Григориан күнтізбесі

Бүгін

Григориан күнтізбесі — әлемнің көп бөлігінде қолданылатын күнтізбе. Католик елдерiнде 1582 жылдың 4 қазанында әке Григорий XIII ескi юлиан күнтізбесінің орнына енгiзiлдi. Тропиктік жылға (365,2422 тәулік) келістіру мақсатында Григориан күнтізбелі жылдың ұзақтығын 365,2425 тәулікке теңістіріп, кібісе жылдарды қайта бөлген.

Айлар мен кібісе жылдар

Ай күндерін жұдырықтармен санау. Алақан сүйектері 31 күнді айларды, ал олардың арасындағы шұқырлар 30 күнді айларды белгілейді.

Алдыңда қолданыста жүрген Юлиан күнтізбесіндегідей, Григориан күнтiзбесі — күн күнтізбесі, яғни оның ұзақтығы Жердің күн орбитасынан айналғанына сәйкестендірілген. Григориан жылында 12 ай, әрқайсысы 28-31 күн аралығындағы ұзақтықпен жiктеледi:

№	Ай	Күндер саны
1	Қаңтар	31
2	Ақпан	28 (кібісе жылда 29)
3	Наурыз	31
4	Сәуір	30
5	Мамыр	31
6	Маусым	30
7	Шілде	31
8	Тамыз	31
9	Қыркүйек	30
10	Қазан	31
11	Қараша	30
12	Желтоқсан	31

Күнтізбе циклі әр 400 жыл немесе 146.097 күн қайталанады. 400 жылдың 303-і — кәдімгі және 97-і — кібісе жыл. Күнтізбелі жылдың орташа ұзақтығы — 365+⁹⁷⁄₄₀₀ күн немесе 365 тәулік, 5 сағат, 49 минут және 12 секунд. Григориан күнтізбесі бойынша, әр 400-жыл және 4-ке бөлінетін, бірақ 100-ге бөлінбейтін жыл — кібісе жыл болып саналады.

Юлиан және григориан күнтiзбелерiн айырмашылығы

Юлиан және григориан күнтiзбелерiнiң күндерінің айырмашылығы:

Күндер айырмашылығы	Кезең (юлиан күнтізбесі бой-ша)	Кезең (григориан күнтізбесі бой-ша)
10	5 қазан 1582 — 29 ақпан 1700	15 қазан 1582 — 11 наурыз 1700
11	1 наурыз 1700 — 29 ақпан 1800	12 наурыз 1700 — 12 наурыз 1800
12	1 наурыз 1800 — 29 ақпан 1900	13 наурыз 1800 — 13 наурыз 1900
13	1 наурыз 1900 — 29 ақпан 2100	14 наурыз 1900 — 14 наурыз 2100
14	1 наурыз 2100 — 29 ақпан 2200	15 наурыз 2100 — 15 наурыз 2200
15	1 наурыз 2200 — 29 ақпан 2300	16 наурыз 2200 — 16 наурыз 2300

Мемлекеттердің григориан күнтізбесіне ауысу күндері

Юлиан күнтізбесінің соңғы күні	Григориан күнтізбесінің бірінші күні	Мемлекттер/аумақтар
4 қазан 1582	15 қазан 1582	Испания, Италия, Португалия, Речь Посполита (Литвалық және Польшаның ұлы княздықтың құрамындағы федерациялық мемлекетi)
9 желтоқсан 1582	20 желтоқсан 1582	Франция, Лотарингия
21 желтоқсан 1582	1 қаңтар 1583	Голландия, Брабант, Фландрия
10 ақпан 1583	21 ақпан 1583	Льеж епископтығы
13 ақпан 1583	24 ақпан 1583	Аугсбург
4 қазан 1583	15 қазан 1583	Трир
5 желтоқсан 1583	16 желтоқсан 1583	Бавария, Зальцбург, Регенсбург
1583		Аустрия (бөлігі), Тироль
6 қаңтар 1584	17 қаңтар 1584	Аустрия Республикасы
11 қаңтар 1584	22 қаңтар 1584	Швейцария (Люцерн, Ури, Швиц, Цуг, Фрайбург, Золотурн кантондары)
12 қаңтар 1584	23 қаңтар 1584	Силезия
1584		Вестфалия, Америкадағы Испан колониялары
21 қазан 1587	1 қараша 1587	Мажарстан
14 желтоқсан 1590	25 желтоқсан 1590	Трансильвания
22 тамыз 1610	2 қыркүйек 1610	Пруссия
28 ақпан 1655	11 наурыз 1655	Швейцария ( Вале кантоны)
18 ақпан 1700	1 наурыз 1700	Дания ( Норвегияны қоса), протестанттық неміс мемлекеттері
16 қараша 1700	28 қараша 1700	Исландия
31 желтоқсан 1700	12 қаңтар 1701	Швейцария (Цюрих, Берн, Базель, Женева)
2 қыркүйек 1752	14 қыркүйек 1752	Ұлыбритания және колониялар
17 ақпан 1753	1 наурыз 1753	Швеция (Финляндияны қоса)
5 қазан 1867	18 қазан 1867	Аляска
	1 қаңтар 1873	Жапония
	20 қараша 1911	Қытай
желтоқсан 1912		Албания
31 наурыз 1916	14 наурыз 1916	Болгария
31 қаңтар 1918	14 ақпан 1918	Ресей Кеңестік Социалистік Республикасы, Эстония
1 ақпан 1918	15 ақпан 1918	Латвия, Литва
17 сәуір 1918	1 мамыр 1918	Грузия, Әзербайжан және Армения
18 қаңтар 1919	1 ақпан 1919	Румыния, Югославия Одақтық Республикасы
9 наурыз 1924	23 наурыз 1924	Грекия
18 желтоқсан 1925	1 қаңтар 1926	Түркия
17 қыркүек 1928	1 қазан 1928	Мысыр