Шығанақ Берсиев
Шығанақ Берсиев (1881 — 1944) — әйгілі тары өсіруші. Ленин орденімен марапатталған (1940).
| Шығанақ Берсиев | |
 Майлы бояумен салынған Берсиев портреті. авторы белгісіз, 1943 жыл | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері | |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері | |
| Азаматтығы |
|
| Ұлты | |
| Қызметі |
тары өсіруші |
| Әкесі |
Бердісүгір (Берсе) |
| Анасы |
Шəлік |
Өмірбаяны
өңдеуШығанақ Берсиев 1881 жылы Ойыл ауданының Ащыойыл ауылында қарапайым шаруа отбасында дүниеге келді. Шығанақтың отбасында жеті адам болған, олар: ата-əжесі, əкесі - Бердісүгір, анасы - Шəкір, өзі жəне інілері - Таңатар жəне Тұңқар.
Берсиевтің əкесі аңшылықпен, балық аулаумен жəне диқаншылықпен айналысқан, ал анасы - тігумен жəне зергерлікпен айналысты.
Шығанақ 7 жасында Орал қаласындағы 2 жылдық мектепке оқуға түсті. Оны бітірген соң Көкжар жəрмеңкесіндегі шəйханада есепке алушы болып қызмет етті.
1920-ншы жылдардағы ауыртпалық кезеңінде Шығанақ отбасымен Қоңыратқа көшеді. Ол жақта Берсиев алғаш рет тары өсіреді.
- 1932 — 1944 ж. “Құрман” ұжымшарында (Ақтөбе облысы) звено жетекшісі болып еңбек етті. Шөлейтті аймақтың ауа райына қарамастан, ұзақ жылдар бойы оның звеносы тарыдан мол өнім алды.
- 1939 ж. тарының әр гектарынан 25,5 ц өнім алса, 1940 ж. 155,8 ц, 1941 ж. 165 ц, 1942 ж. 175 ц, 1943 ж. 201 ц өнім жинады. Мұндай жоғары нәтижеге Берсиев тары тұқымын қыс бойы әзірлеп-баптау, мұқият іріктеу, көктемгі егісті дер кезінде жүргізу, егінді баптап-күту, орақты ысырапсыз өткізу арқылы жетті. Бұл ұжымшардан Берсиевтің іс-тәжірибесін үйреніп, тары өсірудің шеберлері (берсиевшілер) шықты.
- Берсиев Ұлы Отан соғысы (1941 — 45) жылдары әскери ұшақ жасау үшін Мемлекеттік қорғаныс қорына қаржы аударды, өз табысынан тары өткізді.
- 1944 жылдың 28 мамырында Берсиев өзі еңбек еткен “Құрман” ұжымшарында (Ақтөбе облысы) қайтыс болды.
Берсиевшілер қозғалысы
өңдеуБерсиевшілер — тары шығымдылығын арттыруда дүниежүзілік рекорд жасаған Шығанақ Берсиевтің ізін қуушылар. Ұлы Отан соғысы алдында Ақтөбе облысында берсиевшілер қозғалысы кең өріс алды. Әрбір шаруашылықта берсиевші звено, бригада құрылды. Мұны бастаушылар: Ойыл ауданында Зәуре Баймолдина, Ақбала Берсиева, Қашқын Соқыров, Таған Ұзақбаев, Балмұқан Ақабаев, Қобда ауданында агроном Ивченко, Әзима Бектенова, Ырғыз ауданында Өксікбай Ашамбаев, Қойлыбай Белесов, Мартөк ауданында агроном Неженцева болды[1].
1950 — 80 ж. тары өсірушілер арасында “берсиевшілер” қозғалысы кең өріс алды.
Ақтөбе, Батыс Қазақстан, т.б. облыстарда арнайы звенолар құрылып, олар Берсиевтің озық тәжірибесі мен жетістіктерін пайдалана отырып, тарыдан мол өнім алуға қол жеткізді.
Естелік
өңдеуБерсиевтің өмірі мен ерен еңбегі Ғ. Мұстафиннің “Шығанақ” романына, неміс драматург Бертольд Брехтің “Тары өсіруші” дастанына арқау болды.
Ақтөбе облысы Ойыл ауданында Берсиев музейі бар, Ақтөбе қаласында оған ескерткіш орнатылған.[2]
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Тарихи тұлғалар. Танымдық - көпшілік басылым. Мектеп жасындағы оқушылар мен көпшілікке арналған. Құрастырушы: Тоғысбаев Б. Сужикова А. – Алматы. “Алматыкітап баспасы”, 2009 ISBN: 978-601-01-0268-2
- ↑ «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл, ISBN 5-89800-123-9, II том
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |