Уикипедия:Уикипедия — бұл энциклопедия

Уикипедия — бұл онлайн-энциклопедия, сондай-ақ жоғары сапалы энциклопедия жасап шығару ісіне қызығушылық танытқан және де өзара сыйластық қарым-қатынасқа негізделген желілік қауымдастық. Демек, Уикипедия болып саналмайтын жайттар да бар.

Уикипедия не емес?

Уикипедия — қағаз энциклопедия емес

Уикипедия — қағаз энциклопедия емес. Бұл дәйектерді тексеру критериінен және осы бетте баяндалған басқа қағидалардан басқа біздің қамти алатын және жалпы мақалалар көлемі ешқандай практикалық түсінікпен шектелмеген.

Сонымен бірге, төмен жылдамдықты интернет байланыстарын (мәселен, dial-up) қолданатын оқырмандарымыз үшін мүмкін болатын бетті жүктеу көлемімен және жеңіл оқылу түсінігі айқындалатын жекелеген мақалалар көлемінің ақылға сыйымды шегі бар. (қ. Уикипедия:Мақаланың мөлшері). Кей кезде мақалалар көлемінің артуы мақаланы біржақты мағынадағы бірнеше жекелеген бөлікке бөлу қажеттілігін тудырады (негізгі мақалада оның түпкі түйіні сақталады).

Кейбір қағаз түріндегі энциклопедиялардағы мақалалар тым қысқа, құрғақ, статистикалық баяндама түрінде жазылған, ал Уикипедияда қағаз үнемдеу мәселесі болмағандықтан, біз кез келген тақырыпта мәлімет беріп, мақала мазмұнын үздіксіз толықтырып, кез келген маңыздағы сілтемелерді үлестіре аламыз. Осы себептен қағаз түріндегі энциклопедияларда кең таралған қысқартуларды қолданбаған жөн. Нақтырақ айтсақ, мақала атауы мақала ішінде кездесетін болса, оны қысқартып, бірінші әрпімен жазбаған дұрыс. Егер мақала жазу үшін құрамында қысқартулардың саны көп материал қолданылса, ол қысқартуларды толықтырып шығуға тырысыңыз. Тек қана «т. с. с.», «т. б.», «қара.», «қ.», «ағыл.» «лат.», «КСРО»…… секілді жалпы қабылданған қысқартулар немесе аббревиатураларды қолдануға болады.

Бұл сондай-ақ, жекелеген тақырыптары сәйкес келетін беттерді бір мақаланың атауы екіншісіне қарағанда жалпы қолданыста болғандықтан бағыттау (айдау) арқылы біріктіру қажет деген сөз емес. Оқырман тақырып бойынша барлық мәліметтерге қол жеткізуі үшін кейде мұндай мақалаларды «Тағы қараңыз» бөлімінде сілтемелермен байланыстыру қажет.

Уикипедия — сөздік емес

Уикипедия — сөздік емес және сөздер мен айтылуларды қолдану жөніндегі нұсқаулық емес. Уикипедиядағы мақалалар қандай болмауы қажет:

1. Сөздіктік анықтамалар. Себебі Уикипедия – сөздік болмағандықтан, белгілі бір терминге анықтама беру үшін жаңа мақала бастаудың қажеті жоқ. Дұрыс анықтама беру – бұл мақаланың тек басы ғана; егер сіз тек қана анықтамадан тұратын мақаланы кезіктірсеңіз, оны энциклопедияға сәйкес келетін мағлұматтармен толықтыруға тырысыңыз. Тек нақты сандардың мәдени маңызын қажет ететін мақалалар ғана бұл ережеге бағынбайды.

2. Сөздіктік анықтамалар тізімі. Уикипедияда сонымен бірге басқа мақалаларға сілтемелерден тұратын көп мағыналылықты шешу беттері бар: олар бір сөздің (тіркестің) көпмағыналығына арналған мақалаларды айыру үшін қолданылады. Сондай-ақ, Уикипедия кейбір арнайы салаларға арналған глоссарийлері бар беттерден тұрады.

3. Сөздерді қолдану немесе жаргон және фразелогиялық (тұрақты тіркес) сөздерді қолдану жөніндегі нұсқаулық. Уикипедия бір немесе екінші сөздерді, айтылуларды және т.б. қалай қолдану жөнінде түсінік беруді мақсат тұтпайды. Алайда кейде ұқсас әрі жиі шатастырылатын түсініктердің өзгешеліктерін көрсету мақсатында, мәселен, ұлт және еркіндік туралы мақалалар секілді, энциклопедиялық мақаланың сөйлем құрамындағы белгілі бір сөздің қолданылуы жайында түсінік берілуі мүмкін. Кей жағдайларда қандай да бір жаргонның маңызды элементтері жайында мақала жазуға рұқсат етіледі.

