Тайбұғалықтар

Тайбұғалықтар (орыс. Тайбугиды, Тайбугины) — сібір және шығыс жылнамаларына сәйкес Тайбұға жұртын және біраз уақыт Ескер (Сібір) жұртын билеген Тайбұға ұрпақтарының әулеті . Шибан әулетінің өкілдерімен түмен және сібір тақтары үшін талас жүргізген.

Тарихы

Тайбұғалық әулеттің бегі туралы тұңғыш ақпарат Патриарх жылнамасында және оған жақын туындыларда XVI ғасырдың ортасында кездеседі. 1555 жылдың қаңтар айында Ескер жұртының билеушісі Едігер Мәскеуге елшілік аттандырған. Келесі рет тайбұғалықтар орыс патшасы І Федордың түмен және сібір ханы Көшімге жіберілген хатында аталып өтті. Тайбұғалық әулеттің бізге таныс шежіресі мен тарихы туралы деректердің басым бөлігі XVII ғасырда жарық көрген.

Өкілдері

Тайбұға – әулеттің негізін салушы.
Қожа.
Мар (Омар, Умар) - Ибақ ханның қарындасының күйеуі (шамамен 1450-1480 жж.)
Адер (Одер, Обдер) - Мардың ұлы, Ибақ ханның жиені болуы мүмкін.
Абалақ (Ябалак, Ебалақ) – Мардың ұлы, Ибақ ханның жиені болуы мүмкін.
Ғази би - Сібірдің тайбұғалық мырзасы (? - 1428).
Мұса би – Сібірдің тайбұғалық мырзасы (1460-1496).
Мұхаммед Тайбұға - Сібірдің тайбұғалық мырзасы, Адердің ұлы (1496-1502).
Аңғыш (Ағыш) – Абалақтың баласы, Мұхаммед Тайбұғаның немере ағасы.
Қасым – Мұхаммед Тайбұғаның ұлы, Аңғыштың жиені, Сібірдің тайбұғалық мырзасы (1502-1530).
Едігер - Қасым мырзаның ұлы, Сібірдің тайбұғалық мырзасы (1530-1563).
Бек-Болат - Қасым мырзаның ұлы, Едігердің ағасы және тең билеушісі (1555-1558), Сайынболат Бекболатұлының әкесі болуы мүмкін.
Сейіт-Ахмет (Сейтек) - 1583-1588 жылдары тайбұғалықтардың басшысы, Едігердің жиені, Бекболаттың ұлы.

Галерея

Едігердің Мәскеуге елшілік аттандыруы (1555). Бейнелі жылнамалар жинағы

Едігердің орыс патшасына Сабан Резанов бастаған елшілік аттандыруы (төменгі қатар). Бейнелі жылнамалар жинағы.

Едігер мен Бек-Болат бастаған әскердің Көшім ханмен шайқасы. Кунгур жылнамасы.

Сейтектің Көшім ханның ұлы Әлимен Қашлық үшін шайқасы. Кунгур жылнамасы.

Тағы қараңыз

Әдебиет

Посольские книги по связям России с Ногайской Ордой. 1561-1566 гг. Публикация текста / [сост. Д. А. Мустафина ; авт.предисл. В. В. Трепавлов]. - Казань : Татар. кн. изд-во, 2018. - 231 с., илл.
Тюменское и Сибирское ханства / под ред. Д. Н. Маслюженко, А. Г. Ситдикова, Р. Р. Хайрутдинова. — Казань: Издательство Казанского университета, 2018. — 560 с. — ISBN 978-5-00130-021-2.
Полное собрание русских летописей. Т.13. Первая половина. Летописный сборник, именуемый Патриаршею или Никоновской летописью. СПб.: Типография Н.Ю.Скороходова, 1904. 303 с.
Миллер Г. Ф. История Сибири. — М.—Л.: АН СССР, 1937. — Т. 1. — С. 194-196, 240, 260-266, 274-276.
Парунин А. В. Клан баргут/буркут в политической истории чингизидских государств XIII-XVI вв. (орыс.). Siberian-Khanate. Басты дереккөзінен мұрағатталған 5 сәуір 2013.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 28 наурыз 2013.
{{{тақырыбы}}}.
Сабитов Ж. М. Генеалогия Торе. — 3-е изд. — Алма-Ата, 2008. — С. 290. — 326 с. — 1000 экз. — ISBN 9965-9416-2-9. Архивная копия от 27 января 2012 на Wayback Machine

Сілтемелер

Род:Тайбугины. Родовод. Тексерілді, 17 ақпан 2011.