Берклий (лат. Berkelіum; Вk) — элементтердің периодтық жүйесінің ІІІ тобындағы жасанды жолмен алынған радиоактивті химиялық элемент, актиноидтар тобына жатады, атомдық номері 97, атомдық массасы 247. Берклийді 1949 ж. Г. Сиборг бастаған американ ғалымдары 241Am элементін α-бөлшектермен атқылау нәтижесінде алған. Беркли қаласында (АҚШ) ашылғандықтан осы қаланың құрметіне аталған.

Жай заттың сыртқы бейнесі
Күміс-ақ түсті радиоактивті металл
Атом қасиеті
Атауы, символ, нөміріБерклий, 97
Топ типіАктиноидтар
Топ, период, блокIII, 7, f
Атомдық масса
(молярлық масса)
[247] 247,0703 м. а. б. (г/моль)
Электрондық конфигурация[Rn] 5f9 7s2
Қабықшалар бойынша электрондар2, 8, 18, 32, 27, 8, 2
Атом радиусы297; 170 пм
Химиялық қасиеттері
Электртерістілігі1,3 (Полинг шкаласы)
Электродты потенциалBk←Bk4+ -1,05 В
Bk←Bk3+ -2,01 В
Bk←Bk2+ -1,6 В
Тотығу дәрежелері+2, +3, +4, +5
Иондалу энергиясы
(бірінші электрон)
601 кДж/моль (эВ)
Жай заттың термодинамикалық қасиеттері
Термодинамикалық фазаҚатты дене
Тығыздық (қ.ж.)α-пішіні: 14,78 г/см³ β-нысаны: 13,25 г/см³
Балқу температурасы1259 K
Қайнау температурасы2900 K
Жай заттың кристаллдық торы
Тор құрылымыАлтыбұрышты
Тор параметрлеріa=3,416 c=11,07 Å
c/a қатынас3,24
Басқа да қасиеттері
CAS нөмірі7440-40-6
Берклий
Берклий атомы

Берклий ашылғаннан кейін оның химиялық қасиеттерін зерттеумен қатар, оны бөліп алу үшін “аса ауыр снарядтар” ретінде көміртек, азот және оттек атомдарының ядролары пайдаланылды.

Берклийдің 7 изотопы алынған, олардың ішіндегі ұзағырақ өмір сүретін изотоптары: 247Вk (жартылай ыдырау периоды Т1/2=1380 жыл), β-бөлшектерін шығарады, 249Вk (Т1/2=314 күн)- және -бөлшектерін шығарады, берклий химиялық қасиеттері жағынан лантоноидтар тобындағы тербий элементіне өте ұқсас. Валенттілігі +3 және +4-ке тең.

Химиялық қасиеті Өңдеу

Беркелийдің жоғары реактивті екендігі анықталды. Оның көптеген қосылыстарында оның тотығу дәрежесі + 3 (көбінесе) және + 4 болады. Төрт валентті беркелийдің болуы бұл элементті басқа актинидтер мен лантанидтерден (бөлу өнімдері) бөлуге мүмкіндік береді, оларда мұндай валенттілік формасы жоқ немесе оған түрлендіру қиынырақ.

Оттегімен (триоксидпен және диоксидпен), галогендермен және күкіртпен әрекеттеседі. Беркелияның белгілі қос тұздары және металлорганикалық қосылыстары. Минералды және органикалық қышқылдармен күрделі қосылыстар түзеді. Беркелий қосылыстары +3 тотығу дәрежесінде ерітіндіде ең тұрақты. Сілтілікке жақын рН кезінде Bk3 + ерімейтін негіздік гидроксид түзеді. Беркелий оксидтері, фторидтер, фосфаттар және карбонаттар суда ерімейді. Төрт валентті күйде беркелий күшті тотықтырғыш болып табылады.