Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі
Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі — Қазақстан Республикасының Үкіметі құрамына енетін орталық атқарушы орган. Министрлік заң жобалау жұмысын жүргiзу, заңнаманы жетiлдiру, халықаралық шарттарды құқықтық қамтамасыз ету, шетелдік құқықтық көмекті үйлестіру, сот-сараптама қызметі, мемлекеттік тіркеуді жүзеге асыру, заң көмегін көрсету, құқықтық насихат, зияткерлік меншік құқықтарын қорғау, атқарушылық құжаттардың орындалуын қамтамасыз ету салаларында басшылықты жүзеге асырады.[1]
| Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі (ҚР ӘМ) | |
|---|---|
| |
| Жалпы мағлұмат | |
| Құрылған уақыты | 1920 жыл |
| Оның алдындағы мекеме | Қазақ КСР Әділет министрлігі |
| Жоғарыда тұрған мекеме | Қазақстан үкіметі |
| Штаб-пәтері | 010000, Астана, Есіл ауданы, Орынбор көш., 8 үй, «Министрліктер үйі», 13 кіреберіс |
| Министр | Азамат Есқараев |
| Ресми сайты | |
| gov.kz/memleket/entities/adilet | |
Тарихы
өңдеу1920 жылы ҚазАКСР Әділет халық комиссариаты ретінде құрылды. 1946 жылы 28 наурызда Қазақ КСР Әділет министрлігі болып қайта аталды. 1960 жылы 26 наурызда таратылып, 1970 жылы 25 қыркүйекте қайта құрылды.[2]
ҚР Үкіметінің 2001 жылы 30 қаңтардағы қаулысымен[3] министрліктің Нашақорлыққа және есірткі бизнесіне қарсы күрес жөніндегі комитеті құрылды.
ҚР Президентінің 2001 жылы 22 қаңтардағы Жарлығына[4] сәйкес ҚР Үкіметінің 2001 жылы 29 наурыздағы қаулысымен[5] министрліктің Зияткерлік меншік құқығы комитеті құрылды, оған таратылған Авторлық құқықтар жөніндегі комитетінің мүлкі мен істерін басқару жөніндегі функциялары мен өкілеттіктері берілді.
ҚР Президентінің 2001 жылы 22 қаңтардағы Жарлығына[4] сәйкес ҚР Үкіметінің 2001 жылы 14 сәуірдегі қаулысымен[6] министрліктің Сот қаулыларын атқару жөніндегі комитеті таратылып, атқарушы құжаттарды орындау жөніндегі функциялары мен өкілеттіктері, сондай-ақ штат сандары мен мүлкі ҚР Жоғарғы Соты жанындағы Сот әкімшілігі жөніндегі комитетіне және оның Астана, Алматы қалаларындағы әкімшіліктеріне берілді.
КР Үкіметінің 2001 жылғы 28 желтоқсандағы қаулысымен[7] министрліктің Қылмыстық-атқару жүйелері комитеті құрылды, оған таратылған ҚР Ішкі істер министрлігі Қылмыстық-атқару жүйелері комитетінің мүлкін басқару жөніндегі функциялары мен өкілеттіктері берілді.
ҚР Президентінің 2003 жылғы 23 желтоқсандағы Жарлығымен[8] министрлік қайта ұйымдастырылды, есірткі құралдары, психотроптық заттар, прекурсорлар айналымы және олардың заңсыз айналымы мен оларды теріс пайдалануға қарсы іс-әрекеттер саласындағы функциялары мен өкілеттіктері ҚР Ішкі істер министрлігіне берілді.
ҚР Үкіметінің 2004 жылғы 3 наурыздағы қаулысымен[9] министрліктің Нашақорлыққа және есірткі бизнесіне қарсы күрес жөніндегі комитеті таратылды. Осыған сәйкес, министрліктің негізгі міндеттерінен есірткі құралдары, психотроптық заттар, прекурсорлар айналымы қызметін мемлекеттік бақылауды жүзеге асыруға қатысты міндеттері алынып тасталынды.