Сонымен бірге, уикитехнологиялар негізінде құрылған, сөздік болып табылатын Уикисөздік бауырластық жобасы да жұмыс жасауда.

Уикипедия — жаңа ойлар тарататын орын емес

Уикипедия – сіздің жеке идеяларыңыз бен сараптамалық зерттеулеріңіздің немесе бұрын-соңды еш жерде жарияланбаған тың мәліметтер жариялайтын орын емес. Сондықтан Уикипедияда келесі мәліметтерді жарияламаған жөн:

1. Алғашқы (айрықша) зерттеулер нәтижесін, яғни жаңа теорияларды, соны шешімдерді, өзіндік идеяларды, бар терминдердің ерекше анықтамаларын, жаңа пайда болған терминдерді және т.б. (қара. Уикипедия:Өзіндік зерттеулердің болмауы). Егер сіз қандай да бір тақырыпта өзіндік зерттеу жүргізсеңіз, оның нәтижесін басқа жерлерде, мәселен, рецензияланатын журналдарда, басқа да басылымдарда немесе беделді веб-сайттар беттерінде жариялауға тырысыңыз. Уикипедияда сіздің жұмысыңыздың нәтижесі жайлы хабарлама тек қана олар жалпы қабылданған білімдер қатарына қосылған кезде ғана жарық көреді. Рецензияланатын журналдар, әрине, Уикипедиядағы мәліметтің жалғыз дереккөзі болып саналмайды, сонда да сіз енгізген мәлімет сенімді және тексеріген болуы қажет. Егер сіз кітаптан, басқа да басылымдардан немесе сенімді веб-ресурстан алынған материалдарға сілтеме жасасаңыз, оның өзі сіздің мәліметтеріңізді тексеруге болатынын, әрі сіз енгізген ақпарат тек сіздің жеке пікіріңізден тұрмайтынын айқындайды.

2. Өзіндік (айрықша) зерттеулер. Егер сіз жаңа термин (айталық, «өтекиберсуперпостфутурнистикалық өзара әрекет») немесе жаңа би па-сын ойлап тапқан болсаңыз, сіздің жаңалығыңыз тек басқа бір дереккөзінде жарияланған болса ғана мақала ретінде жарық көре алады. Уикипедия – мектеп кезінде ойлап тапқан дүниелер үшін емес!

3. Өнертану сыны. Өнер қайраткерлері мен олардың туындылары жайлы мақалалар энциклопедиялық сипатта жазылуы қажет. Әлбетте, сыртқы дереккөздерде ұсынылған бақылауларға негізделген жағдайда сыни сараптама қошталады. Төмендегі 5 п қараңыз.

4. Жеке эссе және блогтар, сіздің қандай да бір тақырыпта қорытқан ойларыңыз. Уикипедия адамзат жинаған білім қорын жинақтауға арналған. Бұл белгілі бір адамның жеке пікірлерін жалпы адамзаттық білімнің бөлігіне айналдыру құралы емес. (қара. Уикипедия:Өзіндік зерттеулердің болмауы). Тек кей жеке тұлғаның пікірі талқылауға тұратын айтарлықтай маңызды болып, ол жайлы басқалар (тек өзі емес) жазып, жариялаған сирек жағдайларда ғана мұндай мақалалардың жарық көруіне мүмкіндік бар. Уикипедияға қатысты жеке ойлар МетаУикиде қолдау табады. Сондай-ақ Уикипедияда мақалаларға айтылған жеке пікірлер қолдау табатын Уикиинфо тарауы бар.

5. Ағымдағы оқиғалар жөніндегі пікірлер (алдыңғы пунктің жекелеген жағдайы). Ағымдағы оқиғалар сезімдерді қоздырып, адамдарды «мінберге (трибуна) шығуға» итермелегенмен (яғни, жеке көзқарасыңды дәлелдеу), Уикипедия – оның құралы емес. Мақалалар таразыға салынған, ағымдағы оқиғалар бейтарап көзқарас арқылы қарастырылған болуы қажет. Сондай-ақ мұндай мақалаларды жақын болашақта өз маңызын жоймайтындай етіп жазуға тырысқан жөн.

6. Дискуссиялық форумдар. Өтініш, біздің негізгі мақсатымыз энциклопедия жасау екендігін есте сақтаңыз. Сіз жеке талқылау беттерінде әріптестеріңізбен әңгіме-дүкен құрып, ал мақалаларды талқылау беттерінде осы мақалаларға қатысты мәселелерді талқыға сала аласыз, алайда пікірталас болып табылатын мақаланы енгізбегеніңіз жөн.

7. Жаңалықтық репортаждар. Уикипедия ағымдағы оқиғалар жаңалықтарының алғашқы дереккөзі болмауы қажет. Уикипедия – мәліметтің алғашқы дереккөзі емес. Бұл үшін арнайы алғашқы дереккөзі болатындай етіп қарастырылған бауырластық Уикижаңалықтар жобасы бар. Сондай-ақ онда басқа да көптеген анықтамалық басылымдарға қарағанда жаңа дәйектер мен болып жатқан оқиғалар жайындағы ақпараттың түсуі жөнінен Уикипедияны заманауи шынайылыққа біртабан жақындата түсетін ағымдағы оқиғалармен байланысты тарихи маңызды энциклопедиялық мақалалар көп.

Уикипедия — мінбер (трибуна) емес

Уикипедия – мінбер емес және үгіт-насихат немесе жарнама құралы емес. Бұдан Уикипедия беттері не болып табылмайтыны айқындалады:

1. Насихат немесе қандай да бір нәрсені қорғау мақсатындағы әрекет. Әлбетте, мақалада мұндай әрекеттер жөнінде шынайы ақпарат болуы мүмкін, мұндай жағдайда мұқият түрде бейтарап көзқарасты ұстану қажет. Егер cіз өзіңіздің жеке көзқарасыңыздың жақсы жақтарына адамдарды сендіргіңіз келсе, онда осы мақсатта блогты пайдаланып, форумдарда пікіріңізді айтып, арнайы сол мақсаттағы басқа да құралдарды пайдалануыңызға болады. Уикипедия жеке пікірлерді емес, дәйектерді баяндауға арналған.

2. Өзін өзі жарнамалау. Сіз өзіңіз жайлы немесе өзіңіз белсенді түрде қатысып жүрген жобалар жайлы жазуыңызға болады. Бірақ, есіңізде болсын, барлық энциклопедиялық осы секілді мақалаларға, сондай-ақ басқаларына да осы дәрежеде қойылатын қалыпты талаптарды бейтарап көзқарасты қоса алғанда, өзің жайлы баяндау кезінде, орындау қиынға түседі. Сондай-ақ, қажеттілік болмаса, мақалада автобиографиялық мақалаға сілтейтін сілтемелерді көп қолдануға болмайды.

3. Жарнама. Компания немесе оның өнімдері жайлы мақалаларды тек бейтарап көзқарас қағидасына сәйкес келетін жағдайда ғана жазуға болады. Сонымен қатар, мақалада баяндалған жайттардың барлығы үшінші тұлғаның тәуелсіз тексеруіне қолжетімді болуы қажет. Сондықтан, кішкентай «гараждағы фирма» немесе жергілікті дәрежедегі компаниялар жайындағы мақалалар әдетте қабылданбайды. Коммерциялық ұйымдарға сыртқы сілтемелер мақала тақырыбымен байланысты ірі компанияларды нұсқаған жағдайда ғана қолданылғаны жөн. Есіңізде болсын, Уикипедия қандай да бір компанияның пайдасына ұсыныс жасамайды және жеке еншілес құрылым тудырмайды. Сонымен бірге ұйым үшін маңыздылық критериилеріне де назар аударыңыз.

Уикипедия — шағым немесе ұсыныстар жазатын кітап емес

Уикипедияда фирмалар немесе олардың өнімі сипатталуы мүмкін, алайда олар жайлы мақалалар тек ақпараттық, суреттеу сипатында болуы қажет, ал мұндай мақалалардың болуы әсте талқылау бетінде ол компания немесе өнімдерін қолдану арқылы алған жеке басының әсерін жазуға шақыру деген сөз емес. Мұндай әсерлердің ықпалындағы өңдеулер өзіндік зерттеулерге және тексерілмеген мәліметтерге жататындықтан енгізілмейді.

Уикипедия — серверлік-айна, файлдар мұрағаты немесе сiлтемелер тізімдемесі (каталог) емес

Уикипедия – сервер-айна және сілтемелерді, суреттерді немесе мультимедиа файлдарын сақтайтын репозиторий емес. Уикипедияға орналастырылғандардың барлығы энциклопедияда қолданылуы үшін аяусыз редакциялануы мүмкін. Қандай да бір мәліметті Уикипедияға орналастыра отырып, cіз CC-BY-SA және GFDL лицензияларына сәйкес оны жалпыға ортақ ұсынуға өз келісіміңізді бересіз.

