Уикипедия

Қазақстандағы парламент сайлауы (2023)

Қазақстанда болған Мәжіліс және мәслихаттар сайлауы

2023 жылдың 19 наурызында Қазақстанда кезектен тыс Мәжіліс депутаттарының сайлауы өтті,[1][2][3] оның нәтижесінде Мәжілістің 8-сайланым депутаттары сайланды. Бұл сайлаумен қатар барлық деңгейдегі (аудандық, қалалық, облыстық) мәслихаттар депутаттарының сайлануы өткен еді.[4] Сайлау нәтижесінде ресми тіркелген жеті партияның алтауы мандат алды: Байтақ Жасылдар партиясы Мәжілісте өкілеттік ала алмады.[5] Бұл сайлау — тәуелсіз Қазақстан тарихындағы тоғызыншы парламент сайлауы.

Précédent 2021 2028 Suivant
Қазақстандағы Мәжіліс сайлауы (2023)
Мәжіліс сайлауымен қатар әр деңгейдегі мәслихаттар сайлауы да жүреді
2023 жылы 19 наурыз
Сайлау түрі Парламент сайлауы
Аманат – Ерлан Қошанов
Дауыс 3 431 510
53,9 %
 
 ▼ −17,2
Алынған орын 1 ► 0
Ауыл ХДПП – Әли Бектаев
Дауыс 693 938
10,90 %
 
 ▲ +5,6
Алынған орын 2 ▲ +2
Respublica – Айдарбек Қожаназаров
Дауыс 547,154
8,5 %
 
Алынған орын 3
Ақ жол – Азат Перуашев
Дауыс 535 139
8,41 %
 
 ▼ −2,5
Алынған орын 4 ▼ −2
ҚХП – Ермұхамет Ертісбаев
Дауыс 432 920
6,80 %
 
 ▼ −2,3
Алынған орын 5 ▼ −2
ЖСДП – Асхат Рақымжанов
Дауыс 331 058
5,20 %
 
Сайланған 8-сайланым Мәжіліс депутаттары
     Аманат: 62 депутат     Respublica: 6 депутат     ҚХП: 5 депутат     Партиясыз: 7 депутат
     Ауыл ХДПП: 8 депутат     Ақ Жол ДП: 6 депутат     ЖСДП: 4 депутат
Мәжіліс депутаты
Алдыңғы Мәжіліс төрағасы Сайланған Мәжіліс төрағасы
Ерлан Қошанов
Аманат 		Ерлан Қошанов
Аманат
өңдеу Үлгі құжаттамасын қараңыз

Жүргізілуі

өңдеу
 
 
2023 жылғы сайлаудың ресми логотиптері

2022 жылғы референдум қорытындысы бойынша Қазақстан Конституциясына енгізілген өзгерістерден кейін Мәжіліс депутаттарының 70 % партиялық тізім бойынша, 30 % бір мандатты округтерден сайланатын болады.[6]

2023 жылдың 20 қаңтарында елдің Орталық сайлау комиссиясы (ОСК) сайлауды тағайындауға, күнтізбелік жоспарды бекітуге, сайлау құжаттарының нысандарын белгілеуге қатысты бірқатар мәселелерді талқылады.[7] ОСК төрағасының орынбасары Константин Петровтың сөзінше 2023 жылғы 1 қаңтар санағы бойынша Қазақстанда белсенді сайлау құқығы бар 11 976 406 азамат бар.[8]

Бағдарламасы

өңдеу

2023 жылдың 20 қаңтарында Орталық сайлау комиссиясының (ОСК) отырысында төрағаның орынбасары Константин Петров 2023 жылғы сайлаудың күнтізбелік жоспарын жариялады.[9]

Күні Жоспары
19 қаңтар Қазақстан Парламенті VII-шақырылымының таратылуы; сайлау күнінің тағайындалуы
20 қаңтар Үміктерлердің тіркелуі
18 ақпан Тіркелудің аяқталуы
18 ақпан – 18 наурыз Үміткерлер үгіті
18 наурыз Тыныштық күні
19 наурыз Сайлау күні
19 наурыз, 20:00 Дауыс саналуы және нәтижесінің дайындалуы

