Оңтүстік Африка

Оңтүстік Африка – Африка құрлығының оңтүстік бөлігінде орналасқан және бірқатар елдерді қамтитын аймақ. Бұл аймаққа Оңтүстік Африка Республикасы, Намибия, Ботсвана, Лесото, Эсватини, Ангола, Замбия, Малави, Мозамбик және Зимбабве кіреді. Елдер географиялық әртүрлілігімен, табиғи байлықтарымен және тарихи ерекшеліктерімен көзге түседі.

Оңтүстік Африка (БҰҰ статистика бөлімінің анықтамасы)

География

Оңтүстік Африка табиғи ландшафттардың алуан түрлілігімен ерекшеленеді. Бұл аймақта шөлдерден бастап саванналарға дейінгі жерлер бар, сондай-ақ маңызды өзендер – Замбези мен Кунене ағып жатыр. Аймақтың әйгілі табиғи нысандарының бірі – Виктория сарқырамасы. Бұл өзендер мен табиғи ерекшеліктер аймақтың экологиясы мен экономикасына үлкен әсер етеді.

Тарихы

Ежелгі және ортағасырлық тарих

Йоханнесбург қаласына жақын Витватерсранд аймағындағы сарқырама

Оңтүстік Африка аймағы ерте дәуірлерден бастап адамдар қоныстанған аймақ болды. Алғашқы халықтардың бірі — хойсан халқы (кой-кой және сан). Олар аңшылық пен жинаумен айналысқан және қазіргі Намибия, Оңтүстік Африка және Ботсвана аумағында өмір сүрген.

Банту тілді халықтардың қоныс аударуы б.з.д. 1-мыңжылдықтың соңында басталды. Бұл тайпалар металл өңдеуді дамытқан және мал шаруашылығымен айналысқан. Мономотапа патшалығы (қазіргі Зимбабвенің аумағында орналасқан) мен Замбези өзені бойындағы мемлекеттер аймақтың ерте экономикалық және саяси орталықтары болды. Сондай-ақ, Мозамбикте орналасқан Софала порты аймақтағы сауда жолдарының маңызды нүктесі болды.

Еуропалық отарлау

15-ғасырда португалдықтар Оңтүстік Африкаға келіп, Үнді мұхитына жол іздеу барысында бұл аймақпен таныса бастады. Алайда, еуропалық отарлау айтарлықтай белсенді 17-ғасырда басталды, әсіресе Голландияның Шығыс Үнді компаниясы 1652 жылы қазіргі Кейптаун аймағында тұрақты қоныс құрған кезде.

Британдықтар 19-ғасырда аймақта өз ықпалын күшейтті. Олар Кейп колониясын бақылауға алып, кейінірек Ағылшын-бур соғысы (1899-1902) нәтижесінде қазіргі Оңтүстік Африка аумағында бурлар (голландтық отаршылдардың ұрпақтары) құрған республикаларды басып алды. Соғыстың нәтижесінде британдықтар аймақта толық билік орнатты.

Тәуелсіздік және апартеид

20-ғасырдың ортасында аймақ елдері біртіндеп еуропалық бақылаудан тәуелсіздік алуға қол жеткізе бастады.

Оңтүстік Африка Республикасы 1961 жылы ресми түрде тәуелсіз ел атанды, бірақ ол апартеидтік режимді (нәсілдік сегрегация) сақтап қалды. Бұл режим 1994 жылы ғана жойылып, Оңтүстік Африкада алғаш рет барлық нәсілдерге тең сайлау құқығы берілді. Замбия 1964 жылы, Ботсвана және Лесото 1966 жылы, ал Мозамбик 1975 жылы өз тәуелсіздіктерін жариялады. Зимбабве 1980 жылы тәуелсіз елге айналды.

Заманауи кезең

20-ғасырдың екінші жартысында Оңтүстік Африкадағы ең үлкен мәселелердің бірі — АИТВ/ЖИТС індеті болды, әсіресе 1980-жылдардан бастап инфекцияның қарқынды таралуы байқалды. Дегенмен, аймақтың экономикалық күші Оңтүстік Африка Республикасына негізделді, ол өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығын дамытуда алдыңғы қатарда болды. Мозамбик пен Анголада ұзақ уақыт бойы азаматтық соғыстар болғанымен, аймақ біртіндеп экономикалық және саяси тұрақтылыққа бет алды.

Экономика

Оңтүстік Африканың экономикасы табиғи ресурстарға бай және әртараптанған. Оңтүстік Африка Республикасы аймақтағы экономикалық орталық болып саналады, онда өнеркәсіп жақсы дамыған. Ангола мен Намибия мұнай мен пайдалы қазбаларға бай, ал Мозамбик пен Малавиде ауыл шаруашылығы үлкен рөл ойнайды. Бұл аймақ алтын, алмас және платина секілді бағалы минералдарымен де белгілі.

Туризм

Аймақтың табиғи қорықтары, ұлттық парктері және әлемге танымал көрікті жерлері туризмнің дамуына ықпал етеді. Виктория сарқырамасы, Крюгер ұлттық паркі мен Намиб шөлі аймақтың ең танымал туристік орындарының қатарында. Туризм Оңтүстік Африка экономикасының маңызды салаларының бірі болып табылады.