Еуропий

Еуропий (лат. Europium; Eu) — периодтық жүйенің ІІІ тобында орналасқан химиялық элемент Лантаноидтарға жатады. Ақшыл сұр түсті металл. Балқу t 826°С, қайнау t 1440°С. Атмосфералық н. 63, атмосфеалық м. 151,96. 1901 жылы Э.Демарсе Еуропий оксиді түрінде ашты.

63 Самарий ← Европий → Гадолиний Eu ↓ Am Периодическая система элементов 63Eu
Жай заттың сыртқы бейнесі
күміс ақ, бозғылт сары реңкпен; бірақ оксидпен түссізденбестен сирек кездеседі
Атом қасиеті
Атауы, символ, нөмірі	Еуропий, 63
Топ типі	Лантаноидтар
Топ, период, блок	ІІІ, 6, f
Атомдық масса (молярлық масса)	151.964(1) м. а. б. (г/моль)
Электрондық конфигурация	[Xe] 6s24f7
Қабықшалар бойынша электрондар	2, 8, 18, 25, 8, 2
Атом радиусы	180 пм
Химиялық қасиеттері
Ковалентті радиус	198±6 пм
Ион радиусы	(+3e) 95 (+2e) 109 пм
Электртерістілігі	1,2 (Полинг шкаласы)
Электродты потенциал	Eu←Eu3+ -1,99 В Eu←Eu2+ -2,80 В
Тотығу дәрежелері	0, +2, +3
Иондалу энергиясы	1-ші: 547.1 кДж/моль (эВ) 2-ші: 1085 кДж/моль (эВ) 3-ші: 2404 кДж/моль (эВ)
Жай заттың термодинамикалық қасиеттері
Термодинамикалық фаза	Қатты дене
Тығыздық (қ.ж.)	5,243 г/см³
Балқу температурасы	1099 К (826 °C)
Қайнау температурасы	1802 K (1529 °C)
Балқу жылуы	9,21 кДж/моль
Булану жылуы	176 кДж/моль
Молярлық жылусыйымдылық	27,656 Дж/(K·моль)
Молярлық көлем	28,9 см³/моль
Қаныққан бу қысымы P (Па) 1 10 100 1000 10 000 100 000 T (К) 863 957 1072 1234 1452 1796
Жай заттың кристаллдық торы
Тор құрылымы	Кубтық көлемдік орталықтанған
Тор параметрлері	4,581 Å
Басқа да қасиеттері
Жылуөткізгіштік	(300 K) 13,9 Вт/(м·К)
Юнг модульі	18.2 ГПа
Жылжу модульі	7.9 ГПа
Пуассон коэффициенті	0.152
Виккерс қаттылығы	165–200 МПа
CAS нөмірі	7440-53-1

Еуропийдің екі тұрақты изотопы бар: 151Eu және 153Eu. Жер қыртысындағы Еуропийдің мөлшері 1,2·10-4%. Монацит, лопарит, эвксенит, фергусонит минералдарының құрамына кіреді. Тотығу дәрежесі +3, кейде +2. Ауада тез тотығады, бөлме температурасында сумен, минералды қышқылдармен әрекеттеседі.

Баяу қыздырса галогендермен реакцияға түседі. Еуропийді Eu2О3-ті вакуумда лантанмен тотықсыздандыру арқылы және EuСl3 балқымасын электролиздеп алады. Еуропий ядролық техникада нейтрондарды сіңіргіш, түрлі түсті теледидар люминофорының активаторы ретінде қолданылады. Еуропийді вакуумда не инертті атмосферада сақтайды.

Табиғатта кездесуі

Еуропий Ресейде, Қазақстанда, АҚШ-та, Аустралияда, Бразилияда, Үндістанда, Скандинавияда жиі кездесетін лантанидтердің құрамына кіреді. Дүние жүзіндегі ең ірі еуропий кені Кенияда орналасқан. Жапонияның айрықша экономикалық аймағындағы Тынық мұхитындағы Минамитори аралының маңындағы сирек жер минералдарының терең теңіз кенішінде айтарлықтай қорлар бар.