Гарри Гудини

Га́рри Гуди́ни (ағыл. Harry Houdini, нағыз аты — Э́рик Вайс (венг. Weisz Erik; Будапеште, Австро-Венгрияда 1874 жылы 24 наурызда туған — 1926 жылдың 31 қазанында, Детройт, АҚШ-та қайтыс болған) — атақты американдық иллюзионист, гипнозшы, aйлакерлерді әшкерелеумен және күрделі жағдайларда қашып, босанып шығу сияқты айла-әрекетерімен әйгілі болган адам.

Балалық шағы

Болашақ сиқыршы Будапеште раввиннің отбасысында өміге келген, алайда Гудинидің өзі туған жері американдық Висконсия штаты деп мәлімдеген. Оның ата-анасы 1878 жылы 3 шілдеде АҚШ-қа эмиграцияға келген, ол кезде Эрик төрт жаста болатын. Бастапқысында отбасы Эпплтон қалашығына орнықты. Оның әкесі — Меер Сэмюэл Вайс (1829—1892) — реформистік синагога Zion Reform Jewish Congregation (Сиона реформистік еврей қауымдастығы) равинні болып орналасты. 1887 жылы Гудини әкесімен бірге Нью-Йорк қаласына көшіп келеді,сол жерде оларға анасы Сесилия (Цецилия) Штайнер (1841—1913) мен алты бауыры қосылады. Гарри он жасынан бастап ойын-сауық мекемелерінде жұрт алдында карттармен фокус көрсетумен болды. Француз фокуснигі Робер-Гуденнің құрметіне Гуддини деген лақап ат алды, ал Гарри Келлардың құрметіне фамилиясына Гарри деген ат қосылды. Жақын адамдарының айтуынша жолдастары оны Эри (Ehrie) немесе Гарри (Harry) деп атаған.

