Зейін Жүнісбекұлы Шашкин
Зейін Жүнісбекұлы Шашкин (31 желтоқсан 1912 жыл, қазіргі Павлодар облысы Баянауыл ауданы — 29 наурыз 1966 жыл, Алматы) — жазушы, драматург, дәрігер, ғалым.
| Зейін Жүнүсбекұлы Шашкин | |
 | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері |
қазіргі Бозшакөл, Баянауыл ауданы, Павлодар облысы, Ресей империясы |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері | |
| Азаматтығы |
|
| Ұлты | |
| Мансабы | |
| Шығармалардың тілі | |
.svg){kind=small}
Өмірбаяны
өңдеуАрғын тайпасы Бегендік руынан шыққан[1]. 1930 — 1933 жылдары Мәскеудің Тарих, философия және әдебиет институтында (МИФЛИ) оқыған.
1933 — 1937 жылы Қарағанды қалалық комсомол комитетінің хатшысы, Семей педагогиялық институтында, ҚазПИ-де (қазіргі ҚазҰПУ) оқытушы, 1949 — 1955 жылдары Көкшетаудағы Бурабай санаторийінің Бармашы (қазіргі “Светлый”) пансионатында дәрігер, ал 1955 — 1956 жылдары Қазақстан Жазушылар одағында кеңесші қызметтерін атқарған.
Саяси қуғын-сүргін
өңдеуҚуғын-сүргін жылдары Жазушы әдебиеттен бас тартуға мәжбүр болды. 1938-1948 жылдары ол қуғын-сүргінге ұшырап, Қиыр Шығыстағы еңбек лагерлерінде болды. 1938 жылдың наурыз айында Семей қаласына келген күні педагогикалық институттың қазақ тілі мен әдебиеті кафедрасының меңгерушісі болып жұмыс істеуге келген, тұтқындалып, айыптаусыз Иркутск қаласына барып, он жыл бойы жұмыс істеген. Мерзімді өтеу кезінде ол медицинамен айналысты, шырынды дәрігер М. С. арқасында медициналық қызметте үлкен тәжірибе алды. Қырым климатотерапия институтында тұтқындалғанға дейін жұмыс істеген Бинштоку. Бинштоктың оқытушылық қабілеттерінің, оның тыңдаушыны өз мамандығының ерекшеліктері туралы әңгімелермен қызықтыра білуінің арқасында Зеин Шашкин медицинаға шындап қызығушылық танытып, көп ұзамай дағдыларға ие болды, одан кейін одан әрі мерзімін Ішкі істер Наркоматының арнайы ауруханасында дәрігердің көмекшісі ретінде өтейді. Жазушы Мақиз Шашкин-Раимқұловтың әпкесі: "түрмеде ол бір орыс профессорымен танысты. Ол Зеиннің медицинаға бейімділігін байқап, оны Иркутск медициналық институтына сырттай оқуға қайта сала алды. Жаңа кәсіптің арқасында Зейін Шашкин лагерьлерде тек өзін ғана емес, сонымен қатар онымен бірге отырғандерді де: Мұхамеджан Қаратаев , Хамза Есенжанов, Өтебай Тұрманжанов және т.б. шөптермен емдеді. Алайда, медициналық институтты бітіргеннен кейін оған дипломның орнына анықтама берілді. 1948 жылы босатылғаннан кейін Шашкин экстерн емтиханын тапсырып, дәрігер дипломын алды".
