Бибігүл Ахметқызы Төлегенова
Бибігүл Ахметқызы Төлегенова (1929 жылдың 16 желтоқсан күні Семей қаласында туған) — қазақ әншісі (лирикалық-колоратуралық сопрано), КСРО халық әртісі (1967), КСРО Мемлекеттік сыйлығының иегері (1970), Социалистік Еңбек Ері (1991).
| Бибігүл Ахметқызы Төлегенова | |
 | |
| Негізгі ақпарат | |
|---|---|
| Туған күні |
16 желтоқсан 1929 (94 жас) |
| Туған жері | |
| Мемлекет | |
| Мамандықтары |
камералық әнші |
| Дауыс түрі | |
| Аспаптары | |
| Жанрлары | |
Өмірбаяны
өңдеу1929 жылдың 16 желтоқсан күні Семей қаласында дүниеге келеді. Орта жүз Арғын тайпасының Қаракесек руынан шыққан.
Бибігүлдің әкесі скрипкада ойнаса, шешесі ән айтатын. Әкесін 1937 жылы Қатон-Қарағайда тұтқындап алып кеткеннен кейін хабарсыз жоғалып кетті. 1946 жылы кешкі мектептің жетінші сыныбында оқып жүрген кезінде Семейдегі ет комбинатта жұмыс істей бастады. Комбинаттағы көркем-өнерпаздар үйірмесінде ән айтып, Семейде айдауда жүрген жазушы Г.И. Серябрякованың көзіне түсті. Галина Серябрякова Бибігүлке тәлімін беріп, Құрманғазы атындағы Қазақ консерваториясына түсуіне ықпал етті.
1951 жылы консерваторияда оқып жүріп қазақ радиосында халық әндерін шырқап, әнші болып жұмыс істеген.
1954 жылы Қазақ консерваториясын (Н.Самышинаның ән класы бойынша) бітірді.
1954 жылдан бастап Абай атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық опера және балет театрінде солист;
1956 жылдан бастап Жамбыл атындағы қазақ филармониясының Құрманғазы атындағы қазақ мемлекеттік ұлттық аспаптар оркестрінде (Құрманғазы оркестрі) солист;
1958 жылы Бүкілодақтық экстрада әртістері байқауының лауреаты атанды.
Бибігүл Төлегенованың өнері Республика мен одақ көлемінде ғана емес, бүкіл дүниежүзіне танылды. Гастрольдік сапармен Үндістан, Алжир, Египет, Сирия, Вьетнам, Польша, Чехословакия, Канада, Швеция, Франция, Италияда болып, өнер толғады.
1968-1982 жылдары ҚазКСР Жоғарғы Кеңесінің VII, VIII және IX шақырылым депутаты болып қызмет етті.
1980 жылдан бері қазіргі күнге дейін Жамбыл атындағы қазақ мемлекеттік филармониясында вокалдан сабақ беріп келеді. 1982 жылы профессор атағына ие болды.
Әндері
өңдеуБ.Төлегенованың қайталанбас орындаушылық өнерінің қайнар бұлағы ең алдымен қазақтың халық әндеріне саяды. Әншінің алуан тақырыпты репертуарында қазақтың халық әндері ("Гауһар тас", "Жиырма бес"), Қазақстан композиторларының шығармалары (Хамидидің "Бұлбұлы", Брусиловскийдің "Қос қарлығашы", Төлебаевтың "Еске алуы", Рахмадиевтің "Тарантелласы", Мұхамеджановтың "Көктем вальсі", Тілендиевтің "Кел еркем, Алатауыма"), сондай-ақ П.П.Чайковский мен С.В.Рахманиновтың романстары, Н.А.Римский-Корсаковтың операларынан ариялар және Батыc Еуропа сазгерлерінің (Доницетти, Григ, Шуберт) шығармалары да бар. Б.Төлегенова өзінің концерттік-орындаушылық өнерін шеберліктің жоғары сатысына көтеріп, классикалық дәрежеге жеткізді. Бұл тұрғыда ол "қазақ бұлбұлы" атанған Күләш Байсейітованың орындаушылық шеберлігін жалғастыруда. Бибігүл Төлегенова опера өнеріне де елеулі үлес қосып, Жібек (Брусиловскийдің "Қыз Жібегінде"), Гүлбаршын (Рахмадиевтің "Алпамысында"), Еңлік (Жұбановтың "Еңлік—Кебегінде"), Джильда, Виолетта (Вердидің "Риголеттосы" мен "Травиатасында") т. б. партияларды орындады.
