Ұлыбританияның Еуроодақтан шығуы
Ұлыбританияның Еуропалық одақтан шығуы ( Britain — Британия және Exit — шығу деген сөздердің тіркесуінен жиі Brexit деп аталатын) оппозиция мен кейбір жеке тұлғалардың (ұлтшылдар мен евроскептиктердің) басты саяси мақсаты болып табылады.
2016 жылы Ұлыбританияның Еуропалық одақтан шығуына 51,9 %-ы дауыс берген, тиісінше ЕО мүшелік етуін жалғастыруына 48,1 % сайлаушылар дауыс берген[1]. Ұлыбритания субъектілерінде дауыс беру қорытындысы ерекшеленді: мәселен, Шотландия және Солтүстік Ирландия тұрғындары көбінесе шығуға қарсылық танытты, ал Англия (астанасын есептемегенде) және Уэльс өкілдері жақтады. Әлем жұртшылығының бірінші реакциясы біршама таңданушы болды — тіпті референдумның нәтижесі кейбіреулерге жай түскендей болды, себебі көптеген саясаттанушылар басқа дауыс беру қорытындысын болжаған еді.
Мәселенің тарихы
өңдеу1957 жылы Ұлыбритания Еуропалық экономикалық қоғамдастықтың (ЕЭҚ) негізін қалаған Рим шартына қол қоймады. Кейіннен ел екі рет 1963 жылы және 1967 жылы ұйымға кіру туралы өтінім берді, бірақ ұсыныстардың екеуі де сол кездегі Франция президенті Шарль де Голлмен вето қойылды, оның ойынша ''өйткені британ экономикасының бірқатар аспектілері ауыл шаруашылығында жұмыс тәжірибесінен бастап, тегіс, Британияны Еуропамен сәскестендірмейді".[2]
Кейін де Голль отставкаға кеткен президенті орнынан Франция, Ұлыбритания үшінші, табысты, мүшелікке өтінім берді. 1973 жылы 1 қаңтарда Біріккен Корольдік ЕЭО-қа қосылды. Бұл басқармада консервативті Эдвард Хит үкіметінің уақытында іске асты.[3] 1974 жылғы қазандағы сайлауда оппозициялық Гарольд Вильсон бастаған Лейбористік партия жеңді, ол қайта Британияның ЕЭО құрамындағы мүшелігін қарауға және ЕЭО құрамына қатысуға жаңа талаптар бойынша референдумын өткізу орындылығы туралы мәселе көтеруге сөз берді.
1975 жылы біріккен Корольдікте Ұлыбританияның ЕЭО құрамында қалуы туралы мәселе бойынша референдум өткізілді. Барлық негізгі саяси партиялар мен БАҚ ЕЭО құрамындағы мүшелігін сақтауды қолдады. Дегенмен, билеуші Лейбористік партия ішінде осы мәселе бойынша елеулі келіспеушіліктер болды. Біркүндік партиялық конференцияда 1975 жылғы 26 сәуірде дауыстар қатынасы 2:1 есебімен шықты. Себебі министрлер кабинеті қатты проеуропалық және қатты антиеуропалық болып екіге бөлінді, Гарольд Вильсон конституциялық әдет-ғұрып ұжымдық жауапкершілік кабинетінің тоқтата тұрып, және екі жағынан министрлерге жария науқанын жүргізуге мүмкіндік берді. Кабинет мүшелерінің жиырма үштің жетеуі ЕЭО-де мүшелікке қарсы болды.[4]
1975 жылғы 5 маусымда сайлаушыларға: "Қалай ойлайсыз, Ұлыбритания Еуропалық қоғамдастықта (Жалпы нарығы) қалуы тиіс пе?" деген сұраққа жауап беру ұсынылды. Барлық округтерде, Шетланд аралдары және Сыртқы Гебридтерді қоспағанда, дауыс бергендердің көпшілігі "иә" деп жауап берді. Дауыс беру қорытындысына сәйкес, Біріккен Корольдік Еуропалық экономикалық қоғамдастық мүшесі қатарында қалды.[5]
| Дауыс - "Иә" | "Иә" пайызы | "Жоқ" дауыстары | "Жоқ" пайызы | Ддауыс беру пайызы |
|---|---|---|---|---|
| 17 378 581 | 67,2 | 8 470 073 | 32,8 | 64,5 |
1993 жылдың 1 қарашасынан Маастрихт шартының нәтижесінде, ЕЭО Еуропалық Одаққа айналды.[6] Алғашында таза экономикалық одақ ретінде құрылған ұйым саяси одаққа айналды және атауының өзгеруі бұны аңғартты.[7]
1990-шы жылдардың басында Құрама Корольдіктің тәуелсіздік партиясы (UKIP) құрылды, бұл еуроскептиктердің саяси партиясы еді. 2004 жылы сайлау кезінде ол Еуропарламентте үшінші орынды иеленді, 2009 жылы екінші орынды және 2014 жылы бірінші орынды иеленді, жалпы дауыс санының 27,5 %-ы. Бұл жалпыға бірдей сайлауда 1910 жылдан бастап бірінші рет болған еді, ол кезде тағы бір, Лейбористік және Консервативтік партиядан басқа, партия ең үлкен дауыс үлесін алған жалпыұлттық сайлау еді.[8]
2016 жылғы Референдум
өңдеуҚор биржаларының реакциясы
өңдеуҚор биржаларының реакциясы көптеген индекстер күрт құлдырауымен көрінді, атап айтқанда, жапондық NIKKEI 1.000-тармаққа дейін төмендеді, содан кейін, қайтпас мәндерге дейін одан әрі құлдырауын болдырмау үшін, сауда-саттық жабылды.
