Полоний
Полоний (лат. Polonіum; Po) — элемент периодтық жүйесінің VІ тобындағы алғаш ашылған радиоактивті химиялық элемент, атомдық массасы 208,98. 1898 ж. француз ғалымдары Пьер Кюри мен Мария Кюри ашып, оны Мария Кюридің отаны — Польшаның (латын тілінде Polonіa) құрметіне атаған. Массалық сандары 210 — 218 болатын 9 изотопы белгілі, тұрақтысы жасанды жолмен алынған 209Po изотопы (жартылай ыдырау периоды Т1/2=103 жыл, a-сәуле шығарғыш). Жер қыртысындағы салмақ мөлшері 2×10-14%.
| |||||||||||||||
| Жай заттың сыртқы бейнесі | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
Күміс-ақ жұмсақ металл
| |||||||||||||||
| Атом қасиеті | |||||||||||||||
| Атауы, символ, нөмірі |
Полоний, 84 | ||||||||||||||
| Топ типі |
Металлоидтар | ||||||||||||||
| Топ, период, блок |
16, 6, p | ||||||||||||||
| Атомдық масса (молярлық масса) | |||||||||||||||
| Электрондық конфигурация |
[Xe] 4f14 5d10 6s2 6p4 | ||||||||||||||
| Қабықшалар бойынша электрондар |
2, 8, 18, 32, 18, 6 | ||||||||||||||
| Атом радиусы |
168 пм | ||||||||||||||
| Химиялық қасиеттері | |||||||||||||||
| Ковалентті радиус |
140±4 пм | ||||||||||||||
| Ван-дер-Ваальс радиусы |
197 пм | ||||||||||||||
| Ион радиусы |
(+6e) 67 пм | ||||||||||||||
| Электртерістілігі |
2,3 (Полинг шкаласы) | ||||||||||||||
| Электродты потенциал |
Po ← Po3+ 0,56 В | ||||||||||||||
| Тотығу дәрежелері |
−2, +2, +4, +5, +6 | ||||||||||||||
| Иондалу энергиясы (бірінші электрон) | |||||||||||||||
| Жай заттың термодинамикалық қасиеттері | |||||||||||||||
| Термодинамикалық фаза | |||||||||||||||
| Тығыздық (қ.ж.) |
9,196 г/см³ | ||||||||||||||
| Балқу температурасы |
527 K (254 °C) | ||||||||||||||
| Қайнау температурасы |
1235 K (962 °C)] | ||||||||||||||
| Балқу жылуы |
10 кДж/моль | ||||||||||||||
| Булану жылуы |
102,9 кДж/моль | ||||||||||||||
| Молярлық жылусыйымдылық |
26,4 Дж/(K·моль) | ||||||||||||||
| Молярлық көлем | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Жай заттың кристаллдық торы | |||||||||||||||
| Тор құрылымы |
кубтық | ||||||||||||||
| Тор параметрлері |
a = 3,35 Å | ||||||||||||||
| Басқа да қасиеттері | |||||||||||||||
| CAS нөмірі |
7440-08-6 | ||||||||||||||
Бос түрінде полоний жұмсақ, күмістей ақ металл; тығыздығы 9,4 г/см3, балқу температурасы 254°С, қайнау температурасы 962°С, өте улы. Екі аллотропиялық түр өзгерістері бар: куб торлы a формасы, ромбоэдр торлы b формасы. Тотығу дәрежелері –2, +2, +4 және +6, тұрақтысы +4. Ауада тотығады, қышқыл ерітінділерімен, сутегімен, ал қыздырғанда оттек, галогендермен әрекеттеседі. Белгілі оксидтері PoO, PoO2, PoO3. Полонийдің тетрахлориді, тетрабромиді, тетраиодиді жақсы зерттелген. Полонийді металдық Bі-ты нейтрондармен сәулелендіру арқылы және уран кентастарын өңдеу кезіндегі қалдықтардан алады. Полонийдің a-сәулелері энергия көзі, ал оның берилиймен қорытпасы нейтрон көздері ретінде қолданылады.
Практика жүзінде полоний нуклидінің граммдық мөлшерде 210Ро жасанды синтездейді, ядролық реакторлардағы 209bi жылу нейтрондарымен сәулелейді. Β-ыдырау есебінен алынған 210Bi 210Po-ға айналады. Висмут изотоптарының реакция бойынша протондармен сәулеленуі кезінде
209Bi + p → 209Po + n ең ұзақ өмір сүретін полония 209po изотопы пайда болады.
Сұйық металл тасығышы бар реакторларда жылу тасымалдаушы ретінде қорғасын-висмут эвтектикасы қолданылуы мүмкін. Мұндай реактор, атап айтқанда, К-27 суасты қайығында орнатылған. Реактордың белсенді аймағында висмут полонияға өтуі мүмкін.
Полонийдің микроколиктілігі уран кендерін қайта өңдеу қалдықтарынан алынады. Бөледі полоний экстракциялау, ионным алмасуға, хроматографией және возгонкой.
Металл Po 500 °C кезінде PoS сульфидінің немесе диоксидінің (PoO2)x вакуумында термиялық ыдыраумен алынады.
Шығу тарихы
өңдеуЭлементті 1898 жылы ерлі-зайыптылар Пьер Кюри мен Мари Склодовска-Кюри уран шайыры кенінен ашқан [4]. Олар алғаш рет 18 шілдеде Париж Ғылым академиясының мәжілісінде «Шайыр қоспасының құрамындағы жаңа радиоактивті зат туралы» атты баяндамасында бұл жаңалық туралы хабарлады. Элемент Мария Склодовска-Кюридің туған жерінің атымен аталды - Польша (лат. Полония).
1902 жылы неміс ғалымы Вильхельм Марквальд жаңа элемент ашты. Ол оны радиотеллур деп атады. Кюри жаңалық туралы жазбаны оқығаннан кейін, бұл олар төрт жыл бұрын ашқан полоний элементі екенін айтты. Марквальд бұл бағалаумен келіспеді, полоний мен радиотеллур әртүрлі элементтер екенін айтты. Элементпен жүргізілген бірқатар тәжірибелерден кейін Кюрилер полоний мен радиотеллурдың жартылай ыдырау периоды бірдей екенін дәлелдеді. Марквальд қателігін мойындауға мәжбүр болды.
Құрамында 0,1 мг осы элементі бар полонийдің алғашқы үлгісі 1910 жылы бөлініп алынды.
|
Бұл — химия бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. |