Чеслав Милош
Чеслав Милош (пол. Czesław Miłosz [ˈt͡ʂɛswaf ˈmiwɔʂ]; 30 маусым 1911, Шетенай, Ковно губерниясы, Ресей империясы — 14 тамыз 2004 , Краков, Польша) — поляк ақын, аудармашы, эссеист. 1980 жылғы әдебиет бойынша Нобель сыйлығының лауреаты, ұлттар арасындағы әділ.
| Чеслав Милош | ||||||
| пол. Czesław Miłosz | ||||||
 Милош 1999 жылы | ||||||
| Туған күні | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Туған жері |
Шетени, Ковно губерниясы, Ресей империясы (қазіргі Кедайн ауданы, Литва) | |||||
| Қайтыс болған күні | ||||||
| Қайтыс болған жері | ||||||
| Азаматтығы | ||||||
| Мансабы | ||||||
| Марапаттары |
| |||||
| Сыйлықтары | ||||||
| Қолтаңбасы |
| |||||
Ортаққордағы санаты: Чеслав Милош | ||||||
Жас кезі
өңдеу
Ковно провинциясының Шетени қаласында дворян отбасында дүниеге келген. Вильнадағы Сигизмунд Август гимназиясын бітірген (1921-1929). Стефан Батори университетінде алдымен гуманитарлық факультетте, кейін құқық және әлеуметтік ғылымдар бөлімінде оқыды. Ол 1930 жылы Alma Mater Vilnensis студенттік журналындағы өлеңдерімен баспа бетінде дебют жасады. «Жагары» поэтикалық тобының негізін салушылардың бірі (пол. Żagary). 1934 жылы Вильнадағы Поляк Жазушылар одағы оған ақындық дебюті үшін Филоматия сыйлығын берді.
Парижде өзінің алыс туысы Оскар Милошпен, француз ақынымен бірнеше рет кездесті. 1935 жылдан бастап Вильнада радиода жұмыс істеді, бір жылдан кейін солшыл көзқарастары үшін жұмыстан босатылды. 1937 жылы Италияға сапарынан кейін Варшаваға көшіп, радиода жұмыс істей бастады.
Екінші дүниежүзілік соғыс
өңдеу1939 жылы қыркүйекте бір топ радио қызметкерлерімен бірге майданға аттанды. Қызыл Армияның Польша аумағына кіруі кезінде ол Львовта болатын, Румынияға қашты. Бухарестте ол Кеңес аумағы арқылы Литваға баруға рұқсат беретін құжаттарды ала алды. Вильнюсте тұрды. Литваның КСРО-ға қосылуы кезінде ол болашақ жары Янина тұратын фашистер басып алған Варшаваға жету үшін шекараны заңсыз кесіп өткен. Астыртын әдеби өмірге мүше болды, лекцияларға қатысты. Оның «Jan Syruć» (Ян Сыруч) деген бүркеншік атпен «Өлеңдер» кітабы 1940 жылы поляк қарсыласуының астыртын баспасынан жарық көрді. Ағасы Анджеймен бірге ол поляк еврейлерін құтқаруға белсенді қатысты. Алайда Милош 1944 жылғы қарулы Варшава көтерілісін дайындауға қатыспады, ол оны және оның жетекшілерін сынға алды. Нацистер көтерілісті басу кезінде Милош тұтқынға алынды. Бостандыққа шыққаннан кейін ол әйелі Янинамен бірге Краков маңындағы ауылға қоныстанды. Олар екінші дүниежүзілік соғыстың соңына дейін сонда тұрды.
Халықтық Польша
өңдеуАй сайын шығатын «Twórczość» әдеби журналының редакторларының бірі болды. 1945—1951 жылдары Польша Халық Республикасының Сыртқы істер министрлігінде Нью-Йорк пен Парижде мәдениет бойынша атташе қызметін атқарды. 1950 жылдың аяғында Польшаға оралды. Ол соғыстан кейінгі жылдарда сталинизм күшейіп жатқан Польшада болған өзгерістерді өте теріс қабылдады.