Уикипедиядағы мақалалар қандай болмауы қажет:

1. Сыртқы сілтемелердің қарапайым топтамалары немесе интернет-тізімдемелері. Мақала мазмұнына сәйкес бір немесе бірнеше пайдалы сілтемелер қойғанның еш сөгеттігі жоқ, алайда тым көп мөлшердегі сілтемелер тізімі мақалалардың дамуына кедергі келтіріп, Уикипедияның түпкі мақсатынан бұра тартады. Егер мақала тақырыбына ұқсас материалдар бірнеше сайттарда бар болса, онда оның ішіндегі ең ірісіне сілтеме жасаған жөн. Қара.:Уикипедия:Сыртқы сілтемелер және m:When should I link externally.

2. Ішкі сілтемелердің қарапайым топтамалары, көпмағыналылық рұқсат етілген, көпмағыналы терминдерге, түсініктерге және сөз тіркестеріне, сондай-ақ мақаланы ұйымдастыруға жәрдемдесетін құрылымдалған тізімдерге негізделген мақалаларды қоспағанда.

3. Қоғам игілігіндегі бастапқы материалдар мен ақпараттардың қарапайым топтамалары, кітаптардың толық мәтіндері, бастапқы кодтар, төлтума тарихи құжаттар, хаттар, заңдар, үндеу қағаздары және т.б. осы секілді тек түпнұсқасы ретінде, өзгертілмеген түрде құнды саналатын материалдар. Түпнұсқа дереккөздердің толық мәтіндерін (оның ішінде математикалық және астрономиялық кестелер, бағдарламалардың бастапқы кодтары) Уикиқайнарға орналастырыңыз. Бір жағынан 1911 жылғы Британника Энциклопедиясы секілді қоғам игілігіне айналған ресурстарды пайдалана отырып мақалаларды мәліметтермен толықтырудың еш сөгеттігі жоқ.

4. Фотосуреттер мен медиафайлдардың қарапайым мәтінсіз топтамалары. Егер cіз фотосурет орналастырғыңыз келсе, суретке қатысты мақала жазып, оны суреттің маңына орналастырыңыз, немесе фотосуретті Ортаққорға жүктеңіз.

Ескерту: көп мағыналылықты шешу беттері «Уикипедия не емес?» тарауындағы «Уикипедия айна немесе сілтемелердің, суреттердің, медиафайлдардың сақтаушысы болып табылмайды» қағидаларына қайшы келеді деп ойламаған дұрыс. Мұндай беттер атаулары ұқсас мақалаларда туындауы мүмкін кикілжіңдерді болдырмауға арналған.

Уикипедия — тегін хостинг, блог не болмаса веб-провайдер және де әлеуметтiк желi емес

Уикипедия – Яндекс емес. Сіз мұнда өзіңіздің веб-сайтыңызды, блог немесе уикиіңізді орналастыра алмайсыз. Уикипедияда нені орналастыруға болмайды:

1. Жеке беттер. Уикипедия қатысушыларының жеке беттері бар, алайда олар тек қана энциклопедиямен жұмыс жасаумен байланысты ақпараттарды орналастыру мақсатында қолданыла алады. Егер сіз өзіңіздің жеке бетіңізді құру үшін орын іздеп жүрсеңіз, өтініш: мұндай қызметті тегін ұсынатын интернеттегі көп провайдерлердің көмегіне жүгініңіз. Сіздің тұтынушы бетіңіздің болуының негізгі мақсаты басқа қатысушылармен жеке байланыс орнату емес, энциклопедиямен жұмыс жасауда тиімді серіктестік базасын құру болып табылады.

2. Жеке файлдар. Өтініш: Уикипедияға энциклопедиялық мақала немесе жоба беттерінде қолданылатын файлдарды ғана енгізіңіз; ал өзгенің барлығы жойылатын болады. Егер сізде сәйкес қосымша фотосуреттер мен басқа да материалдар болса, оларды Ортаққорға жүктеңіз, қажет жағдайда Уикипедиядан сілтеме жасауға болады.

Егер сізді Уикипедиядан басқа да уики технологияларды қолдану арқылы бірлескен қандай да бір жұмыстар қызықтырса, бұл бір ғана бет болса да Уикипедияда мұндай жұмысты бастамаған жөн. Уики-хостинг (тегін немесе ақшаға) қызметін ұсынатын басқа да көптеген сайттар бар. Сондай-ақ Сіз уики бағдарламалық қамсыздандыруын жеке серверіңізге орната аласыз.

