Өмірзақ Қалбаев

Өмірзақ Қалбаев (1926 жылы туған, Қарақалпақстандағы Шоманай ауданы Құмжыққан өңірі) – ақын, шежіреші. Қалбаев өз өмірінде әр түрлі жұмыспен (есепші, бөлім меңгерушісі, май таратушы, т.б.) айналысқан. Жасынан Абыл, Қалнияз, Өгізбай, Нұрым жырларын, ел ішіне тараған аңыз-хикаялар мен шешендік сөздерді, тарихи оқиғаларды естіп, көңіліне тоқып өсті. Сондықтан да оның шығармалары екі салада: бірі өлең, толғаулар мен дастандар, екіншісі тарихи, әдеби және шежірелік мақалалар түрінде өріс алды. Басты шығармалары: «Алаңқай батыр», «Ер Қосай», «Омар мен Гүлнәр», «Қазақ Сауран айналғанда», «Білімдар» (Оразмұхамед), «Тобанияз» сияқты жыр-дастандары; «Шалқыған Қазақстаным», «Өсиет сөздер», «Адай шежіресі», «Қарақалпақ шежіресі», «Шежірелер шырғалаңы», «Ер Қосай ата мазары», «Қалнияз ақын – жорық жыршысы» сияқты тарихи-әдеби мақалалары. Ол Қалнияз ақынның өмірі мен шығармаларын жинау және насихаттау жұмысымен айналысты; Ер Қосай мазарын тауып, елді ұйымдастыру арқылы оның басына сәулетті кесене орнатуға зор еңбек сіңірді. Қалбаев жыр толғауларында тарихи оқиғаларды өзек етеді, халықтаың арман-мұратын, елдік пен ерлік, береке, бірлік пен имандылықты жырлайды. Мақалаларында ел, халық тарихына сүйенген ізденіс іздері мен шежірелік сипат басым. Қалбаев - Қалнияз ақынның өмірі мен шығармаларын жинап насихаттаушы. Тарихи елеулі еңбегі - Адай Құдайке баласы Ер Қосай мазарын іздеп тауып, халық күшін ұйымдастырып, оның басына сәулетті күмбез-кесене орнатуы. Өмірзақтың шығармашылығы мен Қосай ата рухы үшін жасаған қызметтері Қарақалпақстан, Түркіменстан, Қазақстан өңірлеріндегі мерзімді баспасөз беттерінде аталған ("Советы Қарақалпақстана", 4 қазан, 1990; "Маңғыстау", 27 тамыз 1991). Қ. шығармалары мен оның айтуынан жазылған шежірелер ҚР ҰҒА-ның М. Әуезов атындағы әдеб. және өнер институтының қолжазба орталығында сақталады.