ҚР Үкіметінің 2004 жылғы 28 қазандағы қаулысымен[10] министрлік туралы жаңа ереже бекітілді және министрліктің Халыққа құқықтық көмек және заңгерлік қызмет көрсетуді ұйымдастыру комитеті құрылды.
ҚР Үкіметінің 2005 жылғы 30 желтоқсандағы қаулысымен[11] ҚР Әділет министрлігінің Діни істер комитеті құрылды.[12]
ҚР Үкіметінің 2008 жылғы 28 наурыздағы N 300 Қаулысымен Әділет министрлігінің Тіркеу қызметі комитеті мен Халыққа құқықтық көмек және заңгерлік қызмет көрсетуді ұйымдастыру комитеті біріктіріліп, Тіркеу қызметі және құқықтық көмек көрсету комитеті болып құрылды.[13]
ҚР Үкіметінің 2010 жылғы 31 наурыздағы N 252 Қаулысымен Әділет министрлігінің Діни істер комитеті Мәдениет министрлігінің Діни істер комитеті болып қайта аталды.[14]
ҚР Үкіметінің 2010 жылғы 30 қыркүйектегі № 1009 қаулысымен Әділет министрлігінің Сот актілерін орындау комитеті құрылды.[15]
Президенттің 2011 жылғы 26 шілдедегі № 129 Жарлығын іске асыру мақсатында ҚР Үкіметінің 2011 жылғы 2 тамыздағы № 900 қаулысымен Әділет министрлігінің Қылмыстық-атқару жүйесі комитеті Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің Қылмыстық-атқару жүйесі комитеті болып қайта аталды.[16]
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 14 тамыздағы № 933 қаулысымен Әділет министрлігінің Зияткерлік меншік құқығы комитеті, Сот актілерін орындау комитеті мен Тіркеу қызметі және құқықтық көмек көрсету комитеті таратылды.[17]
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2024 жылғы 15 шiлдедегi № 552 қаулысымен Әділет министрлігінің Зияткерлiк меншiк құқығы комитетi, Мәжбүрлеп орындату комитеті мен Тіркеу қызметі және заңгерлік қызметтер көрсетуді ұйымдастыру комитеті құрылды.[18]
Міндеттері
өңдеуМинистрліктің негізгі міндеттеріне мыналар жатады:
- жалпымемлекеттік даму стратегиясын әзірлеу мен іске асыруға, үйлестіруге қатысу, сондай-ақ заң жобалау жұмысын жүргізу, Қазақстан Республикасының заңнамасын талдау, жетілдіру, жүйелеу, нормативтік құқықтық актілердің жобаларына заң сараптамасын жүргізу, заң жобалары бойынша ғылыми құқықтық және ғылыми лингвистикалық сараптамалар жүргізуді ұйымдастыру арқылы адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарының үстемдігін, Қазақстан Республикасының егемендігін, қазақстандық қоғам мен мемлекеттің орнықты және дәйекті дамуын қамтамасыз етуге бағытталған ұлттық заңнаманы қалыптастыруға қатысу;
- кәсіпкерлік жөніндегі уәкілетті орган айқындайтын тәртіппен Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік кодексінде көзделген құжаттар бойынша реттеушілік әсерге талдау жүргізу;
- Қазақстанның ұлттық мүдделерін қорғау және әлемдік қоғамдастықта республиканың беделін нығайту мақсатында оның халықаралық аренадағы қызметін, оның ішінде Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарын дайындау және жасасу арқылы құқықтық қамтамасыз ету;
- коммерциялық емес ұйымдар болып табылатын заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеуді, олардың филиалдары мен өкiлдiктерін есептiк тiркеуді, орталық мемлекеттiк органдар мен олардың ведомстволарының, жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдардың, сондай-ақ облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың әкімдері мен тексеру комиссияларының нормативтiк құқықтық актiлерiн мемлекеттік тіркеуді жүзеге асыру, Қазақстан Республикасының нормативтiк құқықтық актiлерiн мемлекеттiк есепке алуды қамтамасыз ету;
- жылжымайтын мүлікке құқықтарды мемлекеттік тіркеу, жылжымалы мүлiк кепiлiн тiркеу, жылжымайтын мүлiктi мемлекеттiк техникалық зерттеп-қарау және жылжымалы мүлiк кепiлiнiң тiзiлiмiн жүргiзу саласында мемлекеттiк саясатты iске асыру;
- мемлекеттік тіркеуді жүзеге асыру, заң көмегін ұйымдастыру және көрсету, құқықтық насихат саласында мемлекеттік саясатты қалыптастыру және іске асыру;
- сот-сараптама қызметі саласында мемлекеттік саясатты қалыптастыру және іске асыру;
- зияткерлік қызмет құқықтарын қорғау және сақтау саласында мемлекеттік саясатты қалыптастыру және іске асыру;
- әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы істер бойынша іс жүргізуді Қазақстан Республикасының заңына сәйкес жүзеге асыру;
- атқарушылық құжаттарды орындау саласында мемлекеттік саясатты қалыптастыру және іске асыру.