Уикипедия – тізімдеме емес

Уикипедия – болған немесе болатын барлық нәрсенің тізімдемесі емес. Уикипедия мақалалары қандай болғаны жөн:

1. Өзара әлсіз байланыстағы тізімдер мен қоймалар, дәйексөз, афоризмдер, өмірде болған тұлғалар немесе ойдан шығарылған кейіпкерлер. Егер сіз цитаталар тізімін құрғыңыз келсе, онда оны біздің бауырластық жобамыз – Уикидәйексөзге орналастырыңыз. Әлбетте, мақала тақырыбымен байланысты немесе оны айтарлықтай толықтыратын тізімнің болғандығында еш сөгеттік жоқ (мәселен, Аниме тізімі). Уикипедияда сондай-ақ ақпаратты іздеуді жеңілдететін сілтемелер кестесі мен кестелік мағлұматтар бар. Әрине, бір ортақ тақырыпқа біріктірілген шағын мақалалар тобын орналастыруға да рұқсат етіледі (мәселен, Танымал қазақтардың тізімі).

2. Генеалогиялық тегі немесе телефондық анықтамалықтар. Айтарлықтай танымал немесе өз жетістіктерімен аты шыққан тұлғалар (оның ішінде даулы танымал тұлғалар) жөнінде жазылған биографиялық мақалалар ғана жарияланады. Тұлғаның танымалдығының бір критерийі ретінде ол жайлы сыртқы дереккөздерде (желілік немесе баспа түріндегі) жазылған болуы қажет. Аса танымал емес тұлғалар оған қатысы бар заттар туралы жазылған тематикалық мақалаларда айтылуы мүмкін. Барлық тұлғалар жайындағы генеологиялық және өмірбаяндық мағлұматтарды орналастыру мақсатында арнайы құрылған m:Wikipeople және Wikitree жобалары бар. Ал Уикипедия бұл үшін арналмаған.

3. Тізімдемелер, анықтамалықтар немесе телехабар бағдарламалары, сондай-ақ бизнесті қолдау ресурстары. Мәселен, радиостанция жайындағы мақалада болашақта болатын оқиғаларды, кадрлық ауыстырулар, телефон нөмірлерін, бағдарламалар анонсын және т.б. санамалау қажет емес (маңызды кадрлық ауыстырулар мен оқиғалар мақалада сипатталуы мүмкін). Мұндай мақаланың талқылау беті сондай-ақ мақала тақырыбымен байланысты коммерциялық қызметін емес мақаланың өзін талқылауға арналған. Уикипедия «сары беттер» болып табылмайды. Еген сізге дәл сондай беттер қажет болса, онда en:Yellowikis қызметіне жүгініңіз.

Уикипедия — ақпараттың жүйесіз үйіндісі емес

Уикипедия – ақпараттық материалдардың жүйесіз топтамасы емес. Егер қандай да бір мәліметтің 100 пайызға шынайы екендігі белгілі болса, онда оны энциклопедияға кіргізу қажет деген сөз емес. Энциклопедияға түрлі дәрежедегі мағлұматтарды енгізу туралы талқылаулар әлі жалғасын тауып жатқанымен, Уикипедия мақалалары не екендігі жөнінде келісілген:

1. Жиі қойылатын сұрақтардың жауаптары бар тізім емес. Жиі қойылатын сұрақтарды санамалаудың қажеті жоқ, оның орнына мақаладағы ақпаратты екпінмен баяндалатын мазмұндаманың тақырыбы жайлы әңгіме болатындай етіп безендіріңіз.

2. Саяхатшылар жолкөрсеткіші емес. Париж жайлы мақалада Эйфел мұнарасы немесе Лувр секілді қаланың көрікті жерлері жайлы айтылып кеткен орынды, алайда сіздің сүйікті қонақүйіңіздің мекен-жайы мен телефон нөмірін немесе Елисей жазықтарындағы сүт қосылған кофенің бағасы жайлы ақпарат берудің қажеті жоқ. Мұндай түрдегі толық деректер Wikitravel-да қолдау табады.

3. Ескерткіш емес. Уикипедия – қайтыс болған достар мен жақындарды құрметтеу үшін емес. Энциклопедия мақаласында сипатталатын тұлғаның артында қалған тек қана жақсы жақтарымен ғана емес, сондай-ақ танымалдылығымен де ерекшеленуі қажет.

