Сүзге-Тура
Сүзге-Тура (орыс. Сузга-Тура, Сузгун) — Түмен (Сібір) хандығының құрамындағы ортағасырлық қала. Ертіс өзенінің оң жақ жағалауында, Тобольск қаласының (Ресей Федерациясы, Түмен облысы) солтүстік шекарасынан 5 шақырым жерде орналасқан.
| Сүзге-Тура | |
| Мемлекет | |
|---|---|
| Қазіргі жері | |
| Басқаша атаулары |
Сузгун, Сузга-Тура |
Тарихы өңдеу
Қалашық «Жалаңаш тау» (орыс. Лысая гора) төбесінің жоғарғы алаңын алып жатты. Бұл төбе, шамамен, 70 метр биіктіктегі өте биік беткейлері бар үлкен тасты қалдық болып табылады. Оның шыңында екі қорғаныс сызығы бар қалашық орналасқан. Тұрғын үйлердің басым бөлігі жертөлелер болған. Сүзге-Тура қалашығын картограф, архитектор және тарихшы С.У. Ремезов өз жылнамасында атап өтті. 1882 жылы қалашықта өлкетанушы К.М. Голодников қазба жұмыстарын жүргізді. 1890 жылы И.Я. Словцов былай деп жазды: «Тобольск қаласынан 8 шақырым жерде, Алемасово ауылының жанында биік төбеде Сузгун қалашығы орналасқан». Сүзге-Тура М.С. Знаменскийдің картасында да (№ 1) аталып өтті. 1928 жылы Тобольск қаласындағы мұражайдың қызметшісі М.П. Колотилов тапқан бұйымдарды мұражайға табыс етті. 1948 жылы қалашық орнын В.Н. Чернецов зерттеген. Ол табылған бұйымдар мен заттарды XIII-XIV ғасырларға жатқызған. Қазба жұмыстары кезінде табылған заттардың бір бөлігі угор, қалған бөлігі түркі тайпаларының күделікті тұрмысында пайдаланған. Сүзге-Тура 1960-шы жылдардың аяғында Ертіс өзені арқылы өтетін теміржол көпірінің құрылысы кезінде толықтай жойылды.
Әдебиет өңдеу
- Тюменское и Сибирское ханства / под ред. Д. Н. Маслюженко, А. Г. Ситдикова, Р. Р. Хайрутдинова. — Казань: Издательство Казанского университета, 2018. — 560 с. — ISBN 978-5-00130-021-2
- Матвеев А.В., Татауров С.Ф. Сибирское ханство: военно-политические аспекты истории. Казань: Фэн АН РТ, 2012. 260 с.