Бөрлі ауданы
Бөрлі ауданы — Батыс Қазақстан облысының солтүстік-шығыс бөлігінде орналасқан әкімшілік бөлініс. Аудан орталығы - Ақсай. Бөрлі ауданы 1935 жылдың 30 маусымында құрылған, қазіргі шекарасы бойынша 1965 жылы қалыптасты. Аудан аумағы 5 556 шаршы километр алаңды алып жатыр.
| Қазақстан ауданы | |
| Бөрлі ауданы | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Облысы | |
| Аудан орталығы | |
| Ауылдық округтер саны |
13 |
| Қалалық әкімдіктер саны |
1 |
| Ауыл саны |
27 |
| Қала саны |
1 |
| Әкімі |
Еркебұлан Нұретдинұлы Ихсанов |
| Аудан әкімдігінің мекенжайы |
Ақсай қаласы, Әл-Фараби көшесі, №99 |
| Тарихы мен географиясы | |
| Координаттары |
51°10′02″ с. е. 52°59′43″ ш. б. / 51.16722° с. е. 52.99528° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 51°10′02″ с. е. 52°59′43″ ш. б. / 51.16722° с. е. 52.99528° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Құрылған уақыты |
1935 |
| Жер аумағы |
5,6 мың км² |
| Уақыт белдеуі | |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны |
58 290[1] адам (2023) |
| Ұлттық құрамы |
қазақтар (71,98%), орыстар (18,54%), украиндар (4,91%), татарлар (1,65%), басқалары (2,92%)[2] |
| Сандық идентификаторлары | |
| Пошта индексі |
090300- 090317[3] |
| Автомобиль коды |
07 |
|
| |
|
| |
Географиялық орны, жер бедері, климаты өңдеу
Аудан шығысында Шыңғырлау, оңтүстігінде Сырым, батысында Теректі, Бәйтерек аудандарымен және солтүстігінде Жайық өзенінің бойымен Ресей Федерациясының Орынбор облысымен шектеседі. Аудан жері өзен, сай-жыралармен тілімденген, қыратты, көтеріңкі жазық. Климаты тым континенттік. Жазы ыстық, қысы суық. Қаңтарда ауаның орташа температурасы –15°С, шілдеде 24°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 200 – 250 мм. Аймақтың жері шөлейт белдемде жатыр. Аудан аумағынан Жайық, Ақжайық, Елек, Шыңғырлау өзендері ағып өтеді. Жері негізінен қоңыр және сортаң топырақты. Өсімдік негізінен өзен жайылмаларында өседі. Ағаштардан емен, шегіршін, терек, ырғай, т.б. бар. Жануарлардан түлкі, қарсақ, қабан; құстардан дуадақ, безгелдек кездеседі.
Халқы өңдеу
| 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989[4] | 1999 | 2009[5] | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 13181 | ▲28538 | ▲39667 | ▼37933 | ▲42054 | ▲48958 | ▲53235 | ▲56541 |
Аудан тұрғындарының саны 2019 жылы 56 086 адамды құрады. Ұлттық құрамы: қазақтар 70,90%, орыстар 19,09%, украиндар 5,33%, татарлар 1,74%, беларустер 0,70%, немістер 0,34%, мордвалар 0,29%, башқұрттар 0,21%, өзбектер 0,18%, басқалары 1,22%.
Әкімшілік бөлінісі өңдеу
28 елді мекен 1 қалалық әкімдік пен 13 ауылдық округке біріктілген:
| Ауылдық округ | Халқы (2009) | Елді мекендері |
|---|---|---|
| Ақбұлақ ауылдық округі | 784 | Ақбұлақ ауылы |
| Ақсай қалалық әкімдігі | 35 941 | Ақсай қаласы, Аралтал, Қызылтал ауылдары |
| Ақсу ауылдық округі | 635 | Ақсу, Жаңақоныс ауылдары |
| Бөрлі ауылдық округі | 3 280 | Бөрлі, Масайтөбе ауылдары |
| Бумакөл ауылдық округі | 1 158 | Бумакөл, Облавка, Утвинка ауылдары |
| Достық ауылдық округі | 528 | Достық ауылы |
| Жарсуат ауылдық округі | 1 590 | Жарсуат, Димитров, Қарашығанақ ауылдары |
| Кеңтүбек ауылдық округі | 1 056 | Кеңтүбек, Бақтыарал ауылдары |
| Қанай ауылдық округі | 660 | Қанай, Дәнелікөл ауылдары |
| Қарағанды ауылдық округі | 785 | Қарағанды ауылы |
| Қарақұдық ауылдық округі | 356 | Қарақұдық ауылы |
| Приурал ауылдық округі | 1 357 | Приуральное ауылы |
| Пугачёв ауылдық округі | 2 734 | Пугачёво, Бесағаш ауылдары және Сұлусай темір жол айрығы |
| Успен ауылдық округі | 883 | Успенка, Жаңаталап, Қаракемпір ауылдары |
Ірі елді мекендері өңдеу
| Атауы | Статусы | Халқы (2021) |
|---|---|---|
| Ақсай | қала | ▲ 36293 |
| Қызылтал | ауыл | ▲ 5865 |
| Бөрлі | ауыл | ▲ 3703 |
| Пугачёво | ауыл | ▲ 2427 |
| Приурал | ауыл | ▼ 1280 |
| Жарсуат | ауыл | ▼ 1054 |
| Кеңтүбек (Григорьевка) | ауыл | ▲ 966 |
| Аралтал | ауыл | ▲ 922 |
| Ақбұлақ | ауыл | ▼ 776 |
| Бумакөл | ауыл | ▼ 619 |
| Қарағанды (Кирово) | ауыл | ▼ 612 |
| Қанай | ауыл | ▼ 559 |
Жол торабы өңдеу
Бөрілі ауданы арқылы Саратов – Елек (Илецк) темір жолы, Ақсай – Жымпиты – Шыңғырлау автомобиль жолы өтеді. Аудан орталығынан облыс орталығына дейінгі арақашықтық 120 км. Темір жол ұзындығы 85 км, ол облыс жолдары ұзындығының 17,1 % құрайды. Автомобиль жолдарының ұзындығы 465 км, оның ішінде 240 км қатты жабындымен, 220 км қиыршық тас жабындымен және 5 км топырақ жабындымен жабылған.
Пайдалы қазбалар өңдеу
Кен байлықтарынан мұнай, газ (Қарашығанақ мұнай-газ конденсат кен орны), табиғи құрылыс материалдары кездеседі. Аудан аумағында пайдалы қазбалардың 10 кен орны белгілі, олардың біреуі - мұнай-газ, қалғаны - құрылыс материал. Кен орны қорының мөлшері, өнімділігі және қызмет мерзімі бойынша бірегей болып табылады.
Шаруашылығы өңдеу
Негізінен астық өсіру мен мал шаруашылығымен шұғылданады. Ауыл шаруашылығына пайдаланатын жері 553,2 мың га, оның ішінде егістігі 86,3 мың га, жайылым 56,2 мың га, шабындық 9,7 мың га.[6]
Дереккөздер өңдеу
- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)
- ↑ Қазақстан почталық индекстері
- ↑ Ресей империясы, КСРО халық санақтары
- ↑ ҚР халық санақтары
- ↑ Қазақ Энциклопедиясы