Ұлыбритания премьер-министрінің реакциясы
өңдеуДэвид Кэмерон Біріккен Корольдігінің тұрғындары басқа жолмен баруға шешім қабылдаған соң, елге жаңа басшылық қажет екенін мәлім етті. Ұлыбритания Премьер-министрі отставкаға кету туралы ниетте екенін мәлімдеді, себебі сайлаушылардың көпшілігі ЕО шығуды жақтап, дауыс берді.[9]
"Олардың шешімін құрметтеу керек. Мен елімнің науқаны қатысқандар үшін алғыс айтқым келеді" — Дэвид Кэмеронның, британ халқына жолдауынан алғашқы сөздері.
БАҚ пікірлері
өңдеуБіріккен Корольдігі Еуропалық одақтан шығу үшін дауыс берді, бұнда ел ұзақ 43 жыл болды. UKIP көшбасшысы "23 маусым күнін "Тәуелсіздік күні" деп атады, дегенмен фунт бағамы, 1985 жылғы мәндерге дейін күрт құлдырады.
CNN:
Дауыс беруде Ұлыбританияның ЕО-дан шығуы жақтастары жеңіске жетті, — бұл одақ құрамынан шығуға дауыс берген бірінші ел.
Russia Today:
Британдықтар Еуропа одағынан шығуға 52 % - 48 % қатынасында дауыс берді. Фунттың күрт төмендеуі туралы жаңалық биржаларда үрей туғызды.
Российская газета:
Ұлыбританиядағы референдумда ЕО-дан шығу жақтастары жеңіске жетті. Соңғы қорытындысы көрсеткендей, олар оппоненттерін 1,26 млн адамға озып кетті. Олар 52 пайыз дауыс (17,41 млн адам) жинай алды. Олардың оппоненттер 48 пайыз дауыс жинады.
ТАСС:
Референдум ұсынымдық сипатта. Бұл теориялық ерік білдіру нәтижелері парламент қарауына шығарылуы мүмкін, ол халық пікірімен келісуі мүмкін, сондай-ақ қабылдауға қарама-қарсы шешім шығаруы мүмкін. Сондай-ақ жаңа референдум өткізуі де мүмкін. Алайда, Ұлыбритания премьері Дэвид Кэмерон британ халқының Еуроодақтан шығуын[10] еркін орындауға уәде берді.
Практикалық салдары
өңдеуБірінші референдум нәтижесі британдық еурокомиссар барон Хиллдің 2016 ж. 25 маусымда отставка кетуі болды.
Примечания
өңдеу- ↑ Результаты референдума// BBC
- ↑ 1967: De Gaulle says 'non' to Britain – again, BBC News (27 November 1976). Тексерілді 9 наурыздың 2016.
- ↑ 1973: Britain joins the EEC, BBC News (1 January 1973). Тексерілді 9 наурыздың 2016.
- ↑ DAvis Butler The 1975 Referendum (PDF). Тексерілді, 19 мамыр 2016.
- ↑ Research Briefings – The 1974–75 UK Renegotiation of EEC Membership and Referendum. Тексерілді, 19 мамыр 2016.
- ↑ EUROPA – EU treaties. Тексерілді, 19 мамыр 2016.
- ↑ EUROPA – The EU in brief. Тексерілді, 19 мамыр 2016.
- ↑ 10 key lessons from the European election results. The Guardian (26 мамыр 2014). Тексерілді, 31 мамыр 2014.
- ↑ Дэвид Кэмерон подаст в отставку после референдума по Brexit. Тексерілді, 24 маусым 2016.
- ↑ Итоги британского референдума