4. Басшылықтар, рецепттер, нұсқаулықтар емес. Уикипедия адамдарды, орындарды, заттарды сипаттағанмен, мақалалар нұсқаулықтар, кеңес берулер (құқықтық немесе медициналық) немесе ережелер түрінде жазылмауы қажет, немесе қадамдық нұсқаулықтардан тұрмауы керек («қалай жасау қажет» стилінде); бұл қадамдық оқыту нұсқаулықтарын, өту сызбалары, пайдалану жөніндегі нұсқаулықтар, компьютерлік ойындарды өту жөніндегі оқу құралдары және рецепттерді өз ішіне қамтиды. Бұл шектеулер Уикипедияның өзіндегі жұмыстарға қатысты Уикипедия:Мақаланы қалай өңдеу керек секілді тараулар қызметіне жататын нұсқаулықтармен рұқсат етілетін «Уикипедия:» атаулары кеңістігінде бұзылуы мүмкін. Қадамдық нұсқаулықтарды орналастыру үшін («қалай орындау қажет» стиліндегі нұсқаулықтар) Wikihow немесе біздің бауырластық Уикикітап (Wikibooks) жобамыз бар.

5. Ғаламтор сайттарындағы жол көрсеткіш емес. Уикипедиядағы мақала тағайындауды, құрылымды және сайт ұсынған қызметтерді сипаттаумен шектелмеуі қажет, сайтты энциклопедиялық мәнердегі мәліметтермен сипаттап, жетістіктерге, танымалдылыққа және тарихи маңыздылыққа назар аударғаны дұрыс. Сайттар жайындағы мұндай мәліметтер көптеген басқа дереккөздерге қарағанда әлдеқайда жаңа болып қалуы қажет, себебі мақалаға жаңа дәйектер мен олардың пайда болуына байланысты мәліметтер қоса аламыз.

6. Кітап мәтіндері мен оларға жазылған пікірлер — бұл мақсатты жүзеге асыру үшін Уикиқайнар жұмыс жасайды.

7. Сюжеттердің мазмұндамасы емес. Әдеби шығармалар жайлы мақалалар тек бір ғана қысқа мазмұндамадан тұра алмайды, оларда дереккөздерді зерттеу арқылы шығармаға, оның ерекшеліктеріне, сипатына және тарихи маңызына жан-жақты талдау жасалуы қажет.

8. Аспаздық рецептілер кітабы емес, бұл үшін Уикикітаптағы b:Аспаздық кітап тарауы бар.

Уикипедия – болжам жасайтын орын емес

Уикипедия – болжам жасау мен тексерусіз жорамалдар топтамасы емес. Болашақтағы оқиғалар жайлы мақалалар тексерілген болуы қажет, ал мақалалар тақырыбы өтіп кеткен оқиғамен салыстырғанда айтарлықтай үлкен маңызға ие болуы қажет. Атап айтқанда:

1. Кейбір болашақта болатын немесе болуы ықтимал оқиғалар жайында бір нәрсе белгілі болған жағдайда немесе оның болатындығы жайлы ықтималдылық деңгейі жоғары болса ғана ол сипаттауға лайық деп табылады. Егер бұл оқиғаға байланысты дайындық жұмыстары әлі басталмаған болса, онда ол туралы жорамал айтарлықтай негізді болуы тиіс. Мұндай оқиғалардың мысалы ретінде 2014 жылы өтетін Қысқы Олимпиада ойындарын атауға болады. Алайда 2032 жылы өтетін Олимпиада ойындары секілді оқиғада тексеруге болатын және айрықша зерттеу болатындай ешнәрсе жоқ, сондықтан мақала болу үшін лайықты емес. Болашақта болады деп күтіліп отырған оқиғалар тізімінен мақала жасауға рұқсат етіледі.

2. Болашақтағы оқиғалардың немесе жаңалықтардың бұйрықты тізімі немесе атаулардың белгілі жүйесі жайлы жалпы ақпараттан басқа ешнәрсе белгілі болмаған жағдайда олар мақалалар тақырыбы болуға лайық деп табылмайды. Мәселен, «Тропикалық циклондар атауларының тізімі» энциклопедияға сай, алайда «Алекс (2020) тропикалық құйыны» атты мақала энциклопедиялық мақала талаптарына сай болады, себебі, мұндай құйын болашақта Солтүстік Атлантикада пайда болып, сағат тіліне қарсы бағытта қозғалатын болады. Сондай-ақ, сандар атауының стандартты жүйесі (мысалы, «мегагигатерабайт») бойынша пайда болған сөздер жайлы мақалалар да энциклопедиялық талапқа жауап бермейді, тек егер олар беделді дереккөзінде айқындалса немесе кеңінен қолданыста болса оларды жариялау рұқсат етіледі. Ал химиялық элементтер, құжатталған IUPAC секілді тәжірибелік жағдайда айқындалмаған кейбір ғылыми болжамдар энциклопедиялық мақалаға жатады.

3. Болжамдар, жорамалдар және «болашақ тарихын» сипаттайтын мақалалар айрықша зерттеулер болып саналғандықтан, оларды жариялауға рұқсат етілмейді. Бірақ, әлбетте болжамдар мен жорамалдардан тұратын танымал шығармашылық жұмыстар, эссе немесе ғылыми зерттеулер бар және жасалатын болады. Сондықтан Жұлдызды жол немесе Заманауи футурологияның концепциялары мақалаларына рұқсат етіледі, ал Төртінші дүниежүзілік соғысының қаруы секілді мақалаға рұқсат жоқ.

Егер сіз уикиде «болашақ тарихын» талқыға салғыңыз келсе, Wikicities Future-ге баруыңызға болады.

Егер сілтеме жасалынса даму және сәттілік болашағы бойынша әлі аяқталмаған жобалар мен жасап шығарулар жөніндегі талқылаулар мен дәлелдемелерді сипаттауға рұқсат етіледі. Алайда редактор материалға өз талдауларын немесе пікірлерін қоса алмайды, себебі мұндай мақалалар Уикипедияда рұқсат етілмейтін, айрықша зерттеу болып табылады. Әлі шығарылмаған өнімдерді сипаттайтын (фильмдер, ойындар және т.б.) мақалалардың жарнама еместігіне көз жеткізіп алу керек.

Уикипедияда цензура жоқ

Уикипедия кейбіреуге даулы немесе қорлайтындай көрінетін мақалалардан тұруы мүмкін. Уикипедияның кез келген оқырманы мақалаларды редакциялай ([өңдей]) алады (егер олар қорғалмаса, мәселен, вандализмнен) және оның енгізген өзгертулері ешқандай рұқсат етушілікке тексерусіз (кей ерекше жағдайларда болмаса) тез арада көрсетіледі, сондықтан мақалалар немесе суреттер барлық қатысушылар үшін лайықты немесе әлеуметтік, діни қағидалар мен талаптарға сай болатынына Уикипедия кепілдік бермейді. Орынсыз мазмұндағы мақалалар (састыратын сайттарға сілтеме жасау мүмкіндігінен туындамаған жағдайда) тез арада жойылғанымен, кейбір мақалалар даулы мәтіндерден, суреттерден немесе дау тудыратын материалдардан (мәселен, порнография жайындағы мақала) тұруы мүмкін; бұған бар ережелерге, БК қағидасына және Уикипедия серверлері орналасқан Флорида штатының заңнамаларына қайшы келмеген жағдайда рұқсат етіледі.

Уикипедия қауымдастығы қандай емес

Уикипедия — ұрыс орны емес

Әр қатысушы басқалармен сыпайы, салмақты әрі рухани серіктестік түріндегі қарым-қатынас орнату керек. Өзіңіз бір келісімге келмеген адамды қорламаңыз, орынсыз шабуылға жол бермеңіз, қорқытпаңыз. Одан да кикілжіңді ақылмен шешуге тырысып, оны салмақты әрі сыпайы талқылауда жөнге салуға күшіңізді салыңыз. Егер басқа қатысушы өзін дөрекі, агрессиялы ұстап, серіктес болуды қаламай, қорлап, қорқытса – бұл сізге оған қатысты дөрекілік көрсетуге рұқсат етіледі деген сөз емес. Қарсылас келтірген дәлелдерге орынсыз алға ұмтылушылықты елеп-ескермей әдеппен жауап қайтарыңыз, немесе рұқсат етілмеген ілікпе сөздерді мүлде елеп-ескермегеніңіз жөн болады.

Егер кикілжің тиылмай, өз жалғасын тауып жатса басқа қатысушыларға жүгініңіз. Араға түсіп, орын алған дауды шешуге тырысатын қатысушылар әрқашанда табылады.

Сонымен бірге, мақалаларды қарсылас пікірінің бұрыстығын көрсету мақсатында ғана жасап, өзгертулер енгізбеңіз. Уикипедияға, оның қатысушыларына немесе Уикимедиа қорына құқықтық немесе басқа да қоқан-лоққы көрсету мақсатында ғана Уикипедияны қолданбаңыз. Құқықтық мәселелер жөнінде хабарлаудың басқа да құралдары бар. Қоқан-лоққылар мұнда рұқсат етілмейді және Уикипедия беттерін өңдеу үшін сіздің кіруіңіз бұғатталуы мүмкін.

