Лебап уәлаяты

Түрікменстан облыстарының бірі

Лебап уәлаяты (түрікм. Lebap welaýaty) — Түрікменстанның шығысындағы әкімшілік бірлік. Уәлаяттың әкімшілік орталығы – Түрікменабат қаласы.

Лебап уәлаяты
түрікм. Lebap welaýaty
Әкімшілігі
Ел

 Түрікменстан

Енеді

8 атырап, 1 қала

Әкімш. орт.

Түрікменабат

Хәкім

Шаһрат Аннақұрбанұлы Аманкелдиев

Тарихы мен географиясы
Координаттары

39°00′00″ с. е. 63°00′00″ ш. б. / 39.00000° с. е. 63.00000° ш. б. / 39.00000; 63.00000 (G) (O) (Я)Координаттар: 39°00′00″ с. е. 63°00′00″ ш. б. / 39.00000° с. е. 63.00000° ш. б. / 39.00000; 63.00000 (G) (O) (Я)

Құрылған уақыты

14 желтоқсан 1992

Жер аумағы

93 730 км² (3 орын)

Ірі қалалары

Газошақ, Керкі, Сейді, Саят

Тұрғындары
Тұрғыны

1 353 000 адам (2021)

Тығыздығы

14 адам/км²

Ұлттық құрамы

түрікмендер, өзбектер, татарлар, қазақтар, орыстар, армяндар

Сандық идентификаторлары
ISO 3166-2 коды

TM-L

Телефон коды

+993422

Пошта индекстері

746100

Автомобиль коды

LB

lebap.gov.tm

Лебап уәлаяты картада

Лебап уәлаяты Ортаққорда Координаттар: 39°00′00″ с. е. 63°00′00″ ш. б. / 39.00000° с. е. 63.00000° ш. б. / 39.00000; 63.00000 (G) (O) (Я)

Тарихы өңдеу

Уәлаят 1992 жылы 14 желтоқсанда бұрынғы Шаржау облысының аумағында құрылған.

2017 жылдың 25 қарашасында Түрікменстан Парламенті Мағданлы мен Сейдінің мәртебесін атырап құқығы бар қалалардан, тиісінше, кеңесшіліктер кіретін Көйтендақ және Дәнеу атыраптарының құрамындағы қалаларға өзгертті.

Сонымен қатар, сол күні Биік Түрікменбашы атырабы (аумағы Дәулетлі атырабына берілді), Қарашсыздық атырабы (аумағы Дәнеу атырабына берілді), Қарабекауыл атырабы (аумағы Халаш атырабына берілді), Сақар атырабы (аумағы Саят атырабына берілді) таратылды[1].

2022 жылдың 9 қарашасында Лебап уәлаятында Дәулетлі және Фарап атыраптары жойылды[2].

Әкімшілік-аумақтық бөлінісі өңдеу

Лебап уәлаятына 10 атырап және атырап құқығы бар 1 қала кіреді.

15 қала:

  1. Газошақ
  2. Қарабекауыл
  3. Дарғаната
  4. Достық
  5. Дәнеу
  6. Керкі (бұрынғы Атамұрат)
  7. Көйтендақ
  8. Мағданлы
  9. Сақар
  10. Саят
  11. Сейді
  12. Түрікменабат (бұрынғы Шаржау),
  13. Фарап
  14. Халаш
  15. Қожамбаз

8 атырап:

  1. Дарғаната атырабы (бұрынғы Бірата),
  2. Дәнеу атырабы (бұрынғы Дейнау, Қалқыныш),
  3. Керкі атырабы (бұрынғы Атамұрат),
  4. Көйтендақ атырабы (бұрынғы Шаршан),
  5. Саят атырабы,
  6. Халаш атырабы,
  7. Қожамбаз атырабы
  8. Шәржеу атырабы (бұрынғы Шаржау, Сердарабат).

Экономикасы өңдеу

Уәлаяттың экономикасы минералды шикізаттың үлкен қорымен, сондай-ақ бай жері және су ресурстарымен анықталады. Жетекші рөл аймақтың өнеркәсіп өндірісінің 35,5%-ға жуығын құрайтын отын-энергетика кешенінің салаларына тиесілі. Жетекші салалары – мұнай өңдеу және газ өндіру, олар Сейді мұнай өңдеу зауыты мен Найып сұйытылған газ өндіру кешені сияқты алыптар көрсетеді. Химия өнеркәсібі жергілікті шикізаттан минералды тыңайтқыштар өндіруге бағытталған.

Табиғаты өңдеу

Климаты күрт құбылмалы. Негізгі өзені – Әмудария. Репетек қорығы, Әмудария қорығы орналасқан. Уәлаятта Көйтендақ тауы орналасқан.

Өнеркәсібі өңдеу

Құрылыс материалдары өнеркәсібі жергілікті шикізат базасына негізделген. Елдегі құрылыс кірпішінің негізгі өндірісі (39,9%) сала кәсіпорындарының үлесіне келеді.

Уәлаят мақта талшығын (34,1%) және жібек маталарды (90,2%) өндіруде Мары және Ахал уәлаяттарынан кейін үшінші орында тұр. Ауыл шаруашылығының жалпы өнімінің құрылымында 67,7% құрап, мал шаруашылығы маңызды орын алады. Қаракөл қой шаруашылығы дамыған.

Хәкімдері өңдеу

 Аты Лауазымға
тағайындалды
Лауазымнан
босатылды
  Босату себебі
1  Бірқұлы Өдеев 26.06.1992 14.03.1996  басқа жұмысқа ауысты
2  Құрбанмұрат Розиев 14.03.1996 13.12.1998  
3  Оразмұрат Ниязлиев 13.12.1998 21.11.2000  жұмысындағы елеулі кемшіліктер үшін
4  Бердімұрат Режепов 27.11.2000 09.07.2001  басқа жұмысқа ауысты
5  Гедай Ахметов 09.07.2001 07.10.2005  жұмыстағы кемшіліктері үшін
6  Әуездұрды Жашаев 07.10.2005 27.11.2006  басқа жұмысқа ауысты
7  Тағаймұрат Мәмедов 27.11.2006 12.11.2007  по состоянию здоровья
8  Шарыжарқұлы Өдебердиев 12.11.2007 15.01.2009  жұмыстағы кемшіліктері үшін
9  Жақсымұрат Жайылов 15.01.2009 12.04.2013  жұмыстағы кемшіліктері үшін
10  Мұхаммед Жораев 12.04.2013 08.01.2016  жұмысындағы елеулі кемшіліктер үшін
11  Шарыкелді Шарлиев 08.01.2016 27.11.2017  басқа жұмысқа ауысты
12  Тәңріқұлы Атахаллиев 27.11.2017 07.02.2020  басқа жұмысқа ауысты
13  Шаһрат Амангелдиев 07.02.2020  ағымда

Дереккөздер өңдеу

  1. Түрікменстан парламенті Лебап уәлаятының әкімшілік-аумақтық бөлінісіне өзгерістер енгізді. (28 қараша 2017).(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 14 сәуір 2018.
  2. Түрікменстан Ұлттық Кеңес Мәжілісінің қаулысы  (орыс.) (10 ноября 2022).(қолжетпейтін сілтеме)