Әсет пен Кәрібай айтысы

Әсет пен Кәрібай айтысы — шамамен 1905 жылы Тарбағатай тауының түстік жағында өткен айтыс.

Айтыс дәстүрлі екі ру ақындарының бұл айтыста жалпы адамгершілік, әділдік, жомарттық сияқты мәселелер айтылып үлкен тәрбиелік мәні бар деңгейге көтерілген. Сондықтан ол өткірлігімен, тілінің шұрайлылығымен, ой тереңдігімен ерекшеленетін көркем дүние ретінде қазақ әдебиетінің тарихына енді. Кәрібай Таңатарұлы, Кәрібай ақын (1861, Шығыс Қазақстан облысы Тарбағатай ауданы Қарғыба өзен сағасы – 1931, сонда, Ақсуат кенті) – халық ақыны, әнші, композитор, айтыскер, ділмар би. Жас күнінен өлеңдер шығарып, “бала ақын” атанған. 1910 жылы Алакөл маңындағы Көктұма деген жерде Әсет ақынмен айтысып, атағы елге жайылады. Кәрібайдың көптеген өлең-жырлары ел қорғау тарихынан сыр шертеді. Найман елінің Қаракерей руының Мұрын атасынан шыққан, арғы атасы Назар батыр. Айтыстың Қ. Шәменовтың, Е. Ахметовтен жазып алған нұсқасы “Айтыс” жинағында (1964, 1-т., 173 — 175-б.) жарияланған. Бір нұсқасын А. Қилыбаевтан ақын, журналист Қ. Алтынбаев жазып алған. Әсет шығармаларының жинағына (1988) Т. Жағыпаров (1929 жылы туған) нұсқасы енгізілген.