Партиялары

өңдеу

Қатысушы партиялар және олардың төрағалары

өңдеу

2023 жылы 21 қаңтарда Орталық сайлау комиссиясы (ОСК) жалпы тіркелген саяси партиялардың жетеуі сайлауға қатысатыны туралы хабарлады.[10][11][12]

Атауы № Идеологиясы Төрағасы 2021 нәтижесі Саяси ұстанымы
Дауыс саны (%) Депутат саны
Аманат Аманат 1 Ұлтшылдық
Социал консерватизм 		Ерлан Қошанов 71,1 %
76 / 98
 Про-президенттік
Ауыл "Ауыл" ХДПП 2 Аграризм
Социал-демократия 		Әли Бектаев 5,3 %
0 / 98
 Про-үкіметтік[13]
Respublica Respublica 3 Либерализм
Парламентаризм 		Айдарбек Қожаназаров Жаңа Про-президенттік[14]
ҚХП Қазақстан Халық партиясы 4 Демократиялық социализм Ермұхамет Ертісбаев 9,1 %
10 / 98
 Про-президенттік
Байтақ "Байтақ" Жасылдар партиясы 5 Жасыл саясат Азаматхан Әміртай Жаңа Про-үкіметтік[15]
Aq Jol Ақ Жол Демократиялық партиясы 6 Либералды консерватизм
Экономикалық либерализм 		Азат Перуашев 11 %
12 / 98
 Про-президенттік
ЖСДП Жалпыұлттық социал-демократиялық партия 7 Социал-демократия
Парламентаризм 		Асхат Рақымжанов Қатыспады Оппозиция (өз сөзі бойынша)[16]
Анық емес (де-факто)[17]

Партиялар және үміткерлер саны

өңдеу
Партия Партия тізіміндегі №1[18] Үміткер саны Жалпы саны Партия тіркелуі
Партия тізімі Бірмүше аудандар
ҚХП Ермұхамет Ертісбаев 52 15 67 11 ақпан 2023
 [19]
Ақ Жол Азат Перуашев 54 23 77 13 ақпан 2023
 [20]
JSDP Асхат Рақымжанов 19 6 25 13 ақпан 2023
 [20]
Ауыл Жигули Дайрабаев 25 9 34 14 ақпан 2023
 [21]
Baytaq Арман Қашқынбеков 18 4 22 14 ақпан 2023
 [21]
Аманат Константин Авершин 90 29 119 15 ақпан 2023
 [22]
Respublica Айдарбек Қожаназаров 23 4 27 15 ақпан 2023
 [22]
Өзін-өзі ұсынушы — 359 —

Партия науқандары

өңдеу
 
Сайлауалды үгіт плакаттары ілінген колонналар, Астана

Қазақстан Халық партиясы

өңдеу

21 қаңтарда жүргізілген отырысының нәтижесінде Қазақстан Халық партиясы (ҚХП) өзінің бұл сайлауда «белсенді қатысатынын» жариялаған.[23]

Қантардың 31-і күні партияның ХХІІІ-съезі өтті, оның барысында ҚХП төрағасы Ермұхамет Ертісбаев «қазақстандықтарды алаңда емес, сайлау учаскелеріне келіп, барлық талаптарды өркениетті, демократиялық жолмен орындау үшін шақырамыз» деді.[24] Съезде энергетика және өнеркәсіп, сондай-ақ жерді беру, көші-қон жұмыспен қамту[25] және әйелдер зейнеткерлік жасын төмендету[24] сияқты мәселелер көтерілді.

