Дубровник жер сілкінісі
1667 жылғы Дубровник жер сілкінісі[1] – қазіргі Хорватия аумағында, жазбалар басталғаннан бері, соңғы 2400 жылда болған ең жойқын үш жер сілкінісінің бірі. Қала түгелдей дерлік қиратылып, шамамен 3000-нан[2] 5000-ға[3] дейін адам қаза тапты. Қаланың ректоры (басшысы) Симоне Гетальди қаза тауып, барлық мемлекеттік ғимараттардың үштен екісі жойылды. Сол уақытта Дубровник Рагуза республикасының астанасы болған. Бұл табиғи апат республиканың ыдырау кезеңінің басталуына себепші болды[4].
| Дубровник жер сілкінісі | |
| Күні мен уақыты |
6 сәуір 1667 ж. |
|---|---|
| Магнитуда |
6.38 |
| Эпицентр орналасуы |
42°36′ с. е. 18°06′ ш. б. / 42.6° с. е. 18.1° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Зардап шеккен елдер (аймақтар) | |
Жер сілкінісі кезінде Срдж тауынан құлаған тастар қалаға қарай ұшып, өз жолында тұрған көптеген ғимараттарды қиратты. Жер сілкіну кезінде пайда болған цунами порттағы кемелерді жойып жіберді. Жер жарыла бастады, ал аспан көтерілген шаңнан қарайып кетті. Жер сілкінісінен кейін басталған өрт 20 күн бойы сөнбей, көптеген материалдық және мәдени құндылықтарды жойды. Бұл жер сілкінісі қала тұрғындары үшін ауыр тарихи кезеңді білдіріп, оның мәдени және архитектуралық мұрасына орасан зор зиян келтірді. Дубровник қаласының тарихи орталығы, көне ғимараттары мен ескерткіштері жойылды. Атап айтқанда, қаланың бекініс қабырғалары, соборлар және тұрғын үйлер қатты бүлінді.
Дубровник жер сілкінісінің негізгі себептері – тектоникалық плиталардың қозғалысы. Адрия плитасы мен Еуропа плитасының шекарасындағы әрекет бұл күшті сілкіністі тудырды. Хорватияның солтүстік-шығысында, Далмация аймағында орналасқан Дубровник, геологиялық тұрғыдан белсенді аймақ болып табылады.
Салдары
өңдеуДубровник жер сілкінісінің салдары өте ауыр болды. Қаладағы 75%-дан астам ғимарат зақымданып, жойылды. Ғимараттардың қирауы ғана емес, сонымен қатар халықтың психологиялық жағдайы мен әлеуметтік құрылымына да әсер етті. Жер сілкінісінен кейін қалада кеңінен тараған қайғы-қасірет, тұрғындардың баспанасыз қалуы мен ауыр жарақат алу оқиғалары болды.
Сілкініс кезінде қаланың экономикасы да айтарлықтай зардап шекті. Көптеген тұрғындар жұмыссыз қалып, қаланың инфрақұрылымы мен саудасы тоқтады. Жер сілкінісінің кесірінен Дубровник тұрғындары ұзақ уақыт бойы қиыншылықтарға тап болды.
Қалпына келтіру жұмыстары
өңдеуЖер сілкіністен кейін қаладағы қалпына келтіру жұмыстары бірнеше онжылдықты қамтыды. Жер сілкінісінен кейінгі қалпына келтіру шаралары Хорватия тарихындағы ең маңызды кезеңдердің бірі болып саналады. Дубровник тұрғындары мен билігі қаладағы бүлінген ғимараттарды қайта салу үшін ауқымды жұмыс жүргізді.
Көптеген тарихи ескерткіштер мен ғимараттар қайта құрылды, бірақ бұл процесте олардың сәулеттік стилі өзгерді. Мысалы, бұрынғы готикалық және ренессанс стиліндегі ғимараттар көбінесе барокко стилінде қайта қалпына келтірілді. Бұл өзгерістер қалаға жаңа көрініс беріп, Дубровниктің архитектуралық келбетін өзгертті.
1979 жылы Дубровник ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұралар тізіміне енгізілді, бұл оның тарихи және мәдени маңызын халықаралық деңгейде мойындады.
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Dubrovnik: A History.(қолжетпейтін сілтеме) Робин Харрис
- ↑ Harris, 2006, p. 328
- ↑ Eystein S. Husebye Earthquake Monitoring and Seismic Hazard Mitigation in Balkan Countries — Springer Science & Business Media, 2008. — P. 86. — ISBN 978-1-4020-6815-7.
- ↑ Zdenko Zlatar Between the Double Eagle and the Crescent: The Republic of Dubrovnik and the Origins of the Eastern Question — East European Monographs, 1992. — ISBN 978-0-88033-245-3.