Көне түркілік тілі
Көне түркілік тілі немесе Орхон[1] - 7-13 ғасырлар аралығында кең тараған түркі тілдердің бір түрі. Өлі шағатай тілімен жақын болған.
| Көне түркілік тілі | |
| Елдер: | |
|---|---|
| Аймақтар: | |
| Жойылды: |
13 ғ-дан жойылған |
| Классификация | |
| Санаты: | |
| Жазуы: | |
| Тіл коды | |
| ISO 639-1: |
— |
| ISO 639-2: |
— |
| ISO 639-3: |
otk |
| Тағы қараңыз: Жоба:Лингвистика | |
Атауы көне түркілік тілі болса да, бұл тіл ұйғыр тіліне немесе оңтүстік-шығыс тіліне эволюцияланған және де ұйғыр тілдері тобына жатады. Ал түрік тілі оғыз тілдері тобында.
Тарихи деректері
өңдеуКөне түркі тілінің тарихи деректері туралы айта отырып, олардың 3 топқа бөлінуі туралы айтып өту керек:
- 7-10 ғасырлардың Моңғолиядағы Орхон Жазбалары мен Енисей өзенінің бойында табылған Орхон-Енисей жазбалары[2].
- 9-13 ғасырлардың Синьцзянның Ұйғыр жазуы[3]
- 11 ғасырдың қарахан мемлекетінің қолданған жазбалары. Олар көбіне араб әліпбиін қолданған.
Фонетикасы
өңдеуКөне түркілік тілінде 9 дауысты дыбыс қолданған: a, e, ė, i, ï, o, ö, u, ü. Олар бірінші буында айтылып, қалған жерде 4 дауысты: a, e, ï, i қолданған.
Дауыссыз дыбыстар:
- лабиальды: p, v (β), m;
- тіс дауыссыздар: t, d (δ), n;
- жіңішке: č, y, ń;
- веляр дауыссыздар: k (q, χ), g (γ), ŋ;
- сүзілмелі: s, š, z;
- созылыңқы дауыссыздар: r, l.
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Wolfgang-Ekkehard Scharlipp Die frühen Türken in Zentralasien, S. 68f. - diese Benennung geht zurück auf Talat Tekin und auf Vilhelm Thomsen, dem Entzifferer der Orchon-Inschriften
- ↑ Scharlipp, Wolfgang (2005). Die alttürkische Literatur, p.11 ff. Verlag auf dem Ruffel, Engelschoff. ISBN 3-933847-14-1.
- ↑ Scharlipp, Wolfgang (2005). Die alttürkische Literatur, p.51 ff. Verlag auf dem Ruffel, Engelschoff. ISBN 3-933847-14-1.