Съезден бұрын ҚХП құрамынан оның бірнеше мүшелері шыққан еді,[24] солардың ішінен бұрынғы Мәжіліс депутаттарының үшеуі (Жамбыл Ахметбеков, Ерлан Смайлов және Ғазиз Құлахметов) де болған еді. Партиядан шығу себебін олар "нашарланған партия басшылығын" атап кетті.[26]

Ермұхамет Ертісбаев айтуынша партияның бекітілген тізімінде 52 адам бар.[26]

Ақ жол

өңдеу

20 қаңтар күні Ақ жол демократиялық партиясы өзінің осы сайлауға қатысатынын жариялады.[27]

1 ақпан күні партияның ХХІ-съезі өтті, оның барысында партияның сайлауда қатысуы ресми түрде шешілді. «Ақ жол» партиясынан жалпы 77 кандидат ұсынылды, оның ішінде 54-і партиялық тізімге енгізілген, осы тізімде төраға Азат Перуашев, бұрынғы президенттікке үміткер Дания Еспаева, ақын Қазыбек Иса және Сенат аппаратының басшысы болған Әлия Рақышева.[28]

Съезде Азат Перуашев пен партияның басқа мүшелері жемқорлыққа қарсы шықты және елдегі демократия, де-офшоризация, әлеуметтік әділеттілік, нарықтық экономика және сыртқы саясат мәселелерін көтерді.[29]

Жалпыұлттық социал-демократиялық партия

өңдеу

21 қаңтар күні бұрынғы сайлауларға бойкот жасаған, өзін «елдегі жалғыз оппозициялық күш» деп атайтын Жалпыұлттық социал-демократиялық партия өзінің 2023 жылғы Мәжіліс және мәслихаттар сайлауына қатысатынын жариялады.[30] 2 ақпан күні болған партияның XX-съезінің барысында партиялық тізім бойынша 19 адам, мажоритар жүйе бойынша партия 6 адам түсетіні белгілі болды.[31]

13 ақпан күні ЖСДП Орталық сайлау коммисиясының қатысушы партиялар тізіміне қабылданды.[32]

Байтақ

өңдеу

2022 жылы ғана тіркелген "Байтақ" Жасылдар партиясы[33] 2023 жылғы 20 қаңтарда Қазақстанның экологиялық саясатын өзгертуін мақсат қылып, сайлауға алғаш рет қатысатынын мәлімдеді.[34] 21 қаңтарда партия төрағасы Азаматхан Әміртай партияның осы сайлауда экологиялық проблемаларды көтеруге ұмтылатынын айтты.[35][36]

Партиядан тізім бойынша 20 кандидат ұсынылды, оның ішінде әйелдер квотасы бойынша 4 кандидат, жастар квотасы бойынша – 1 кандидат және мүгедектер квотасы бойынша – 1 кандидат бар.[37]

Ауыл

өңдеу

24 қаңтар күні Ауыл Халықтық Демократиялық партиясының төрағасы Әли Бектаев «партияның жаңа сайлау циклінде адал және ашық күреске дайын екендігін» және «партиялық өрістің кеңейгені мен саяси күштер арасындағы бәсекелестіктің дамып келе жатқандығын» айтып кеткен.[38]

4 ақпан күні өткен партияның съезі нәтижесінде партия атынан сайлауда 34 үміткер қатысатыны белгілі болды, сайлауалды бағдарлама қабылданды.[39] Партия үміткерлерінің тізіміне 2022 жылғы президент сайлауына қатысқан үміткердің екеуі: Жигули Дайрабаев пен Қарақат Әбден бар.[40]

Нәтижелері

өңдеу
 
VIII-шақырылымының құрамы

Сайлау нәтижесінде сайлауға қатысқан жеті партияның алтауы Мәжіліске кірді (тек Байтақ партиясы беспайыздық нәтижеге жете алмады) және өзін-өзі ұсынған үміткерлердің жетеуі Мәжілістегі мандаттарын алды.[41]