Шығарылымнан кейінгі іс-шаралар
өңдеу1948 жылдан 1956 жылға дейін Бурабай курортының "Бармашино" санаторийінде дәрігер — фтизиоларинголог болып жұмыс істеді. Көмей туберкулезін емдеу бойынша ғылыми конференцияларда баяндама жасады. Газеттер мен журналдарда оның санитариясы мен адам гигиенасы туралы мақалалары шықты. Қазақстанда алғашқылардың бірі болып рентген сәулесінің көмегімен өкпе және көмей туберкулезін емдеу саласында ғылыми зерттеулермен айналыса бастады. Зеин Шашкиннің зерттеулері КСРО Денсаулық сақтау министрлігімен жоғары бағаланды және қолдануға ұсынылды. Шашкиннің дәрігерлік қызметіне Щучье аудандық "Луч"газетінде өз хаттарын жариялаған көптеген пациенттер риза болды. Соғыс және еңбек ардагері А. Нұғманов былай деп жазды: "" Бармашино " санаторийінде жұмыс істеген жылдары З. Шашкин туралы туберкулезді, әсіресе көмейді емдеу жөніндегі жақсы дәрігер ретінде Даңқ жүрді. Мен де оған емделдім. Бұл қарапайым және асыл адам болды". Жазушы заманауи медицинаның проблемаларын терең қобалжыды. Сондықтан оның "Доктор Дарханов" (1962) романы қазақ әдебиетінде алғаш рет медицинаға арналды. Ол Зеин Шашкиннің үлкен жетістігі болды және өмірбаяндық, себебі бас кейіпкер Нияз Дархановтың прототипі Шашкин болды. Романда сондай-ақ орта мектепті бітірген Павлодар қаласы айтылады. "Доктор Дарханов" романы жалпы мойындауға лайық, оның арқасында қазақ дәрігерлері алғаш рет жоғары қоғамдық борыш пен әлеуметтік белсенділіктің адамдары ретінде танылды. Шашкин Зейін Жүнісбекұлы баспасөзде алғаш өлеңдерімен, зерттеу мақалаларымен 20 ғасырдың 30-жылдарынан бастап көрінді. 1934 жылы Абайдың поэзия тілі атты еңбегі жарияланды. Е.Ысмайыловпен бірігіп жоғары оқу орындарына арналған “Әдебиет теориясының оқулығын” (1940) жазды. Кейін Қазан төңкерісі қарсаңындағы қазақ ауылының тарихи-әлеуметтік халі әрі 1916 жылғы Ұлт-азаттық қозғалыс, жеке адамдардың жан дүниесі, олардың дүние танымы суреттелген “Таң атты” (1955, орыс тілінде), “Ұядан ұшқанда” (1957), сондай-ақ халықтар достығы, замандастарының өмірі, туған жерге деген сүйіспеншілігі тартымды бейнеленген “Темірқазық” (1959), “Өмір тынысы” (1964), “Ақбота” (1966) повестері мен әңгімелер жинақтары, Жетісудағы саяси-әлеуметтік өзгерістерді кезең көрінісімен шынайы өрнектеген “Тоқаш Бокин” (1958), қазақ әйелінің қоғамдағы алатын орны, оның өндірісті, өнер-білімді, мәдениетті өрге бастаудағы және отбасындағы рөлі, әлеуметтік, этикалық, эстететикалық көзқарастары баяндалатын “Теміртау” (1960), адамдар санасындағы және тұрмыстағы жаңа салт, озық дәстүрлерді таратудағы зиялы қауымның рөлі, дәрігердің қоғам алдындағы парызы, басшы қызметкерлердің еңбек адамдарымен қарым-қатынасы, өзара сенім, достық, бірлік рухын қалыптастырудағы өнегесі айшықты кестеленген “Доктор Дарханов” (1962), тың және тыңайған жерлерді игерудің алғашқы кезеңіндегі көрген қиыншылықтары, ой-арманы, адамгершілік асыл қасиеттері арқау етілген “Сенім” (1966) романдары жарық көрді. “Заман осылай басталады”, “Ақын жүрегі” пьесалары республикалық, облыстық драма театрларда қойылды. Оның шығармалары негізінде “Мазасыз таң” атты көркем фильм түсірілді. Туындылары шет ел тілдеріне аударылды. “Құрмет белгісі” орденімен марапатталған.[2]
Шығармалары
өңдеу- “Абайдың поэзия тілі”, 1934.
- “Әдебиет теориясының оқулығын”, 1940.
- “Таң атты”, 1955, (орыс тілінде).
- “Ұядан ұшқанда”, 1957.
- “Темірқазық”, 1959.
- “Өмір тынысы”, 1964.
- “Ақбота” ,1966.
- “Тоқаш Бокин”, 1958.
- “Теміртау”, 1960.
- “Доктор Дарханов”, 1962.
- “Сенім”,1966.[3]
Марапаттар
өңдеуЕстелік
өңдеу- Жазушының медицина саласына сіңірген еңбегін мойындау – 1989 жылы Бурабай шипажайында ашылған Зейін Шашкиннің мемориалдық мұражайы болып табылады.
- Алматы қаласындағы Абай даңғылы, 51, Шашкин тұрған үйде мемориалдық тақта орнатылды.
- Алматыда көшеге (бұрынғы Университетская) Шашкин есімі берілді.
- Павлодарда көшеге Шашкин есімі берілді.
Дереккөздер
өңдеу- ↑ https://adebiportal.kz/upload/iblock/444/4441c0b93a6e7e908b363b7e87f7a6e6.pdf
- ↑ Қазақ Энциклопедиясы, 9 том.
- ↑ “ Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. — Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010 жыл.ISBN 9965-26-096-6
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |