Алтай металлогения аймағы

Алтай металлогения аймағы – Алтай таулары сілемдеріндегі белгілі геологиялық заңдылықпен орналасқан кенді белдеулер мен белдемдер жүйесі. Ол Алтай тауларын және Қалба жотасын, Дегелең мен Шыңғыстау тауларының бөлігін қамтиды.

Кенді белдеулері

Аймақ оңтүстік-шығыстан солтүстік-батысқа қарай бір-біріне тетелес созылған 8 кенді белдеулерден тұрады. Олардың алтауы: Таулы Алтайдың сирек металды (W, Mo), Кенді және Оңтүстік Алтайдың полиметалды, Қалба мен Нарын жоталарының сирек металды (W, Mo, Sn, Ta, Nb т.б.), Батыс Қалбаның алтынды, Дегелең мен Қандығатай тауларының сирек металды (W, Mo), Шыңғыстаудың мысты-алтынды белдеулері Қазақстан аумағына толық немесе ішінара енеді. Бұлардан басқа кейбір белдеулердің ішінен кенді белдемдер (Шар алабының сынап және Қаршыға пирротинді мыс белдемдері) өз алдына жіктеледі.

Кен аудандары және қорлары

Белдеулердің алып жатқан ауданы мен олардағы кен қоры әр алуан. Мысалы, Кенді Алтайдың полиметалл белдеуінде Зырянов, Лениногор (Риддер), Тишин, Березовка сияқты алып кен орындары орналасқан. Олардан қорғасын, мыс, мырыш, сондай-ақ алтын, күміс, кадмий, селен, теллур, күшәла, сүрме, индий, галлий, т.б. 20-дан астам сирек кендер алынады. Аймақтың кенді белдеулері терең жарылымдармен бөлінген. Әр белдеуде тек белгілі кентас формациялары мен металдар тобы басым болып келеді. Сондай-ақ жоғары және төменгі температурада пайда болған белдеулер өзара ауысып, қатарласып отырады. Алтай кендерінің белдеулене орналасу заңдылығын ашу (Қ.И. Сәтбаев, И.Ф. Григорьев, В.П. Нехорошев, А.Қайыпов, Ж.Айталиев, Г.Н. Щерба, т.б.) кен іздеу және барлау жұмыстарын ғылыми негізде жүргізуге мүмкіндік берді.