Қайыржан Ізтелеуұлы Әлиев

Қайыржан Ізтелеуұлы Әлиев
	Қайыржан Ізтелеуұлы Әлиев
Туған күні	5 мамыр 1937
Туған жері	Кошелевка ауылы, Краснояр ауданы, Астрахан облысы
Қайтыс болған күні	31 желтоқсан 2023 (86 жас)
Қайтыс болған жері	Атырау
Азаматтығы	КСРО; Қазақ КСР; Қазақстан
	Балықшы ауданының Құрметті азаматы
	Құрманғазы ауданының Құрметті азаматы
	Атырау облысының Құрметті азаматы

Қайыржан Ізтелеуұлы Әлиев (5 мамыр 1937, Кошелевка ауылы Краснояр ауданы Астрахан облысы - 31 желтоқсан 2023 Атырау) — Кеңес Одағының және Қазақстан Республикасының мемлекет қайраткері, Гурьев облысының балық өнеркәсібінің басшысы (әр түрлі лауазымдарда болған). Атырау облысы Балықшы ауданының және Құрманғазы ауданының Құрметті азаматы. Атырау облысының Құрметті азаматы.

Кеңес Одағы мен Қазақстан Республикасының балық саласын кешенді дамытуға, балық өңдеу кәсіпорындары мен балық аулау колхоздары қызметкерлерінің тұрғын үй-тұрмыстық жағдайын жақсартуға елеулі үлес қосты.

Өмірбаяны өңдеу

Әлиев Қайыржан 1937 жылы 5 мамырда Астрахан облысы Краснояр ауданының Кошелевка ауылында дүниеге келген. Ол Әлиев Изтелеу және Дина отбасындағы он алтыншы бала болатын. Руы Адай Келимберды Мугал бөлемі, Кіші жүз.

1956 жылы Молотов атындағы (қазір Ломоносов атындағы) Ганюшкин орта мектебін күміс медальмен бітіргеннен кейін^[1], қабылдау емтихандарынсыз Астрахан жоғары техникалық балық өнеркәсібі және шаруашылығы институтына (АстРыбВтуз) қабылданды, оны 1961 жылы инженер-механик мамандығы бойынша бітіріп, диплом алды.

1959–1961 жылдары Астрахан қалалық КОКП комитеті жанындағы марксизм-ленинизм университетінің экономика бөлімін аяқтады.

1961 жылы бөлу бойынша еңбек жолын Шортанбай балық зауытында механик болып бастады. Содан кейін бас механик болып тағайындалды.

1967-1971 жылдары Шортанбай балық зауытының директоры. Сол кезде осы зауыттың құрамына Астрахан қаласында орналасқан Буденный атындағы балық зауыты, үш жүзбелі теңіз балық мұздататын базасы, Қиғаш және Шароновка өзендерінің сағасында орналасқан сегіз ірі балық пункті кіретін еді. Бұл Каспий аймағы бойынша ең ірі балық өндірісінің бірі болды.

1971 жылы Гурьев облысының "Гурьеврыбпром" балық өнеркәсібі аумақтық-өндірістік басқармасының бас инженері, 1972 жылы бастығы болып тағайындалды, осы лауазымда 1986 жылға дейін қызмет етеді. Басқарма құрамына Гурьев және Баутино балық комбинаттары, Гурьев, Баутино және Чкалов (Астрахан) кеме жөндеу зауыттары, "Мангышлакрыбхолодофлот" басқармасы, Шортанбай және Буденовский (Астрахан) балық зауыттары, Денгиз КҚТК, автобаза, Теңіз балық өнеркәсібі техникумы, МТС кеңсесі, ҚМБ (құрылыс монтаж басқармасы) және 18 балық аулау колхоздары кірді.

1986 жылы денсаулық жағдайына байланысты, басқа жұмысқа ауысуына өтініш жазады.

1986-1992 жылдары Амангелді атындағы балық колхозының төрағасы.

1992-1999 жылдары "Атыраурыбпром" ӨБ бас директоры (бұрынғы "Гурьеврыбпром").

1999 жылы зейнеткерлікке шықты.

Еңбек жолдары өңдеу

Қайыржан Ізтілеуұлы өткен өмірін есіне ала отырып, балық саласының ұйымдастырушылары Ф. Котельников пен А. Шапошниковтың Каспий жағалауында жақсы танымал тәлімгерлерінің айтуынша, басшы үшін әрбір адамның мұқтаждығын, қиындығын түсініп , қамқоршы болу керек екенін үйретті. Осы қағиданы ұстанып, Әлиев өзінің мыңдаған адамы бар ұжымы үшін жұмыста да, тұрмыста да, демалыста да барынша қолайлы жағдай жасауға тырысты. Және ол бұл қағиданы әрдайым жадынан шығармады. Қызметкерлер өз қызметін де, өндірісті де жоғары деңгейде ұстай білді, және жұмыс қалашығының инфрақұрылымын дамыту және адамдардың жағдайын жасау керектігін ұмытпады.^[2]

Шортанбай балық зауыты

Оның басшылығымен 1961-1963 жылдары Орталық дизельді электр станциясының құрылысы аяқталып, пайдалануға берілді, ол балық зауыты мен Шортанбай ауылын электр энергиясымен толық қамтамасыз етіп қана қоймай, сонымен қатар Панфилов атындағы колхоздарды, "Жас-Талап", "Память Ильича" колхоздарын және зауыттан 3-тен 12 км-ге дейін қашықтықта орналасқан Құрманғазы атындағы кеңшарды электр энергиясымен жабдықтауға мүмкіндік берді.

