Октавио Пас

Октавио Пас (исп. Octavio Paz; 31 наурыз 1914, Мехико – 19 сәуір 1998, Мехико қаласы) – мексикалық ақын, эссеист-мәдениетші, аудармашы, дипломат, саяси публицист, Батыс пен Шығыс өркениетін зерттеуші.

Октавио Пас
Octavio Paz
Октавио Пас Халықаралық Мальмё поэзия фестивалінде, 1988
Туған күні	31 наурыз 1914 (1914-03-31)
Туған жері	Мехико, Мексика
Қайтыс болған күні	19 сәуір 1998 (1998-04-19) (84 жас)
Қайтыс болған жері	Мехико, Мексика
Мансабы	дипломат, эссеист, ақын, публицист, аудармашы, бас редактор, мектеп мұғалімі, университет оқытушысы
Шығармалардың тілі	испан
Сыйлықтары	Әдебиет саласындағы Нобель сыйлығы (1990)

Өмірбаяны

Октавио Пас 1914 жылы 31 наурызда Мехико қаласында дүниеге келген. Оның әкесі белгілі заңгер, журналист, Мексика революциясы кезіндегі саяси қайраткер, Сапатаның одақтасы болған. 1916 жылдың қазан айында отбасы Лос-Анджелеске көшіп, онда әкесі Сапатаның ресми өкілі ретінде келді. Мексикаға оралу Сапата қайтыс болғаннан кейін көп ұзамай орын алды. Америка Құрама Штаттарында екі жыл болу Октавио Пас үшін қудалаумен кездесуді білдіреді. Пас кейінірек еске алғанындай, Лос-Анджелесте ата-анасы оны мектепке орналастырады және ол ағылшын тілінде бір ауыз сөз білмегендіктен, оған құрдастарымен сөйлесу өте қиын болған. Алғашқы күні келемеждеу, ұрыс-керіс болып, бала жыртық костюм, ұрған көз, қанаған ерні сынған күйде оралды. Мексикаға оралғаннан кейін оқиға отандастар арасында да қайталанады: тағы да мазақтар мен соққылар.

Пас ерте жастан көркем әдебиетті, әсіресе Джерардо Диего, Хуан Рамон Хименес, Антонио Мачадо сияқты жазушыларды оқуға қызығушылық танытты. Жасөспірім кезінде 1931 жылы алғашқы өлеңдерін жариялады. 1933 жылы «Жабайы ай» өлеңдер кітабымен қадам жасады. Ол Мексиканың Ұлттық автономиялық университетіне оқуға түсіп, онда бірнеше жыл заң факультетінде оқыды, анархизм идеяларына қызығушылық танытты, көптеген солшыл белсенділермен кездесті. 1937 жылы өз бастамасымен ол диплом алмастан мектепті тастап, Юкатан штатына кетіп, сол жерде Мериданың ер балаларға арналған жұмысшы-шаруа мектебінде мұғалім болды. Мұнда ол Элиот шығармашылығының ықпалына түсіп, сол кездегі деспотиялық жер иелерінің билігі кезіндегі мексикалық шаруалардың жағдайын сипаттайтын Entre la piedra y la flor (1941) атты алғашқы ірі өлеңдерінің бірін жазады.

1937 жылы маусымда Валенсияда өткен антифашистік жазушылар съезіне қатысып, Испаниядағы азамат соғысы майданында болды. «Олар өтпейді!» атты өлеңдер жинағы жарық көрді (1936), француз сюрреалистерімен жақын болды. 1944-1945 жж. АҚШ- та тұрды, кейіннен Францияда, Үндістанда және т.б. дипломатиялық қызметте болды, Еуропа мен Америкада сабақ берді. 1940 жылдардың аяғынан бастап ол солшыл күштерден қол үзіп, коммунистік және радикалдық солшыл баспасөздің (соның ішінде Жан-Поль Сартр) шабуылдарын туғызған Аргентинадағы сталиндік лагерлер туралы материалдарды жариялады. Оның прозасының бірінші кітабы, ұлттық тарих пен мексикалық кейіпкер туралы эсселер жинағы, «Жалғыздық лабиринті» (1950) бүкіл әлемге танымал болды.

1945 жылы дипломатиялық қызметке кірісті, Франция мен Жапониядағы елшіліктерде жұмыс істеді, Мексиканың Үндістандағы елшісі болды. 1968 жылы Тлателолкодағы студенттік демонстрацияда атуға наразылық белгісі ретінде отставкаға кетті. Сонымен бірге 1994-1995 жылдары Чьяпастағы запатисттерді қарулы түрде басып-жаншуды талап етті.

Шығармашылығы

Сюрреалистік бейнелермен, вербальды эксперимент рухымен, Шығыс пен Латын Америкасының архаикасының соңғы мәдени дәстүрлермен синтезімен ерекшеленетін көп жылғы өлеңдер автордың таңдаған «От біздің мұқтаждығымыз» кітабына енгізілді (1989), және оның шығармалар жинағының 11 және 12-томдарын құрады. Мексикалық ақын Хуан де ла Круз, Клод Леви-Стросс, Марсель Дюшане туралы монографиялардың авторы. Швеция ақындары Басшо, Пессоа, Аполлинер, У.К.Уильямс және басқалардың өлеңдерін аударды. «Тальер», «Плюраль» журналдарын шығарды, 1976 жылдан өмірінің соңына дейін «Vuelta» (Кезек) журналын басқарды.