Құрылымы
өңдеуӘділет министрлігінің 3 комитеті бар:
- Зияткерлiк меншiк құқығы комитетi
- Мәжбүрлеп орындату комитеті
- Тіркеу қызметі және заңгерлік қызметтер көрсетуді ұйымдастыру комитеті
- Министрлік департаменттері
- Стратегиялық талдау және ұйымдастыру-талдау департаменті
- Заңнама департаменті
- Заңға тәуелді актілер департаменті
- Нормативтік құқықтық актілерді тіркеу департаменті
- Мемлекеттік мүліктік құқығын қорғау жөніндегі департаменті
- Халықаралық құқық және ынтымақтастық департаменті
- Экономикалық интеграция бойынша жобаларды сараптау департаменті
- Тіркеу қызметі мен заң қызметін ұйымдастыру департаменті
- Зияткерлік меншік құқығы департаменті
- Сот актілерін орындау департаменті
- Экономика және қаржы департаменті
- Ішкі әкімшілік департаменті
- Кадр қызметі департаменті
- Ішкі бақылау басқармасы
- Мемлекеттік құпияларды қорғау жөніндегі жұмысты ұйымдастыру басқармасы
- Ақпараттық ресурстарды қорғау және ақпараттандыру басқармасы
- Ішкі аудит департаменті
Қарамағындағы мекемелер
өңдеу- Облыстық әдiлет департаменттері
- «Қазақстан Республикасының Заңнама және құқықтық ақпарат институты» ШЖҚ РМК
- «Сот сараптамалары орталығы» РМҚК
Министрлер тізімі
өңдеу| № | Суреті | Аты-жөні (Өмір сүрген жылдары) |
Қызметі | Партиясы | Үкімет басшысы | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Қазақ АКСР Әділет халық комиссары (–1939) | |||||||
| 1 | .svg)
|
Ғұбайдолла Әлібеков (1871–1923) |
қазан 1920 |
қазан 1921 |
белгісіз | ||
| 2 |
|
Шафқат Мұхамеджанұлы Бекмұхамедов (1892–1958) |
қазан 1921 |
қазан 1922 |
белгісіз | ||
| 3 |
|
Мырзағұл Атаниязов (1899–1945) |
18 қазан 1922 |
мамыр 1923 |
белгісіз | ||
| 4 | 
|
Нығмет Нұрмақұлы Нұрмақов (1895–1937) |
мамыр 1923 |
қыркүйек 1924 |
белгісіз | ||
| 5 |
|
Нұртаза Ералин (1882–1938) |
9 қыркүйек 1924 |
қараша 1924 |
белгісіз | ||
| 6 |
|
Қанай Боранбаев (1896–1938) |
27 қараша 1924 |
27 мамыр 1925 |
белгісіз | ||
| 7 |
|
Сәдуақас Мәмбеев (1898–1958) |
мамыр 1925 |
қаңтар 1928 |
белгісіз | ||
| 8 |
|
Жанайдар Садуақасов (1898–1938) |
17 қаңтар 1928 |
желтоқсан 1929 |
белгісіз | ||
| 9 |
|
Боран Айтмағамбетов (1901–1938) |
наурыз 1930 |
қараша 1933 |
белгісіз | ||
| 10 |
|
Абдолла Жармұхамедов (1896–1940) |
қараша 1933 |
қаңтар 1935 |
белгісіз | ||
| 11 |
|
Хамза Жүсіпбеков (1990–1938) |
қаңтар 1935 |
ақпан 1936 |
белгісіз | ||
| 12 |
|
Сүлеймен Есқараев (1897–1938) |
ақпан 1936 |
тамыз 1936 |
белгісіз | ||
| 13 |
|
Оразғали Бурабаев (1898–1938) |
тамыз 1936 |
қазан 1937 |
белгісіз | ||
| 14 |
|
Баймұхамет Шағыров (1902–1986) |
қазан 1937 |
наурыз 1939 |
белгісіз | ||
| Қазақ КСР Әділет министрлігі (1939–1990) | |||||||