1965-1971 жылдары Бүкілодақтық әлеуметтік жарыстардың қорытындысы бойынша зауыт ұжымы бірнеше рет ауыспалы Қызыл Ту мен КСРО Минрыбхозы мен балық шаруашылығы жұмысшылар кәсіподағының ОК, "КаспРыба" СӨӨБ және Гурьев аумақтық-өндірістік балық өнеркәсібі басқармасы мен кәсіподақтың облыстық комитетінің алғашқы ақшалай сыйлықтарын жеңіп алды. 1966 жылы Қазақ КСР Үкіметтерінің қаулысымен қол жеткізген зор табыстары үшін зауытқа КОКП XXIII съезінің есімі беріледі және алдағы уақытта зауыт "КОКП XXIII съезі атындағы Шортанбай балық зауыты" деп атала бастады.

"Гурьеврыбпром" ӨБ

Қабылдау-Көлік және аулау флотын жаңғырту, жыл сайынғы мелиоративтік жұмыстарды жүзеге асыру, Баутин және Гурьев балық комбинаттарының, Шортанбай балық зауытының және облыстың балық аулау колхоздарындағы цехтары мен учаскелерін қайта жаңарту. Шортанбай балық зауытынан Каспий теңізіне дейін Шароновка өзенінің бойымен ұзындығы 124 км астам Ганюшкин балық жүретін каналы қазылды.

Балықшы ауылында барақ типті үйлер толығымен жойылып, ал олардың тұрғындары барлық қолайлы көп қабатты үйлерге көшірілді. Балықшылар сарайы, балық өнеркәсібі техникумының оқушыларына арналған жатақхана, қысымды кәріз коллекторы салынды.

Бүкілодақтық әлеуметтік жарыстардың қорытындысы бойынша тек 1974, 1975 және 1979 жылдары В.И. Ленин атындағы Гурьев балық консерві комбинатының ұжымы КОКП ОК, КСРО Министрлер Кеңесінің, ВЦСПС және БЛКЖО ОК ауыспалы Қызыл Туымен үш рет және ақшалай сыйлықпен марапатталды. В. И. Ленин атындағы Гурьев балық комбинаты 9-шы және 10-шы бесжылдықтағы тапсырмаларды орындауда жоғары көрсеткіштері үшін Қазақ КСР Құрмет Алтын кітабына енгізілген.

Амангелді атындағы балық аулау колхозы

Амангелді атындағы колхозда оның төрағалық еткен жылдары жоғары вольтты ЭБЖ, тұтас бір көше жастар қоныстануға арналып салынды, балабақшаның жаңа ғимараты пайда болды, музыкалық мектеп ашылды, орта мектеп ғимаратын кеңейтті. Комбинаттың консерві цехы үшін тігін цехын, пияз қуыру цехын ашу арқасында адамдарды жұмыспен қамту мәселесі шешілді.

Қоғамдық қызметі өңдеу

1972 жылдан бастап Қазақстан Компартиясы Гурьев облыстық комитетінің мүшесі, барлық шақырылымдағы Еңбекшілер депутаттары балықшы және облыстық Кеңесінің депутаты. Облыстық мәслихаттың депутаты және жоспар, бюджет және қаржы жөніндегі тұрақты комиссияның төрағасы болды. 1972 жылдан бастап 15 жыл бойы Балықшы аудандық партия комитетінің бюро мүшесі болды.

Қазақстан Компартиясы ОК съездерінің делегаты болып сайланды.

Отбасы өңдеу

Әкесі – Әлиев Изтелеу, анасы – Дина. Зайыбы - Жанзия Уәлиқызы, балалары Қабылжан, Аэлита, Зәуреш, Сабыржан, он алты немересі және төрт шөбересі бар.

Марапаттары өңдеу

БЛКЖО ОК, КСРО Минрабхозы және кәсіподақ ОК, Гурьев облыстық комитеті мен облыстық Атқару Комитеті мен "КаспРыба" СКӨБ ордендерімен және медальдармен марапатталған. Олардың қатарында "Еңбек Қызыл Ту", "Құрмет белгісі", "Еңбек даңқы" - І дәрежелі, "Құрмет" ордендері^[3], "Ерен еңбегі үшін. В. И. Ленин 100 жасқа толу құрметіне", "Еңбек ардагері", "Астанаға 10 жыл", "Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 20 жыл", "Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 25 жыл", "Қазақстан Республикасының ардагерлер ұйымына 30 жыл", "Украинаны фашистік басқыншылардан босатылуына 60 жыл" медальдары бар, "Қазақстан Республикасы өнеркәсібінің еңбек сіңірген қызметкері", " Қайсар" - II дәрежелі, " Қазақ КСР-на 60 жыл", "Қазақстан мәслихатына 20 жыл" құрмет белгілері бар.

28.04.1997. "Балықшы ауданының Құрметті азаматы" Құрмет белгісі және куәлігі

07.05.1997. "Құрманғазы ауданының Құрметті азаматы" Құрмет белгісі және куәлігі

03.12.2010. "Атырау облысының Құрметті азаматы" Құрмет белгісі және куәлігі

Жарияланымдар өңдеу

Әлиев Қ. "Под путеводной рыбацкой звездой" / Атырау-Ақпарат, 2013.^[4]

Дереккөздер өңдеу

[1] ttps://pricom.kz/sport/zolotaya-medal-deda.html

[2] ttp://pricom.kz/obshhestvo/glava-dinastii.html

[3] ttps://pricom.kz/sobytiya/vo-imya-obshhey-tseli.html

[4] ttp://pricom.kz/obshhestvo/kairzhan-yarkiy-predstavitel-istorii.html

[1]

[2]

[3]

[4]