Мойындау

Октавио Пас – Мексика тіл академиясының мүшесі, Америка өнер және әдебиет академиясының құрметті мүшесі, Бразилия әдебиет академиясының корреспондент-мүшесі, бірқатар американдық және еуропалық университеттердің құрметті докторы, Ұлттық әдеби сыйлық (1977), Иерусалим сыйлығы (1977), испандық Мигель де Сервантес (1981), Оклахома университетінің Нейштадт сыйлығы (1982), Альфонсо Рейес атындағы халықаралық сыйлық (1986), Британ энциклопедиясы (1988), Алексис де Токвиль сыйлығы (гуманизм үшін) (1989), әдебиет саласындағы Нобель сыйлығы (1990), басқа да ұлттық және халықаралық марапаттардың лауреаты. Мексикада Октавио Пас қоры құрылып, оның атындағы сын мен эссе үшін сыйлық тағайындалды.

Шығармалары

Өлеңдер

• Luna silvestre (1933)
• ¡No pasarán! (1937)
• Libertad bajo palabra (1949)
• Piedra de sol (1957)
• Salamandra (1962)
• Ladera este (1969)
• Pasado en claro (1975)
• Árbol adentro (1987)
• El fuego de cada día (1989, авторы таңдаған)

Эссе мен интервью

• El laberinto de la soledad (1950)
• El arco y la lira (1956)
• Las peras del olmo (1957)
• Cuadrivio (1965)
• Puertas al campo (1966)
• Corriente alterna (1967)
• Traducción, literatura y literalidad (1971)
• El signo y el garabato (1973)
• El mono gramático (1974)
• El ogro filantrópico (1979)
• In/Mediaciones (1979)
• Sor Juana o Las trampas de la fe (1983, мексикалық барокко ақын әйел туралы монография)
• Pasión crítica: Conversaciones con O.Paz (1983)
• Hombres en su siglo (1984)
• La otra voz: Poesía y fin del siglo (1990)
• Convergencias (1991)
• Itinerario(1993, автобиография)
• La llama doble. Amor y erotismo (1993)
• Vislumbres de la India(1995)
• Estrella de tres puntos. André Breton y el surrealismo (1996)

Біріктірілген басылымдар

• México en la obra de Octavio Paz. T.1-6. México : Fondo de Cultura Económica, 1990
• Obras completas. T.1-15. México: Letras Mexicanas, 1994—2003.

Жазушы туралы әдебиеттер

• • Céa C. Octavio Paz. Paris: P. Seghers, 1965.
  • Xirau R. Octavio Paz. El sentido de la palabra. México: J. Mortiz, 1970
  • The Perpetual Present: The Poetry and Prose of Octavio Paz/Ivar Ivask, ed. Norman: University of Oklahoma Press, 1973.
  • Phillips R. Las estaciones poéticas de Octavio Paz. Madrid: F.C.E. España, 1976
  • Homenaje a Octavio Paz/ Valencia Juan , Coughlin E., eds. Cincinnati, San Luis Potosí: U. of Cincinnati, U. Autónoma de San Luis Potosí, 1976.
  • Magis C.H. La poesia hermetica de Octavio Paz. México: El Colegio de México, 1978
  • Octavio Paz/ Roggiano Alfredo, ed. Madrid: Ed. Fundamentos, 1979.
  • Wilson J. Octavio Paz. A study of his poetics. Cambridge: Cambridge U. Press, 1979.
  • Cuadernos hispanoamericanos, 1979, № 343/345 (специальный выпуск журнала).
  • Gimferrer P. Lecturas de Octavio Paz. Barcelona: Anagrama, 1980
  • Fein J.M. Toward Octavio Paz: A Reading of His Major Poems, 1957—1976. Lexington: The University Press of Kentucky, 1986.
  • Chiles F. Octavio Paz, the mythic dimension. N.Y.: P. Lang, 1987.
  • Gonzalez J. El cuerpo y la letra: La cosmologia poética de Octavio Paz. México: Fondo de Cultura Económica , 1990
  • Kushigian J. Orientalism in the Hispanic Literary Tradition: In Dialogue with Borges, Paz and Sarduy. New Mexico: New Mexico Press, 1991
  • Running Th. The Critical poem: Borges, Paz, and Other Language-centered Poets in Latin America. Lewisburg a.o.: Bucknell University Press, 1996
  • Wawerla G. Die Lyrik von Octavio Paz. Frankfurt am Main a.o: Lang, 1999
  • Stavans I. Octavio Paz: a meditation. Tucson: University of Arizona Press, 2001
  • Octavio Paz/ Bloom Harold, ed. Philadelphia: Chelsea House Publishers, 2002.
  • Rodríguez Santibáñez M. Octavio Paz, una visión de la poesía de occidente: hermeneútica y horizonte simbólico. Santiago, Chile: Delirio Poético Ediciones, 2002.
  • Salgado D. Espiral de luz: tiempo y amor en Piedra de sol de Octavio Paz. México: Consejo Nacional para la Cultura y las Artes, 2003.
  • Grenier Y. Del arte a la política : Octavio Paz y la búsqueda de la libertad. México : Fondo de Cultura Económica, 2004
  • Callan R.J. The Philosophy of Yoga in Octavio Paz’s Poem Blanco. Lewiston: E. Mellen Press, 2005.

Сілтемелер

• Октавио Пас 1990 жылғы әдебиет бойынша Нобель сыйлығының иегері (ағыл.)