1947 жылы Вашингтонда ұлы Энтони (Антон) дүниеге келді. Екінші ұлы Ян Петер Чеслав Милош Парижде ресми іссапармен жүргенде, 1951 жылы АҚШ-та дүниеге келген. Маккартиизммен қамтылған АҚШ-та виза ала алмады. Ол Польшаға оралудан бас тартып, Франциядан саяси баспана алды.
Эмиграция
өңдеу
Ол Парижде 1960 жылға дейін өмір сүріп, Ежи Гидройчтың «Культура» журналымен бірлесіп жұмыс істеді. 1960 жылы екі американдық университеттің шақыруымен ол Америка Құрама Штаттарына кетіп, Берклидегі Калифорния университетінің славян тілдері мен әдебиеті кафедрасының профессоры болды. 1976 жылы Гуггенхайм стипендиясын алды[1]. 1980 жылы әдебиет бойынша Нобель сыйлығының лауреаты атанды[2]. 1982 жылы ол «Польша Польша болуы үшін» бағдарламасына қатысып, «Тілектестікке» қолдау көрсетті[3].
АҚШ-тың екі Ұлттық өнер медалімен марапатталды (1983 және 1989[4] жылдары)
Чеслав Милош Холокост кезінде еврейлерге көмектескені үшін Израильдің Яд ва-Шем ұлттық мемориалдық орталығымен Ұлттар арасындағы әділдердің қатарына қосылды. Оның ағасы Анджей Милош (1917—2002) Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде Вильнюсте тұрып, сол жерден еврейлердің Варшаваға кетуіне көмектесті. Варшаваға қашқан осындай ерлі-зайыптылардың бірі Чеслав Милош Варшавадан пана тапты. Сонымен қатар, Милош кең танымал «Campo di Fiori» (Кампо ди Фиори) поэмасын жазып, 1943 жылы Варшава геттосындағы көтеріліске поляк мәдениетінің қайраткерлері арасында алғашқылардың бірі болып жауап қайтарды[5].
1993 жылы ол Польшаға оралды. Бірқатар әдеби сыйлықтармен марапатталып, 1994 жылы «Ақ қыран» орденіне ие болды.
Тәуелсіз Литвада Жазушылар одағының құрметті мүшесі, Кедайнья қаласының құрметті азаматы атанды.
1995 жылы 13 ақпанда ол Литва Ұлы княз Литва Гядиминас орденін алды («Гранд-офицер» дәрежесі)[6]
Ол 2004 жылы 14 тамызда қайтыс болды[7][8] және 27 тамызда Краковтағы Әулие Станислав шіркеуіндегі Еңбек сіңіргендер криптасында жерленді [9] .
Библиография
өңдеу- Қатқан уақыт туралы өлең (Poemat o czasie zastygłym, 1932)
- Үш қыстар (Trzy zimy, өлеңдер жинағы, 1936)
- Құтқару (Ocalenie, өлеңдер жинағы, 1945)
- Билікті басып алу (Zdobycie władzy, роман, 1953)
- Құлдықтағы ақыл (Zniewolony umysł, эссеистика томы, 1953)
- Күндізгі жарық (Światło dzienne, 1953)
- Иса аңғары (Dolina Issy, 1955)
- Поэтикалық трактат (Traktat poetycki, 1957)
- Туған Европа (Rodzinna Europa, 1958)
- Континенттер (Kontynenty, 1958)
- Сарышаяндар арасындағы адам (Człowiek wśród skorpionów, 1961)
- Король Попел және басқа өлеңдер (Król Popiel i inne wiersze, 1961)
- Сиқырланған Гучо (Gucio zaczarowany, 1965)
- Сан-Франциско шығанағы жағалауындағы көріністер (Widzenia nad zatoką San Francisco, 1969)
- Аты жоқ қала (Miasto bez imienia, 1969)
- Жеке міндеттемелер (Prywatne obowiązki, 1972)
- Күн қай жерде шығып, қай жерде батады (Gdzie słońce wschodzi i kędy zapada, 1974)
- Ульро жері (Ziemia Ulro, 1977)
- Тану бағы (Ogród nauk, 1979)
- Інжу туралы гимн (Hymn o perle, 1982)