Уикипедия – анархия саласындағы тәжірибе емес

Уикипедия еркін және ашық энциклопедия болғанымен, олар басты мақсат – энциклопедия жасауға кедергі келтіретін болса, аталған еркіндік пен ашықтық шектеледі. Сәйкесінше, Уикипедия әркім қалағаны жайында айтатын орын емес. Уикипедияның ашық, өзін-өзі басқаратын жоба болып саналу фактісі оның анархиялық қауымдастықтардың өмірге бейімділігін оқытуды мақсат тұтады дегенді білдірмейді. Біздің жұмысымыз анархизммен рұқсат етілген шектеулерді анықтауға емес, энциклопедия жасауға бағытталған.

Уикипедия – демократия саласындағы тәжірибе емес

Уикипедия – демократия саласындағы немесе қоғамдағы қандай да бір саяси ұйымның тәжірибесі емес. Келісімге келудің негізгі тәсілі дауыс беру және жекелей алынған админдердің өктемдігі емес талқылау болып табылады. Күрделі жағдайларда келісімге келу мақсатында таңдаулы сауалнамалар өткізіліп тұрады. Мұндай сауалнамаларды өте абайлап жүргізу қажет және олардың нәтижесі мәселенің түйінін шешеді деп мойындамау қажет. Демократиямен тәжірибе жүргізу үшін «УикиДемократия» жобасына кіріп көріңіз (ағылшын тілінде).

Уикипедия – заң шығару және талқылау орны емес

Уикипедия – қорғаушылар мектебі емес, оның ережелері аясы тар мақсат емес, өмірді жеңілдету құралы, сондықтан, мүмкіндігінше бюрократиялық рәсімдерден қашқақтау қажет. Рәсімді формальді түрде бұзу (мәселен, қандай да бір ұсыныс немесе үміткерлікке ұсыну) – ұсыныс қабылдамауға негіз бола алмайды. Ережелер, саясат немесе ұсыныстарға емес, өзіңіздің ішкі ойыңызға сүйеніңіз. Кез келген кикілжіңдер нақты бюрократиялық ережелер мен рәсімдерді талқылау арқылы емес, талқылау арқылы шешілуі керек.

Не істеу керектігі айқын болмағанда

Егер сіз мақалада не нәрсе болуы қажет, ал не нәрсе болмауы қажет деген сұрақтарға келгенде күмәндансаңыз, өзіңізден энциклопедия оқырманы осы тақырыпта не көргісі келетіні жайлы сұраңыз.

Уикипедия:Жоюға бағытталған сұраулар мұрағаты ресми саясаттың бөлігі емес, алайда оны бұрын энциклопедияға сай емес деп табылған ақпараттың дереккөзі ретінде қолдануға болады.

Егер сіз жоғарыда көрсетілген ережелердің бұзылғаны жөнінде секемденсеңіз, келесі мүмкіндіктерді пайдаланыңыз:

• Мақала ішіндегісін өзгерту (қарапайым редакциялау)
• Бет ішіндегіні тарихын сақтай отырып қайта бағыттауға алмастыру
• Егер мақалаларды жою ережелеріне сәйкес бұл үшін негіз бар болса бетті жоюға ұсыныңыз. Қай қойманың жойылуына қауіп туады деген түсінікті тудыру үшін, мақала бойынша талқылауды үнемі бақылап отырыңыз.
• Бұл беттегі өзгерістер талқылау бетіндегі басқа қатысушылармен талқылау нәтижесінде қол жеткізілген келісімнің негізінде мүмкін болады. Өтініш: жаңа пункттер енгізген уақытта, мүмкіндігінше ойыңызды айқын етуге тырысып, сипаттауға сәйкес рұқсат етілетін контрмысалдар келтіріңіз.

Сіздің жеке қатысушы бетіңіз не болып саналмайды

Мұнда жазылған ережелердің көбі сіздің жеке қатысушы бетіңізде де қолданылады. Сіздің жеке қатысушы бетіңіз жеке сайт және жеке блог емес. Сіздің қатысушы бетіңіз – Уикипедияның бөлігі және өзін-өзі жетілдіру үшін емес Уикипедияның басқа қатысушыларымен серіктестік жасау үшін өмір сүреді. Толығырақ қатысушылар беттері анықтамасынан қараңыз.