Бхилдер

Бхилдер — Үндістандағы туысқан халықтар тобы, негізінен Мадхья-Прадеш, Гуджарат, Раджастхан, Махараштра штаттарының таулы және орманды аймақтарында тұрады. Олар белгілі бір тайпалық немесе рулық топқа жатады: бхил, бхагалия-бхил, дхоли-бхил, дунгри-бхил, меваси-бхил, равал-бхил, бхилала, васава, гарасия, джанка, мавчхи, манкар, патлия, паура, ратхия, тадви. Саны 7,3 млн.адам.

Бхилдер
Бүкіл халықтың саны
7,3 млн.
Ең көп таралған аймақтар
Үндістан
Тілдері
бхили тілі, хинди
Діні
индуизм

Тілі

Бхили тілінде (20-ға жуық диалектілері бар) сөйлейді. Сондай-ақ хинди, гуджарати, маратхи т.б. тілдер де қолданылады.

Діні

Бхилдер негізінен индуистер және дәстүрлі нанымдар сақталған. Шамамен 1% христиандар мен суниттік мұсылмандар. Олардың ең жоғары құдайлары Шива, Паравати, Индра, Ганеша және басқалардың аналогтары болып табылады. Жолдардың бойында қаза тапқан батырлардың құлпы тастары, ал үйлердің жанында құрбандық шалып, сый-сияпат жасалатын ата-бабалардың белгілері бар.

Бхил қыздары

Тарихы

Бхилдердің этникалық негізі аборигендік халықтар болған. Бхилдер туралы алғашқы мәліметтер 9–10 ғасырлардағы Раджпут жылнамаларында кездеседі. Бхил князьіктері раджпуттармен (бхил радждары 20 ғасырға дейін Раджпут билеушілерінің маңдайына тика белгісін қою құқығын сақтап келді), моголдармен, маратхилармен және британдықтармен соғысып, одақтас қарым – қатынас орнатты. 20 ғасырдың 1-жартысында Бхил автономиясы үшін қозғалыс қалыптасты.

Кәсібі

Бхилдер — соқалы егіншілікпен айналысқан фермерлер, дегенмен 19 ғасырдың басында олармен араласқан британдықтар «бейбіт» егіншілермен қатар тауларда «жабайы» тайпалар өмір сүріп, аңшылықпен, терушілікпен және егіншілікпен айналысатынын атап өтті. Тұрақты ауыл шаруашылығына көшкендер раджпуттармен көршілес болған бхилдер болды. Қалған топтар бұл әдісті тек ХХ ғасырда ғана белсенді түрде меңгере бастады. Жер жалпы үнділік үлгідегі ағаш тісі бар соқамен өңделеді. Тырма ретінде екі шетінен қамытқа бекітілген үлкен бөрене қолданылады. Бхилдер үшін суару күрделі мәселе болып табылады, өйткені олар негізінен табиғи ылғалға сүйенді. Тау бхилдері бөгеттер мен әртүрлі құдықтарды пайдаланады.

Бхилдердің негізгі дақылдары - жүгері мен тары. Интенсивті тыңайтқышпен және суарылатын шағын шаруашылық учаскелерінде («бақшаларда») олар жасымық, асқабақ, түрлі салат өсімдіктері, пияз, қияр және т.б. өсіреді. Көкөністердің көпшілігі муссон маусымының соңында және көктемде жаңа піскен түрде жейді. Терушілік бхилдердің өмірінде өте маңызды рөл атқаруды жалғастыруда. Азық-түлік жинау орман бхиллердің өмір сүруінің негізі болды. Қазір жинау сипаты айтарлықтай өзгерді: егер бұрын бұл табиғи сипатта болса (барлығы ішкі тұтыну үшін жиналды), қазір ол тауарлық сауданың бір түріне айналды - жиналған орман ресурстарының көпшілігі айырбасталады. Орман өнімдерінің арасында бірінші кезекте ақ хош иісті гүлдер мен махуа ағашының майлы жемістері тұр. Гүлдерді кептіріп, ұнтақтайды, егіннен өнім түспеген жағдайда тағам ретінде пайдаланылады және одан күшті алкогольдік сусын жасайды. Махуа жемістерінен сабын өндірісінде қолданылатын құнды өнім - май алынады.

Бхилдердің негізгі бөлігі шағын жалдаушы фермерлер, ферма жұмысшылары, және маусымдық жұмысшылар. Тоқыма өнері дамып келеді, көршілермен маталар мен керамика алмасады. Бхилдер астықты, көкөністерді және орманда жиналған өсімдіктерді сату арқылы пайда табады.

Өмір салты

Бхилдер экзогамдық тайпалық топтарға (джаттар мен вандар) бөлінген. Қоғамның әлеуметтік ұйымының негізін сайланбалы кеңес (панчаят) басқаратын көршілес қауымдастық (гам) құрайды.

Бхил бишілері

Лютнамен ән салу

Бхил еркектерінің бірнеше әйелі болуы мүмкін. Бірақ әрқайсысы үшін ол ата-анасына қомақты төлем төлеп, әрқайсысы жеке үй салуы керек. Әулеттің ата-анасы немесе үлкендерімен некеге келісіледі. Қыз алып қашудың «жұмыспен өтеу» немесе «айырбастау» әдет-ғұрыптары бар. Ажырасу кезінде балалар әкесінде қалады. Бхил тайпасының әйелі - үй иесі және күйеуінің көмекшісі, күйеуі үй салуға, жер өңдеуге және аң аулауға жауапты. Өлген бхилдердің денесін өртеп, күлі үйдің жанына көмілген. Бейіт басына тас белгі мен әткеншек қойылады (рухты риза ету үшін). Егер адам Гаури оразасында қайтыс болса, ол әулие болып саналып - денесі жерге көмілген.

Елді мекендері шашыраңқы. Тікбұрышты төбесі бар аласа лашықтар жиі кездеседі, таулы жерлерде - конус тәрізді төбесі бар дөңгелек тұрғын үйлер салынады. Тұрғын үйлердің қаңқасы ағаш діңінен, қабырғалары бамбуктан, бұтақтардан, шөптерден өріліп, балшықпен майланған, шатыры шөп пен жапырақтармен жабылған.

Бхил әйелдерінің киімдері жарқын, түрлі-түсті және білезіктер, сырғалар және зергерлік бұйымдармен безендірілген. Белдемшенің алдыңғы жағы ұзын ен матамен аяқталады, ол бастың жамылғысы ретінде қызмет етеді. Ерлер ұзын ақ көйлек киіп, ақ сәлде киеді.

Бхилдер сиырлардан басқа кез келген етті жейді. Рәсімдерде жиі құрбандық шалылады – үй құстары мен жануарлардың қаны ғұрыптық қажеттіліктерге жұмсалады, ал құрбандыққа шалынатын әтеш, ешкі, буйволдың еті қауымға таратылады. Диетаның негізі кептірілген көкөністер мен дәнді дақылдар болып табылады. Тек муссондардың соңында және көктемде олар жаңа піскен көкөністер мен жемістерді көп жейді.