Жаңақала ауданы
Жаңақала ауданы — Батыс Қазақстан облысының оңтүстігінде орналасқан әкімшілік бөлініс. Аудан 1930 жылы құрылған, аумағы 20,8 мың шаршы км. Орталығы - Жаңақала.
| Қазақстан ауданы | |
| Жаңақала ауданы | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Облысы | |
| Аудан орталығы | |
| Ауылдық округтер саны |
9 |
| Ауыл саны |
22 |
| Тарихы мен географиясы | |
| Координаттары |
49°12′54″ с. е. 50°18′10″ ш. б. / 49.21500° с. е. 50.30278° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 49°12′54″ с. е. 50°18′10″ ш. б. / 49.21500° с. е. 50.30278° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Құрылған уақыты |
1930 |
| Жер аумағы |
20,8 мың км² |
| Уақыт белдеуі | |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны |
21 653[1] адам (2023) |
| Тығыздығы |
1,0 адам/км² |
| Ұлттық құрамы |
қазақтар (98,12%), татарлар (1,19%), орыстар (0,33%), басқалары (0,36%)[2] |
| Сандық идентификаторлары | |
| Пошта индексі |
090400- 090412[3] |
| Автомобиль коды |
07 |
|
| |
|
| |
Географиялық орны Өңдеу
Батысында Бөкей Ордасы, солтүстігінде Казталов, шығысында Ақжайық ауданы, оңтүстігінде Атырау облысының Индер, Исатай, Құрманғазы аудандарымен шектеседі. Аудан аумағы Каспий маңы ойпатында орналасқан. Жердің беті негізінен тегіс, Каспий жағында оңтүстікке қарай болмашы төмендейді. Аумағы жер бедеріне қарай солтүстік, оңтүстік бөліктерге бөлінеді. Солтүстік бетте жер бедері негізінен тегіс, оңтүстік жағы құмды, құмайтты келеді. Көшпелі құмдардың ауданы көбіне 2 шаршы км дейінгі көлемді құрайды. Шағылдардың биіктігі шамамен 3-6 метр. Ірі өзендер: Қараөзен - ұзындығы 70 км, Сарыөзен - ұзындығы 60 км, Көшім - жалпы ұзындығы - 90 км, Мұқыр - ұзындығы 25 км. Топырағы ашық, сұрғылт топырақты, сортаң, сорлы, боз топырақты болып келеді. Өсімдіктер, негізінен бидайық, ақселеу, сүттеген араласқан сұрғылт жусан шөптерінен тұрады.
Шаруашылығы Өңдеу
Шаруашылықтардың негізгі бағыты - мал шаруашылығы. Аудан - мал шаруашылығы бағытындағы жартылай шөлейтті III ауыл шаруашылық аймағына жатады (облыстың оңтүстік бөлігі). Бұл аймақ азықтық-жемдік дақылдар, күздік қара бидай мен арпа өсіре отырып, топырақ қорғау жүйесімен айналысады. Көкөніс-бақша өнімдері ішкі қажеттілік және оларды базарларға өткізіп сату үшін өсіріледі. Етті ірі қара, етті-майлы қой тұқымдары, түйе, табынды жылқы шаруашылығы мал шаруашылығы өнімдерін өндірудегі басымды бағыттар болып табылады. Ауданда асыл тұқымды Еділбай қойының Бірліктік типі және Көшім тұқымдас асыл тұқымды жылқы малдары өсіріледі.[4]
Халқы Өңдеу
| 1939 | 1959 | 1979 | 1989[5] | 1999 | 2009[6] | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 25364 | ▼13755 | ▲19237 | ▲21307 | ▲23560 | ▼23505 | ▲24029 |
Тұрғындар саны - 24 029 (2019). Ұлттық құрамы: қазақтар - 98,03%, басқалары - 1,97%.
Ауылдық округтер Өңдеу
22 елді мекен 9 ауылдық округке біріктірілген:
| Ауылдық округ/қала | Халқы (2009) | Елді мекендері |
|---|---|---|
| Бірлік ауылдық округі | 1 771 | Бірлік, Ақбалшық, Үшкемпір ауылдары |
| Жаңажол ауылдық округі | 2 023 | Жаңажол, Кіші Айдархан, Сарыкөл ауылдары |
| Жаңақазан ауылдық округі | 2 925 | Жаңақазан, Жуалыой ауылдары |
| Жаңақала ауылдық округі | 7 202 | Жаңақала ауылы |
| Көпжасар ауылдық округі | 2 065 | Көпжасар, Салтанат, Саралжын ауылдары |
| Қызылоба ауылдық округі | 1 965 | Қызылоба, Айтпай, Төртқұлақ ауылдары |
| Мәстексай ауылдық округі | 2 371 | Мәстексай, Мұқыр ауылдары |
| Меңдешев ауылдық округі | 1 149 | Қырқопа ауылы |
| Пятимар ауылдық округі | 2 034 | Пятимар, Аққұс, Борық, Плантация ауылдары |
Ірі елді мекендері Өңдеу
| Атауы | Статусы | Халқы (2009) |
|---|---|---|
| Жаңақала | ауыл | ▲ 7202 |
| Жаңақазан | ауыл | ▼ 2240 |
| Мәстексай (Ленинское) | ауыл | ▼ 1756 |
| Көпжасар | ауыл | ▲ 1752 |
| Қызылоба (Красногорское) | ауыл | ▲ 1646 |
| Пятимар | ауыл | ▼ 1337 |
| Бірлік | ауыл | ▲ 1256 |
| Қырқопа (Кармановка) | ауыл | ▼ 902 |
| Жуалыой | ауыл | ▲ 626 |
| Мұқыр | ауыл | ▲ 615 |
| Сарыкөл (Факеево) | ауыл | ▲ 553 |
Дереккөздер Өңдеу
- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)
- ↑ Қазақстан почталық индекстері
- ↑ Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия. — Алматы: «Арыс» баспасы, 2002 жыл. ISBN 9965-607-02-8
- ↑ Ресей империясы, КСРО халық санақтары
- ↑ ҚР халық санақтары