| 1 |
|
Шашан Оразбайұлы (1908–1994) |
1939 | 1943 | ҚКП[дереккөзі?] | ||
| 2 |
|
Мырзақадыр Нұрбаев (1909–1961) |
1943 | 1952 | ҚКП[дереккөзі?] | ||
| 3 |
|
Қылышбай Сұлтанов (1905–1965) |
1952 | 1960 | ҚКП[дереккөзі?] | ||
|
|
? | 1960 | 1970 | ||||
| 5? |
|
Бекайдар Жүсіпов (1905–1965) |
1970 | 1984 | ҚКП[дереккөзі?] | ||
| 6? |
|
Долда Досполов (1930–2006) |
қыркүйек 1984 |
мамыр 1990 |
ҚКП[дереккөзі?] | Назарбаев I Назарбаев II Қараманов I | |
| Қазақстан Әділет министрлігі (1990–) | |||||||
| 1 | 
|
Ғалихан Нұрмағамбетұлы Ержанов (1938–1990) |
1990 | шілде 1993 |
белгісіз | Қараманов II Терещенко | |
| 2 |
|
Нағашыбай Аманғалиұлы Шайкенов (1947–2000) |
шілде 1993 |
қазан 1995 |
белгісіз | Терещенко Қажыгелдин | |
| 3 |
|
Константин Анатольевич Колпаков (1963 туған) |
қазан 1995 |
қазан 1997 |
белгісіз | Қажыгелдин | |
| 4 | 
|
Бауыржан Әлімұлы Мұхаметжанов (1960 туған) |
13 қазан 1997 |
13 қыркүйек 2000 |
Халық бірлігі | Балғымбаев Тоқаев | |
| 5 | 
|
Игорь Иванович Рогов (1950 туған) |
13 қыркүйек 2000 |
29 қаңтар 2002 |
белгісіз | Тоқаев | |
| 6 | .jpg)
|
Георгий Владимирович Ким (1953 туған) |
29 қаңтар 2002 |
25 ақпан 2003 |
белгісіз | Тасмағамбетов | |
| 7 |
|
Оңалсын Исламұлы Жұмабеков (1948 туған) |
ақпан 2003 |
сәуір 2005 |
белгісіз | Тасмағамбетов Даниал Ахметов | |
| 8 | 
|
Зағипа Яхияқызы Балиева (1958 туған) |
сәуір 2005 |
2 сәуір 2009 |
Нұр Отан | Даниал Ахметов | |
| 9 |
|
Рашид Төлеутайұлы Түсіпбеков (1955 туған) |
2 сәуір 2009 |
20 қаңтар 2012 |
белгісіз | Мәсімов I | |
| 10 | .jpg)
|
Берік Мәжитұлы Имашев (1960 туған) |
20 қаңтар 2012 |
13 қыркүйек 2016 |
белгісіз | Мәсімов I Серік Ахметов Мәсімов II Сағынтаев | |
| 11 | _(cropped).jpg)
|
Марат Бақытжанұлы Бекетаев (1977 туған) |
қыркүйек 2016 |
5 қаңтар 2022 |
белгісіз | Мамин I | |
| 12 | 
|
Қанат Сергейұлы Мусин (1966 туған) |
11 қаңтар 2022 |
30 желтоқсан 2022 |
белгісіз | Мамин I Мамин II Смайылов I | |
| 13 | .jpg)
|
Азамат Несіпбайұлы Есқараев (1979 туған) |
4 қаңтар 2023 |
— | белгісіз | Смайылов I Смайылов II Бектенов | |
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің мәселелерi
- ↑ Қазақстан Республикасының мемлекеттік мекемелері. Әлеуметтік-мәдени құрылысты басқару органдары, әкімшілік-саяси органдары және Қазақстан Республикасының құқықтық сот органдары (1937-1977 жж.), 2-т., З-б., Алматы, 1992, 143-145 6. 1992-2000 жж. кезеңдегі мемлекеттік органдар туралы мәліметтер: қараңыз-Қазақстан Республикасының мемлекеттік билік органдары (1991 ж. 16 желтоқсан - 2001 ж. 1 қаңтар). Анықтамалық. ҚР ПМ. - Алматы: БҮ "Эдельвейс", 2004. 641-648 б. (Құрастырушылардың ескертпелері).