Фильмографиясы
өңдеу- 1954 - Дала қызы - Қарашаш
- 1955 - Бұл Шұғылада болған еді - Майра
- 1957 - Біздің сүйікті дәрігер - әнші
- 1968 - Тақиялы періште - эпизод
- 2005 - Вокалды параллельдер - эпизод
- 2011 - Алдар көсе - Алдардың әжеск
- 2011 - Балалық шағымның аспаны - Сұлтанның әжесі
- 2016 - Тақиялы періште-2 - эпизод
Марапаттары
өңдеу- "Еңбек Қызыл Ту" орденінің иегері (1959)
- Қазақ КСР Халық әртісі (1959)
- Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1960)
- КСРО Халық әртісі (1967)
- КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1970)
- Ленин орденінің иегері (1976)
- Екінші рет Ленин орденінің иегері мен Социалистік Еңбек Ері (1991)
- "Еңбек ардагері" медалі мен "Тың және тыңайған жерлерді игергені үшін" медалінің иегері
- "Алтын барыс" атты ҚР Президентінің жеке Алтын белгісімен марапатталған (1999)
- Астана қаласының құрметті азаматы (1999)
- Отан орденінің иегері (2000) - ұлттық өнерге қосқан ерекше үлесі үшін
- «Тарлан» тәуелсіз сыйлығының лауреаты (2001) - музыкаға қосқан үлесі үшін
- «Жыл адамы» атағын алған (2001) - Қазақстанның музыка өнеріне қосқан үлесі номинациясы бойынша
- Қазақстан Жұлдыздар аллеясында Жеке жұлдызға ие болды (2002)
- Шығыс Қазақстан облысының құрметті азаматы (2011э
- Алматы қаласының құрметті азаматы (2012)
- Екі мәрте Мәдениет саласындағы Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті - Елбасы Мемлекеттік стипендиясының иегері (2016, 2017)
- І дәрежелі "Барыс" орденінің иегері (2019) - Республиканың мәдениеті мен музыка өнеріне қосқан елеулі үлесі үшін
Тағы 10-нан аса Мемлекеттік және Үкіметтік марапаттардың иегері.
Жеке өмірі
өңдеуСүйіп оқитын әдебиеті - поэзия.
Хоббиі - көрнекті өнер қайраткерлерінің және Саяси қайраткердің монографияларын жинау.
Қыздары - Гүзел, Мәриямгүл; ұлы - Төлеген. Немерелері - Әділ, Қайрат, Бағдад. Шөберелері - Дәмира, Ескендір.[1][2][3]
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Тарихи тұлғалар. Танымдық - көпшілік басылым. Мектеп жасындағы оқушылар мен көпшілікке арналған. Құрастырушы: Тоғысбаев Б. Сужикова А. – Алматы. “Алматыкітап баспасы”, 2009 ISBN 978-601-01-0268-2
- ↑ Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8
- ↑ Қазақстан Республикасында кімнің кім екені – 2011. 2 томдық анықтамалық. Алматы, 2011. ISBN 978-601-278-473-2
Әдебиеттер
өңдеуСілтемелер
өңдеу- “Мен ондайға қосылмаймын, қолдамаймын да” Мұрағатталған 5 наурыздың 2016 жылы.
- Мен Сiзден сырт айналдым, Бибiгүл апай! Мұрағатталған 5 наурыздың 2016 жылы.