Гастрольдерінің басталуы

1919 жылғы Гудини басты рөлде ойнайтын фильмді жариялайтын плакат

Бастапқысында гастрольді АҚШ-та інісімен бастаған. Мансабының басында Гуддини көбінесе кісендерден өз-өзін азат ету және суға толы резервуарлардан босанып шығу сияқты қөрсетілімдер көп болатын. Жарнама ретінде көз тартарлық айла-әректтер қолданды. Оған ерігіп жүрген көптеген адамдар куә болды. Бірде ол көк тіреген үйлердің ернеуіне ілінген қаптың ішінен, ойдағыдай аман-есен босап шықты. Тағы бірде қөптеген адамдардың көзінше кірпіштен қаланған қабырғадан өтті. Ал 1903 жылы аяқ колына кісен салып, 30 килограммды шар байлап Темза өзеніне лақтырылған жерінен бірнеше минуттан кейін кісендеріді қолына ұстап аман-есен босанып шықты. 1900 жылы Европалық туры кезінде Гудини Лондонда «Тірі пілдің ғайып болуы» көрсетіліуімен таң қалдырды, оны 1918 жылы Нью- Йорк ипподромында қайталады. 1908 жылы Ресейге жасаған гастролінде Бутыр турмесі мен Петропавл қапасындағы өлімге кесілгендер камерасынан өздігінен азат болуын көрсетті. «Көне заманның сиқыршыларынан қазіргі заманғы иллюзионистеріне дейін» кітабында былай әсірелейді: «Ол тұтқын киімін киіп кілттеулі түрме камерасынан екі минутта босап шығып, көрші камерада отырған тұтқындарың орнын алмастырды. Соңынан гардеробқа өтіп киім ауыстырып, он бес минут өткесін өз киімін киіп қарауыл бөлмесінен шығады». Жасы ұлғайған сайын Гудиниге қойылым айла арекеттерін жасау қиынға түсе бастады. Кей кездерде, сәтті өткен қойылымдардан кейінде талай рет ауруханаға түсті. 1910 жылдан бастап киноға түсе бастады.Сол жылы зеңбіректің аузынан жарылғышы іске қосылғанға дейін бiрнеше секунттердің ішінде босанып шығу қойылымын көрсетті. Авиацияға қызығушылық танытып биплан сатып алып, Австралия тарихында бірінші рет, үстінен ұшып өтті. Ол АҚШ бұрынғы президенті Теодор Рузвельтпен жақсы қарым- қатынаста болды. Гуддинидің америка арнайы қызметімен және Скотленд-Ярдпен байланысы бар деген сөз болды. Мансабының соңғы он жылдарында Гудини шеберлілігінің құпиясын ашатын бірнеше кітап жазып шығарды. Оны көптеген сиқыршылардың, сол кезде танымал болған спиритизмнің ықпалында кеткенін мазалай бастады. Олар айла-әрекет қойылымдарын о дүниелік күштермен қарым-қатынасы көрінісімімен тұмшалады. Дүмшелердi әшкерелеу мақсатымен Гудини талай рет спириттік сеанстарға қатысты. Оған қасына танып қалмау үшін өзгеше киінген констебльді ертіп, бүркеніш атпен қатысып отырғанан, осы жолда жеткен жетістіктері де аз емес.Сол кезде досы Артур Конан Дойлмен арасы суып кетті. Артур Конан Дойль спиритизімнің нағыз жанашыры болатын, Гуддиниді өте күшті медиум деп санайтын. Гудинидің өлімінде де құпиялық көп. Монреалда гастрольде жүргендеде оның гримеркасына, дем алып отырған кезінде, үш студент кіреді,олардың біреуі бокстан колледж чемпионы екен. Ол мистер Гудиниден шындығында да ол ішке ұрған қатты соққыны сезбейме деп сұрайды, ал терең ойға кеткен Гуддини басын изей салады. Студент кенеттен оған екі –үш соққы береді. Гуддини оны әрең тоқтатып: «Токтаңдар менің дайындалуым керек» деп, содан соң ішінің бұлшық еттерін ширатып— «Енді ұруға болады дейді». Студент екі рет соққы беріп, оның темірдей қатты ширатылған бұлшық еттерін сезеді. Ол кеткесін Гуддини кездейсоқ соққы тиген жерлерін сипады да қояды. Гуддини бірнеше күн бойы, әдеттегіде, ауырғанына көңіл бөлмейді. Бірақ тиген соққылар соқыр ішек немесe өттің жарылуына әкелген болуы керек, соның салдарынан перитонитпен ауырды. 1926 жылдарда антибиотиктер болған жоқ еді, ол кезде бұл ауырудан тірі қалу бір ғажайыпқа тең еді. Гуддини тағы да таң қалдырып,өзінің жанашырларына өлімнің құшағынан құтылған жеңімпаз болып оралды. Бірақ 1926 жылы 31 қазанда Хеллоуин мерекесін тойлар алдында қаласында өмірден озды. Ол әйеліне құпия код қалдырып кеткен,онысыз оның «шынайы аруағы» тірілермен сеансқа шыға алмауы керек. Ол дүмшелердің Гуддинидің-− «спириттердің найзағайы» аруағымен айла-тұзақ құрмау үшін жасалған. Гудинидің өмірінің әр түрлі эпизоддтары талай рет экранизацияланған. 1999 жылы оның өмірбаяны бойынша мюзикл,ал 2007 жылы «Қатерлі нөмір» киносы АҚШ экранндарына шықты,онда Гудинидің ролін австралиялық актер Гай Пирс сомдады,ал оның ғашығының ролін — Кэтрин Зета-Джонс ойнайды.

Қызғылықты деректер

Бір қызықты оқиға ол Гудинидің 1923 жылы 17 шілдеде Нью- Йорктің «St. Cecile» № 568 ложасында масондыққа қабылдауы болды.Бәрі тез арада өтті. 1923 жылы 31 шілдеде шеберлікке үміткер болса, сол жылы 21 тамызда масон-шебер аталды.