Атауы Жинаған дауыс саны % Мандат саны
Округ бойынша Партиялық тізімдер бойынша Жалпы
Аманат 3 431 510 53,9 22 40
62 / 98
Ауыл 693 938 10,9 8
8 / 98
Respublica 547 154 8,6 6
6 / 98
Ақ Жол 535 139 8,4 5
5 / 98
ҚХП 432 920 6.8 5
5 / 98
ЖСДП 331 058 5,2 4
4 / 98
Байтақ 146 431 2,3 0 0
0 / 98
Өзін-өзі ұсынушылар 7
7 / 98
Бәріне қарсымын 248 291 3,9 = - -
Жалпы саны 6 366 441 100 29 69
98 / 98

Дереккөздер

өңдеу
  1. ↑ Жетінші сайланған Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісін тарату және Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісі депутаттарының кезектен тыс сайлауын тағайындау туралы  (қаз.). Қазақстан президентінің ресми сайты (19 қаңтар 2023).
  2. ↑ ТАПАЕВА Нұргүл Мәжіліс сайлауы: ОСК "Аманат" ұсынған кандидаттар тізімін тіркеді  (қаз.). Азаттық радиосы (15 ақпан 2023).
  3. ↑ Мәжіліс пен мәслихат депутаттарын сайлау бір күнде – 19 наурызда өтеді  (қаз.). kazinform (20 қаңтар 2023).
  4. ↑ Выборы в мажилис и маслихаты: в Казахстане открылись избирательные участки  (орыс.). Азаттық радиосы (19 марта 2023).
  5. ↑ Сайлаудың соңғы қорытындысы: мәжіліске 6 партия өтті  (қаз.). SPUTNIK.kz (27 наурыз 2023).
  6. ↑ Мәжіліске бір мандатты округтан сайланудың егжей-тегжейі жарияланды  (қаз.). inbusiness.kz (30 тамыз 2020).
  7. ↑ ҚР Орталық сайлау комиссиясының отырысы туралы  (қаз.). ОСК ресми сайты (20 қаңтар 2023).
  8. ↑ 23 қаңтарда Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясының отырысы өтті  (қаз.). ОСК ресми сайты (23 қаңтар 2023).
  9. ↑ Об утверждении типового Календарного плана основных мероприятий по подготовке и проведению внеочередных выборов депутатов маслихатов Республики Казахстан, назначенных на 19 марта 2023 года  (орыс.) (20 января 2023).
  10. ↑ Мәжіліс пен мәслихат сайлауына 7 партия қатысады  (қаз.). kasinform (21 қаңтар 2023).
  11. ↑ Семь партий допущены к участию на внеочередных выборах депутатов  (орыс.). Tengrinews (21 января 2023).
  12. ↑ Все партии в Казахстане допустили к парламентским выборам  (орыс.) (21 января 2023).
  13. ↑ Назарбаев проголосовал на выборах президента  (орыс.). Азаттық радиосы.
  14. ↑ Минюст Казахстана сообщил о регистрации партии Respublica  (орыс.), Азаттық радиосы (19 января 2023).
  15. ↑ «Поддерживаем курс Токаева». Провластная партия «Байтак» провела съезд, https://rus.azattyq.org/a/podderzhivaem-kurs-tokaeva-provlastnaya-partiya-baytak-provela-sezd/32254446.html, retrieved 2023-02-07 
  16. ↑ ТОЙКЕН, Сәния ОСДП объявила о намерении участвовать в выборах в мажилис и маслихаты  (орыс.). Азаттық радиосы (2 февраля 2023).
  17. ↑ АЛИМОВА, Елнұр. Зачем Токаев «играет с огнём» и почему Казахстан ждёт очередной «карманный» парламент?  (орыс.), Азаттық радиосы (4 февраля 2023).
