласы және Құлсары қаласындағы халықтың түрлі топтарына көмек көрсетуге бағытталған волонтерлік қызметке тарту болды. 2014 жылы ТШО-ның 197 қызметкері корпаративтік волонтерлікке тартылды.

ҰВЖ сарапшылары Қазақстандағы БҰҰ еріктілер бағдарламасымен және Ұлттық Кәсіпкерлер палатасымен бірлесіп, корпоративтік әлеуметтік жауапкершілік шеңберінде жұмыс істеуге және өз қызметін жүзеге асыруға ниет білдірген кәсіпкерлерге арналған тұжырымдама мен нұсқаулық әзірлейді.

Желі мүшелері ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаттарымен бірлесіп өңірлерде "Қазақстан Республикасындағы волонтерлік қызмет туралы" Заң жобасын әзірлеу және талқылау бойынша белсенді жұмыс жүргізді.^[5]

Көктемгі қайырымдылық апталығы наурыз айының соңында - сәуір айының басында барлық жастағы азаматтарды көктемгі әлеуметтік-маңызды іс-әрекеттерге ерікті түрде қатысуға тарту, Қазақстанда ерікті қызметті қолдаудың ұйымдастырушылық және құқықтық шарттары жүйесін құру қажеттігіне жұртшылықтың назарын аудару үшін Ұлттық волонтерлік желі мүшелерімен өткізіледі.

Волонтерлермен тиімді жұмысты ұйымдастыра алатын білікті мамандарды дайындау, мемлекеттік әлеуметтік тапсырысқа, донорлық және демеушілік қатысудан тәуелсіз волонтерлік бағдарламаларды іске асыруды үйренеді, сондай-ақ волонтерлік топтардың көшбасшыларын жобалардың мақсаттарын дұрыс құруға, идеяларды іздеуге және SMART НВС технологиясына негіз болатын бизнес-үдерісті құруға үйретеді. 2010 жылдың қараша айында волонтерлермен жұмыс істейтін ҮЕҰ үшін Бурабайда қытай сарапшыларының, БҰҰ еріктілерінің және Қазақстандағы АҚШ Бейбітшілік Корпусының қатысуымен Халықаралық волонтерлік лагерь өткізілді. 2010 жылдың тамыз айында ШҚО-да Украинадан келген негізгі жаттықтырушымен жазғы "Еріктілер мектебі-2011" өткізілді. 2012 жылдың 19, 20 мамыр күндері Шымбұлақта волонтерлік бағдарламаларды жалпы әзірлеуді және волонтерлік жобаларды басқаруды жүзеге асыратын ҮЕҰ басшыларына арналған "бапкерлер мектебінің" бірінші бөлімі өткізілді. 2012 жылдың қазан айында Астана қаласындағы БҰҰ ғимаратында волонтерлік жобалардың көшбасшыларына және волонтерлік бағдарламалардың жаттықтырушыларына арналған "тренерлер мектебінің" екінші бөлімі өткізілді.

Қазақстанның 35 қаласының аумағында Ұлттық волонтерлер желісі "Samruk-Kazyna Trust "әлеуметтік жобаларды дамыту қоры" Корпоративтік қорымен бірлесіп, жастардың Ұлы Отан соғысы ардагерлеріне волонтерлік көмек көрсету бойынша әлеуметтік жобаны іске асыруда. Жоба аясында жастар ардагерлерге практикалық көмек көрсетіп, қолдау көрсетіп, әлеуметтік-пайдалы іс-шараларды жобалауда. Жастар волонтерлік рейдтерге қатысу және іс-шараларды ұйымдастыру арқылы іс-тәжірибеде әртүрлі жастағы, жынысындағы, әлеуметтік жағдайы мен мәртебесіндегі адамдармен қарым-қатынас дағдыларын жетілдіреді, күйзеліске төзімді мінез-құлықты және қақтығыстарды басқару бойынша дағдыларды қалыптастырады, бөтен адамдарға қарым-қатынас жасауды үйренеді, іс жүзінде тайм-менеджмент және қаржылық сауаттылық, өзін-өзі таныстыру бойынша білімдерін қолданады. Жоба шеңберінде Ұлттық волонтерлік желі тарапынан волонтерлік топтарға бастамашылық әлеуметтік іс-шараларды өткізуге қаржылай қолдау көрсетіледі.

