Ақжайық ауданы
Ақжайық ауданы — Батыс Қазақстан облысының орталық аймағындағы әкімшілік аудан. 1997 жылға дейін "Чапаев ауданы" деп аталған.[3] Жерінің аумағы 25,2 мың км2. Орталығы — Чапаев ауылы.
| Ақжайық ауданы | |
|---|---|
| Әкімшілігі | |
| Облысы | Батыс Қазақстан облысы |
| Аудан орталығы | Чапаев |
| Ауылдық округтер саны | 18 |
| Ауыл саны | 45 |
| Әкімі | Қалияр Айтмұхамбетов |
| Аудан әкімдігінің мекенжайы | Чапаев ауылы, Қонаев көшесі, №70 |
| Тарихы мен географиясы | |
| Координаттары | 49°42′50″ с. е. 51°39′43″ ш. б. / 49.71389° с. е. 51.66194° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 49°42′50″ с. е. 51°39′43″ ш. б. / 49.71389° с. е. 51.66194° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Құрылған уақыты | 1928 |
| Жер аумағы | 25,2 мың км² |
| Уақыт белдеуі | UTC+5:00 |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны | ▼ 36 037 адам (2023) |
| Тығыздығы | 1,8 адам/км² |
| Ұлттық құрамы | қазақтар (95,93%), орыстар (3,31%), татарлар (0,28%), басқалары (0,48%)[1] |
| Сандық идентификаторлары | |
| Пошта индексі | 090100- 090120[2] |
| Автомобиль коды | 07 |
| Ақжайық ауданының әкімдігі | |
 | |
 | |
Географиялық орны, климаты Өңдеу
Аудан батысында облыстың Жаңақала, Казталов, солтүстігінде Тасқала, Бәйтерек, Теректі, шығысында Сырым, Қаратөбе және Атырау облысының Қызылқоға аудандарымен, оңтүстігінде Атырау облысының Индер ауданымен шектеседі.
Аудан Каспий маңы ойпатының солтүстік бөлігін алып жатыр. Климаты аса құбылмалы. Орташа ауа температурасы қаңтарда — 13-14°С, шілдеде 23-24°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 200-250 мм. Ақжайық ауданының жерін Жайық өзені жарып ағады.
Өсімдігі мен жануарлар дүниесі Өңдеу
Ақжайық ауданының жері шөлейтті белдемге жатады. Топырағы негізінен қызғылт қоңыр, сортаң болып келеді. Өсімдіктерден: селеу, бетеге, еркек шөп, көкпек, жусан т.б. өседі. Жануарлардан: негізінен қасқыр, шиебөрі, түлкі, суыр, бөкен, елік, жабайы шошқа, құстан: қаршыға, құр, үкі, қаз, үйрек, тырна т.б. мекендейді.
Шаруашылығы Өңдеу
Ауданда май және нан зауыттары, тұрмыс қажетін өтеу комбинаты, жол жөндеу учаскесі, астық қабылдау пункті, тамақ комбинаты, орман шаруашылық кәсіпорны жұмыс істейді. Ауыл шаруашылық жерінің ауданы 12,8 мың га (1997), оның ішінде егістік — 14%, шабындық — 11%, жайылым — 72%. Суармалы дәнді дақылдар, картоп, көкөніс және бақша дақылдарын өсіру дамыған. Аудан тұрғындары мүйізді ірі қара, қой, ешкі, шошқа, жылқы, түйе өсірумен айналысады. Аудан жері арқылы Орал — Атырау, Чапаев — Жаңақала, Чапаев — Фурманов автомобиль жолы өтеді. Музыка, спорт мектебі, кәсіптік-техника учильище, кітапханалар, мәдениет үйлері, кинотеатрлар, аурухана т.б. бар. 1931 жылдан қазақ, орыс тілдерінде аудандық “Еңбек”, “Труд” газеттері шығады.
Халқы Өңдеу
| 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989[4] | 1999 | 2009[5] | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 33445 | ▼29464 | ▲39424 | ▼26079 | ▲43731 | ▲49364 | ▼41777 | ▼39784 |
Тұрғыны 40574 адам (2019). Ұлттық құрамы: қазақтар (95,76%), орыстар (3,42%), басқалары (0,82%). Тұрғындарының орташа тығыздығы 1 км2-ге 1,8 адамнан келеді.[6]
2023 жылдың қаңтарында тұрғындар саны 36073 адамды (18390 ер адам және 17647 әйел адам) құрады.[7]
Әкімшілік бөлінісі Өңдеу
Аудандағы 45 елді мекен 18 ауылдық округке біріктірілген:
Ірі елді мекендері Өңдеу
| Атауы | Статусы | Халқы (2009) |
|---|---|---|
| Чапаев | ауыл | ▲ 8476 |
| Тайпақ (Калмыково) | ауыл | ▼ 4692 |
| Қарауылтөбе | ауыл | ▼ 1992 |
| Алмалы (Котельниково) | ауыл | ▼ 1571 |
| Ілбішін | ауыл | ▼ 1525 |
| Базаршолан | ауыл | ▼ 1460 |
| Бударин | ауыл | ▼ 1444 |
| Есенсай | ауыл | ▼ 1390 |
| Базартөбе | ауыл | ▼ 1357 |
| Ж. Молдағалиев (Қурайлысай) | ауыл | ▼ 1257 |
| Жаңабұлақ (Кожехарово) | ауыл | ▼ 1248 |
| Алғабас (Верхневологино) | ауыл | ▼ 1189 |
| Қабыршақты (Первомай) | ауыл | ▼ 1069 |
| Мерген | ауыл | ▼ 1043 |
| Көнеккеткен | ауыл | ▼ 949 |
| Жанама | ауыл | ▼ 856 |
| Сайқұдық | ауыл | ▼ 840 |
| Ақсуат (Батурино) | ауыл | ▼ 761 |
| Шабдаржап (Харькино) | ауыл | ▲ 758 |
| Жайық (Феофаново) | ауыл | ▼ 614 |
| Атамекен (Антоново) | ауыл | ▼ 580 |
| Кеңсуат | ауыл | ▼ 503 |
Дереккөздер Өңдеу
- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)
- ↑ Қазақстан почталық индекстері
- ↑ Қазақ Энциклопедиясы
- ↑ Ресей империясы, КСРО халық санақтары
- ↑ ҚР халық санақтары
- ↑ Батыс Қазақстан облысының Статистика департаменті. 01.07.2019 Мұрағатталған 8 қазанның 2020 жылы.
- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға) Мұрағатталған 5 наурыздың 2023 жылы.