Бәйдібек ауданы
Бәйдібек ауданы — Түркістан облысының орталық бөлігіндегі әкімшілік-аумақтық бөлік. Жерінің аумағы 7,2 мың км2 (облыс аумағының 6,1%-ын қамтиды). Орталығы - Шаян ауылы.[4] Аудан әкімі Бахытбек Төленұлы Танагөзов.
| Аудан | |||
| Бәйдібек ауданы | |||
| |||
| Әкімшілігі | |||
|---|---|---|---|
| Кіреді | |||
| Әкім |
Ержігіт Шәріпбекұлы Шәріпбеков | ||
| Тарихы мен географиясы | |||
| Координаттары |
43°02′06″ с. е. 69°22′33″ ш. б. / 43.03500° с. е. 69.37583° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 43°02′06″ с. е. 69°22′33″ ш. б. / 43.03500° с. е. 69.37583° ш. б. (G) (O) (Я) | ||
| Құрылған уақыты | |||
| Жер аумағы |
7200 км² | ||
| Тұрғындары | |||
| Тұрғыны |
54030 (2019 ж) [1] адам (2019) | ||
| Ұлттық құрамы |
96.48% қазақтар | ||
| Автомобиль коды |
13 (бұрын X) | ||
|
| |||
| Координаттар: 43°02′06″ с. е. 69°22′33″ ш. б. / 43.03500° с. е. 69.37583° ш. б. (G) (O) (Я) | |||
ТарихыӨңдеу
Шаян ауылының іргесі 1928 жылы бұрынғы Шаян болысының негізінде Шаян ауданы болып қаланды. 1965 жылға дейін Шаян, 1996 жылға дейін Алғабас ауданы болып келді.
Географиялық орныӨңдеу
Бәйдібек ауданы жері Қаратау жотасының оңтүстік-батыс беткейінде, қырқалы жазықта жатыр. Оңтүстік-шығысын Боралдай жотасы, Үлкентұра тауы (1425 м) алып жатыр. Жер қойнауынан полиметалл кені (Байжансай), әктас, құрылыс материалдары барланған.
Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесіӨңдеу
Климаты континентті. Қаңтар айындағы жылдық орташа температура -4-6°С, шілде айында 25-28°С. Жылдық жауын-шашынның мөлшері жазық бөлігінде 250-300 мм, таулы өңірде 400-500 мм. Аудан аумағынан Шаян, Арыстанды, Бөген, Боралдай, Бестоғай, Сасықөзен өзендері және олардың салалары Үлкен Бөген, Бала Бөген, Қошқарата, Құтырған, тағы басқа ағып етеді. Шаян өзенінде Қапшағай бөгеті салынған. Аудан жерінде Арыстанды өзенінің бойында әйгілі Арыстанды-Қарабас желі соғады. Ауданның батысындағы шөлдің ашық сұр, сұр топырағында боз жусан, баялыш, бидайық, күйреуік, шығысындағы таудың сұр-қоңыр топырағында Қаратау жусаны, нарғия, т.б. шәптесіндер мен бұта аралас долана, тобылғы, жабайы алма, өрік; өзен бойларында тал, терек, жиде, қамыс өседі. Жануарлар дүниесінен тауда арқар, елік, қасқыр, жазығында қоян, қарсақ, саршұнақ; құстардан кекілік, бөдене, көкек, тағы басқа мекендейді.
ХалқыӨңдеу
Тұрғындары 54 030 адам (2019). Ұлттық құрамы: қазақтар (96,48%), күрдтер (2,70%), парсылар (0,29%), орыстар (0,18%), басқа ұлт өкілдері (0,36%).
Әкімшілік бөлінісіӨңдеу
52 елді мекен 11 ауылдық округтерге біріктірілген:
Мәдени мұраларӨңдеу
- Бәйдібек Қарашаұлы кесенесі
- Домалақ Ана Кесенесі
- Аппақ ишан күмбезі
- Ақмешіт әулие үңгірі
- «Қызыл көпір» - тарихи ескерткіші
Қызыл көпір - 1886 жылы ескі ағаш көпірдің орнына салынған. Білікті инженерлік есеп бен құрылыс-монтаж жұмыстарының жоғарғы сапада атқарылуынан ғимараттың ұзақ уақыт сенімді жұмыс істеуіне мүмкіндік берді. Көпір 1970 жылдарға дейін қала аралық, жалпы одақтың маңызы бар автокөлік қатынасын қамтамасыз етті.[5]
ДереккөздерӨңдеу
- ↑ Солтүстік Қазақстан облысының Статистика департаменті. 01.07.2019
- ↑ Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі. Қазақстан Республикасы тұрғындарының облыстар, қалалар мен аудандар, жынысы мен жас ерекшелігі топтары, этностық бөлігі бойынша 2019 жылдың басындағы саны
- ↑ 2009 жылғы санақ бойынша Қазақстан тұрғындарының ұлттық құрамы
- ↑ http://baydibek.ontustik.gov.kz/kk Мұрағатталған 11 мамырдың 2016 жылы.
- ↑ Қазақ Энциклопедиясы