- Ұлан-ғайыр жер! (Nieobjęta ziemio, 1984)
- Шежірелер (Kroniki, 1987)
- Қиыр төңірек (Dalsze okolice, 1991)
- Менің көшелерімнен бастап (Zaczynając od moich ulic, эсселер жинағы, 1985)
- Метафизикалық үзіліс (Metafizyczna pauza, 1989)
- Отанды іздеу (Poszukiwanie ojczyzny, 1991)
- Аңшылық күнтізбе (Rok myśliwego, 1991)
- Өзен жағасында (Na brzegu rzeki, 1994)
- Отанды іздеуде (Szukanie ojczyzny, 1992)
- Поляк әдебиетінің тарихы (Historia literatury polskiej, 1993)
- Қазіргі аңыздар (Legendy nowoczesności', 1996)
- Аралдардағы өмір (Życie na wyspach, 1997)
- Жол жиегіндегі ит (Piesek przydrożny, 1997, рус. пер. 2002)
- Милош әліпбиі (Abecadło Miłosza, 1997)
- Басқа әліпби (Inne abecadło, 1998)
- Соғыстан кейін бірден (Zaraz po wojnie, 1998)
- Жиырма жылдықтағы экспедиция (Wyprawa w dwudziestolecie, 1999)
- Бұл (To, 2000)
- Екінші кеңістік (Druga przestrzeń, 2002)
- Орфей және Эвридика (Orfeusz i Eurydyka, 2003)
- Уақыт саяхаты туралы (O podróżach w czasie, 2004)
Ағылшын тілінде
өңдеуДереккөздер
өңдеу- ↑ Czeslaw Milosz (ағыл.). John Simon Guggenheim Foundation. gf.org. Басты дереккөзінен мұрағатталған 5 мамыр 2019.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 5 мамыр 2019.
- ↑ Чеслав Милош Нобелевская лекция. Выпуск журнала "Kultura" на русском языке, выпуск 3, стр. 35-45.. Instytut Literacki (1981). Басты дереккөзінен мұрағатталған 2 қазан 2017.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 11 желтоқсан 2018.
- ↑ Ever Homeward: Sinatra Sings in Polish (His Way) Мұрағатталған 23 желтоқсанның 2021 жылы. (ағыл.)
- ↑ Czesław Miłosz - biografia, wiersze, utwory. poezja.org. Басты дереккөзінен мұрағатталған 22 маусым 2022.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 6 маусым 2022.
- ↑ «Он не был польским романтиком». Биограф Чеслава Милоша Анжей Франашек. Басты дереккөзінен мұрағатталған 3 маусым 2012.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 7 шілде 2012.
- ↑ Lietuvos didžiojo kunigaikščio Gedimino ordino Komandoro didysis kryžius
- ↑ Zmarł Czesław Miłosz (поляк). stopklatka.pl (14 тамыз 2004). Басты дереккөзінен мұрағатталған 14 тамыз 2014.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 14 тамыз 2014.
- ↑ Anderson, Raymond H. Czeslaw Milosz, Poet and Nobelist Who Wrote of Modern Cruelties, Dies at 93 (ағыл.). nytimes.com (15 August 2004). Басты дереккөзінен мұрағатталған 21 сәуір 2014.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 14 тамыз 2014.
- ↑ {{{тақырыбы}}} ( pl ).
Сілтемелер
өңдеу- Ресми парақша Мұрағатталған 2 қарашаның 2011 жылы. (поляк) )
- Милош институты (ағыл.) )
- Журнал залындағы Милоштың парақшасы
- Чеслав Милош: Құлдық сана, өлеңдер, эсселер Мұрағатталған 28 наурыздың 2016 жылы.
- Чеслав Милош аударма байқауы
- Фанайлова Е. Мұрағатталған 1 қазанның 2011 жылы. Еуропа тарихтағы шешуші сәттерде. Мұрағатталған 1 қазанның 2011 жылы. Чеслав Милош және қазіргі заман Мұрағатталған 1 қазанның 2011 жылы.