  18. ↑ Даниярқызы, Айым Мәжіліс сайлауына түсетін кандидаттар тізімі  (қаз.). el.kz (9 ақпан 2023).
  19. ↑ On registration of the party list of representative candidates (11 ақпан 2023).
  20. ↑ a b On accreditation of international observers and registration of party lists (13 ақпан 2023).
  21. ↑ a b On registration of party lists (14 ақпан 2023).
  22. ↑ a b On registration of party lists and accreditation of observers of foreign states (15 ақпан 2023).
  23. ↑ СЕЛЕУБАЙ, Серік Қазақстан Халық партиясы сайлауға қатысады  (қаз.). qazaqstan.tv (21 қаңтар 2023).
  24. ↑ a b c Астанада Қазақстан Халық партиясының съезі өтті  (қаз.). Азаттық рухы (31 қаңтар 2023).
  25. ↑ ТІЛЕЙҚЫЗЫ, Амангүл Қазақстан Халық партиясының кезектен тыс съезі өтті  (қаз.). el.kz (30 қаңтар 2023).
  26. ↑ a b Қазақстан халық партиясы екі жылда не істеді?  (қаз.). alash.kz (1 ақпан 2023).
  27. ↑ СЕЛЕУБАЙ, Серік "Ақ жол" демократиялық партиясы сайлауға қатысады  (қаз.) (20 қаңтар 2023).
  28. ↑ «Ақ жол» партиясы Мәжіліс депутаттығына кандидаттар тізімін бекітті  (қаз.) (20 қаңтар 2023).
  29. ↑ «Ақ жол» демократиялық партиясы Мәжіліс депутаттығына үміткерлердің тізімін бекітті  (қаз.). Ақ жол демократиялық партиясының ресми сайты (1 ақпан 2023).
  30. ↑ ҒАЗИЗҚЫЗЫ, Гүлнұр Сайлау: Жалпыұлттық социал-демократиялық партия төралқасы мәлімдеме жасады  (қаз.). kazinform (21 қаңтар 2023).
  31. ↑ ТОЙКЕН, Сәния ЖСДП мәжіліс пен мәслихат сайлауына қатысатынын мәлімдеді  (қаз.). Азаттық радиосы (2 ақпан 2023).
  32. ↑ ЖОЛЖАН, Гүлнар ЖСДП тізімі талапқа сай  (қаз.). egemen.kz (13 ақпан 2023).
  33. ↑ "Байтақ" жасылдар партиясы тіркелді. Партия лидері Әміртай - Тоқаев құрған ұлттық кеңестің мүшесі  (қаз.). Азаттық радиосы (30 қараша 2022).
  34. ↑ "Байтақ" жасылдар партиясы Мәжіліс сайлауына қатысады  (қаз.). el.kz (20 қаңтар 2023).
  35. ↑ "БАЙТАҚ" ПАРТИЯСЫ САЙЛАУҒА ҚАТЫСАДЫ  (қаз.) (21 қаңтар 2023).
  36. ↑ БАҚБЕРГЕН, Ботакөз "Байтақ" партиясы алдағы сайлауға қатысты мәлімдеме жасады  (қаз.) (21 қаңтар 2023).
  37. ↑ Серікжанқызы, Айжан BAYTAQ жасылдар партиясы сайлауға 24 кандидат ұсынды  (қаз.) (3 ақпан 2023).
  38. ↑ «Ауыл» партиясы сайлауға қатыса ма? Әли Бектаев мәлімдеме жасады  (қаз.) (24 қаңтар 2023).
  39. ↑ САҒИТОВ, Дарын «Ауыл» партиясынан 34 кандидат бақ сынайды  (қаз.). qazaqstan.tv (4 ақпан 2023).
  40. ↑ ТОЙКЕН, Сәния және АҚСЕЙІТОВ, Кенжетай "Ауыл" мәжіліс депутаттығына 34 адамды ұсынды. Арасында былтыр президент сайлауына түскен кандидаттар бар  (қаз.). Азаттық радиосы (4 ақпан 2023).
  41. ↑ ҚР Парламент Мәжілісі депутаттарын сайлауда дауыс берудің алдын ала нәтижелері туралы  (қаз.) (20 наурыз 2023).
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Қазақстандағы_парламент_сайлауы_(2023)&oldid=3393006» бетінен алынған