- ↑ "Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің кейбір мәселелері" ҚР Үкіметінің 2001 ж. 30 қаңтардағы № 151 қаулысы (ҚР ПҮАЖ, 2001 № 4-5, 45-бап).
- ↑ a b "Қазақстан Республикасында құқық қорғау қызметін жетілдіру жөніндегі шаралар туралы" ҚР Президентінің 2001 ж. 22 қаңтардағы № 536 Жарлығы (ҚР ПҮАЖ, 2001, № 1-2, 2-бап).
- ↑ "Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі Зияткерлік меншік құқығы комитетінің мәселелері" ҚР Үкіметінің 2001 ж. 29 наурыздағы № 411 қаулысы (ҚР ПҮАЖ, 2001, № 12, 139-бап).
- ↑ "Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі Сот қаулыларын атқару жөніндегі комитетін таратудың кейбір мәселелері" ҚР Үкіметінің 2001 жылы 14 сәуірдегі № 494 қаулысы (ҚР ГТҮАЖ, 2001, № 14, 174-бап)
- ↑ "Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі Қылмыстық-атқару жүйелері комитетінің мәселелері" ҚР Үкіметінің 2001 ж. 28 желтоқсандағы № 1755 қаулысы (ҚР ПҮАЖ, 2001, № 49-50, 590-бап).
- ↑ "Қазақстан Республикасының мемлекеттік басқару жүйесін одан әрі жетілдіру жөніндегі шаралар туралы" ҚР Президентінің 2003 ж. 23 желтоқсандағы № 1255 Жарлығы (Ағымдағы мұрағат).
- ↑ "Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің кейбір мәселелері" ҚР Үкіметінің 2004 ж. 3 наурыздағы № 260 қаулысы (ҚР ПҮАЖ, 2004, №11, 138-бап).
- ↑ "Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің мәселелері" ҚР Үкіметінің 2004 ж. 28 қазандағы № 1120 қаулысы (ҚР ПҮАЖ, 2004, № 41, 532-бап).
- ↑ "Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің Діни істер комитетінің мәселелері" ҚР Үкіметінің 2005 ж. 30 желтоқсандағы № 1319 қаулысы (ҚР ПҮАЖ, 2005, № 50, 648-бап).
- ↑ Қазақстан Республикасының мемлекеттік билік органдары (2001-2005 жж.) Анықтамаламық: Екінші шығарылым./Қазақстан Республикасы Президентінің Мұрағаты. – Жауапты редактор: В.Н. Шепель; Алматы: “Эдельвейс” Баспа үйі: 2007. ISBN 9965-602-37-9
- ↑ Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің кейбір мәселелері туралы
- ↑ Қазақстан Республикасы Мәдениет министрлігінің кейбір мәселелері туралы
- ↑ Қазақстан Республикасында құқық қорғау қызметі мен сот жүйесінің тиімділігін арттыру жөніндегі кейбір шаралар туралы
- ↑ Қазақстан Республикасының қылмыстық-атқару жүйесін одан әрі жетілдірудің кейбір мәселелері туралы
- ↑ Қазақстан Республикасы орталық атқарушы органдарының ведомстволары туралы
- ↑ Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің кейбір мәселелері туралы