Жұмыс бағыттары

Медициналық волонтерлік / донорлық
Экологиялық волонтерлік
Әлеуметтік волонтерлік
Медиа-волонтерлік
Оқиғалық (event) еріктілер
Жануарларға арналған волонтерлік
ТЖ волонтерлік
Мәдени волонтерлік (өнер саласы)
Спорттық волонтерлік
Pro bono волонтерлігі
Корпоративтік волонтерлік
Онлайн волонтерлік
Этно-волонтерлік
IT-волонтерлік
Халықаралық волонтерлік

Қазақстандағы волонтерлік

Қазақстанда волонтерлік қызмет жастардың және өзге де әлеуметтік топтардың елдің мәдени, экономикалық және әлеуметтік өміріне қатысуының тиімді тетіктерінің бірі ретінде қарастырылады.

Волонтерлік идеясы Қазақстанда БҰҰ Волонтерлер Бағдарламасы пайда болған 1993 жылдан бастап дами бастады. Қазіргі таңда волонтерлер ауқымы өсіп келеді, және қазір өз бастамасымен волонтерліктіктің шетелдік тәжірибесін алған көптеген дербес волонтерлік бастамалар мен топтар, сондай-ақ еріктілер жұмыс істейді. ҰВЖ мәліметтері бойынша, әрбір 8-ші қазақстандық волонтерлік қызметке тартылған.

Волонтерлік және үкімет

2006 жылдың 25 шілдесінде Қазақстан Республикасы Президенті "2006-2011 Қазақстанда азаматтық қоғамды дамыту тұжырымдамасына"қол қойды.^[6] Тұжырымдама жұмысы халықты волонтерлік әлеуметтік-белсенді қызметке тартуды көздейтін ҮЕҰ-ды қоса алғанда, коммерциялық емес ұйымдардың әртүрлі түрлерін ашу арқылы азаматтық қоғамды ұйымдастыру мен қалыптастыруды қолдайды.

Ұлттық волонтерлік желі мүшелері 2015 жылдың басында қабылданған "Мемлекеттік жастар саясаты" туралы Заңға ұсыныстар әзірлеу және енгізу жөніндегі жұмыс топтарында сарапшы ретінде үлес қосты. Осы Заңда Қазақстанда алғаш рет заңнамалық негізде "волонтер" сөзіне анықтау берілген.^[7]

2016 жылдың 30 желтоқсанында Қазақстан Республикасының Президенті волонтерлік қызмет туралы Заңға қол қойды.^[5]

Сонымен қатар, Үкімет Республикалық маңызы бар ірі ауқымды іс-шараларды, мысалы, ЕҚЫҰ-ға мүше елдердің саммиті, Ислам Конференциясы ұйымы, VII Қысқы Азия ойындары "Азиада", EXPO-2017 халықаралық көрмесі және т.б. өткізу үшін волонтерлерді тартады.

Қазақстандағы волонтерлермен жұмыс жөніндегі басшылық

Басшылық қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде жасалған. Бұл басылым стратегияларды, озық тәжірибені және мысалдарды қамтиды. Басшылықтың басылымының мақсаты - ұйымдар мен жеке тұлғаларға Волонтерлік қызметті дамытуға көмектесу және осы тұрақты дамып келе жатқан тақырыптағы одан әрі диалогқа ықпал ету үшін нақты және құрылымдық тәсілді ұсыну арқылы Қазақстандағы волонтерлік қызметті дамытуға жәрдемдесу.

Халықаралық ынтымақтастық

Қостанайда Қазақстан-Ресей жастар форумы алаңында Ресейлік Волонтерлік орталықтар қауымдастығы мен ҰВЖ ынтымақтастық туралы Меморандумға қол қойды. Оның шеңберінде ВОҚ (Ресей) мен ҰВЖ екі елдің волонтерлік ұйымдары мен волонтерлері тәжірибе алмасып, бірлескен халықаралық жобаларды жүзеге асыруға келісті.

Дереккөздер

[1] ttp://www.volontery.kz/index.php/o-nas Мұрағатталған 27 қаңтардың 2022 жылы.

[inform.kz-2] ttps://www.inform.kz/kz/astanada-ulttyk-volonterlik-zheli-mushelerinin-kezdesui-otip-zhatyr_a2383520

[3] ttps://vlast.kz/obsshestvo/volonterstvo_kak_nacionalnaja_ideja-2049.html

[4] ttp://www.kz.undp.org/content/kazakhstan/ru/home/presscenter/pressreleases/2017/11/09/-.html Мұрағатталған 29 шілденің 2019 жылы.

[adilet.zan.kz-5] ttp://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z1600000042

[6] ttps://tengrinews.kz/zakon/prezident_respubliki_kazahstan/konstitutsionnyiy_stroy_i_osnovyi_gosudarstvennogo_upravleniya/id-U060000154_/

[7] ttp://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z1500000285

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]