Қазақстан Жоғарғы Кеңесі
Қазақстан Жоғарғы Кеңесі — 1993–1995 жылдары Қазақстанның бірпалаталы парламенті, заң шығарушы органы және ең жоғары өкілдік органы. 1993 жылғы 28 қаңтарда Конституцияға енгізілген өзгерістерден кейін ол Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің орнын алды.[1] Осы кезеңде Жоғарғы Кеңес өз мүшелерін посткеңестік Қазақстанда алғаш рет өткізілген 1994 жылғы парламент сайлауында сайлады.[2] 1995 жылғы 11 наурызда Конституциялық сот қазақстандық журналист Татьяна Квятковскаяның пайдасына дауыс саны бұрмаланды деп айыпталған сол сайлаудың нәтижелерін жоққа шығарып, Президент Жарлығымен Жоғарғы Кеңес таратылды.[3] Кейін оның орнына 1995 жылғы Конституциялық референдумнан кейін құрылған екіпалаталы Қазақстан Парламенті келді.
| Қазақстан Жоғарғы Кеңесі | |
.svg) Қазақстан елтаңбасы | |
| Мемлекет | |
|---|---|
| Түрі | |
| Түрі | |
| Сайлану мерзімі |
5 жыл[1] |
| Басшылығы | |
| Төрағасы (соңғысы) |
Әбіш Кекілбайұлы |
| Құрылымы | |
|
| |
| Фракциялары |
Жоғарғы Кеңестің соңғы (13-) сайланымының фракциялары: Қазақстан халық бірлігі партиясы: 33 мандат Қазақстан кәсіподақтар федерациясы: 11 мандат Қазақстан халық конгресі: 9 мандат Қазақстан Социалистік партиясы: 8 мандат Үйлесім әлеуметтік қозғалысы: 4 мандат Қазақстан шаруалар одағы: 4 мандат Адам құқығы демократиялық комитеті: 1 мандат Қазақстан жастар одағы: 1 мандат Тәуелсіздер: 64 мандат Мемлекеттік тізім (президент тағайындайды): 42 мандат |
| Сайлауы | |
| соңғы сайлауы | |
| Жиналыс залы | |
|
| |
|
Парламент үйі, Алматы | |
| Тарихы | |
| Құрылуы |
28 қаңтар 1993 |
| Ізашары | |
| Таратылуы |
11 наурыз 1995 |
| Ізбасары |
Қазақстан парламенті |
.jpg)
Құқықтары және міндеттері
өңдеу1993 жылғы Конституция бойынша Жоғарғы Кеңес Конституцияны, заңдар және өзге де шешімдер қабылдайды, орындалуын бақылайды, ел шекарасын, әкімшілік-аймақтық құрылысты, республикалық бюджет, салық пен елдегі ақша жүйесін белгілейді, референдум өткізу туралы шешім қабылдайды, Қазақстан президентінің Премьер-министрді, оның орынбасарларын, Қазақстан сыртқы істер, қорғаныс, қаржы, ішкі істері министрлерін, Ұлттық қауіпсіздік комитетінің төрағасын және дипломатиялық өкілдіктерінің басшыларын тағайындауына келісім береді, Конституциялық Сотты сайлайды, Бас прокурорды, Ұлттық банк төрағасын тағайындайды және өзге де қызмет атқарады.[1]
Төрағасы
өңдеуЖоғарғы Кеңес төрағасын бірінші сессияда Кеңестің мемлекеттік тілді меңгерген депутаттары арасынан жасырын дауыс беру арқылы депутаттардың жалпы санының көпшілік даусымен сайлайды. Төраға Жоғарғы Кеңес сессияларын ашады, мәжілістерінде төрағалық етеді, Жоғарғы Кеңеске өзінің орынбасарларына үміткерлер ұсынады және Кеңес атынан парламентаралық келісімдерге қол қояды.[1]
Төраға орынбасарлары Төрағаның уәкілдік беруімен оның жекелеген міндеттерін атқарады және Төраға болмаған немесе ол өз міндеттерін жүзеге асыруы мүмкін болмаған ретте оның міндетін атқарады. Олардың кандидатурасын Төраға ұсынады және Кеңестің өзін мақұлдайды.
Төрағалар тізімі
өңдеу| Реті | Суреті | Аты-жөні | Қызметі | Партиясы | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 
|
Серікболсын Әбділдаұлы Әбділдин (1937–2019) |
28 қаңтар 1993 |
13 желтоқсан 1993 |
ҚКП | |
| 2 | .jpg)
|
Әбіш Кекілбайұлы (1939–2015) |
5 ақпан 1994 |
11 наурыз 1995 |
Партиясыз[дереккөзі?] | |
Сайланымдары
өңдеу| Реті | Құрылымы | Қызметі | Төрағасы | Сайлауы | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 12 | 
|
25 наурыз 1990 |
7 наурыз 1994 |
Серікболсын Әбділдин | 1990 | |
| 13 | 
|
7 наурыз 1994 |
11 наурыз 1995 |
Әбіш Кекілбайұлы | 1994 | |
Дереккөздер
өңдеу- ↑ a b c d ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ КОНСТИТУЦИЯСЫ - "Әділет" АҚЖ (қаз.). Тексерілді, 6 желтоқсан 2023.
- ↑ Kazakhstan - 1994 election (ағыл.). GlobalSecurity.org. Тексерілді, 6 желтоқсан 2023.
- ↑ Kazakh Parliament Ended (ағыл.). New York Times, Reuters (12 March 1995). Тексерілді, 6 желтоқсан 2023.