Синоптық Диоген
Диоген, немесе Синоптық Диоген, кейде киник Диоген, — әйгілі грек философы, киниктер мектебінің негізін қалаушы. Ол шамамен б.з.д. 412 жылы, немесе 404 жылы Қара теңіз жағалауындағы Иония мемлекетіне қарайтын Синоп қаласында туылып, шамамен б.з.д. 323 жылы Грекияның оңтүстігіндегі Коринф қаласында қайтыс болған. Диоген философ Антисфеннің шәкірті. Ол өркениеттің дәстүрлі құндылықтарын жоққа шығарып, тек қажетті мүдделерімен ғана шектелуге шақырады.[1]
Диоген өте қайшылықты тұлға. Оның әкесі тиын ақшалар жасайтын орында жұмыс жасаған екен, Диоген жасанды ақша жасады деген айыппен Синоп қаласынан қуғындалады. Сөйтіп антик дәуірінде өнер мен мәдениет гүлденген Афина қаласына келіп, қаладағы көптеген мәдени дәстүрлер мен сенімдерді сынға алады. Ол өзіне Гераклитті үлгі етіп, "ізгілік теорияда емес, әрекетте көрінуі керек" деген ұстанымды жақтайды. Ол өзінің қарапайым тұрмыс стилі мен әрекеті арқылы жемқорлық пен былыққа батып, тығырыққа тірелген қоғамның құндылықтары мен билігін сынайды. Ол дәстүрге мүлде сай келмейтін тұрмыс кешіреді, сол арқылы өзін табиғат бойынша өмір сүруші санайды. Ол өзін Космополит есептеп, бір өңірдің емес, бүкіл әлемнің азаматымын деп жариялайды. Оның Антисфеннің соңынан ергені және оның "адал иті" болғаны туралы талай ертегі бар.
Диоген кедейліктегі ізгілік ережесін жасады. Ол қайыр сұрап күн көрген және базардағы бір үлкен қыш күбіде - грек пифосында ұйықтаған. Ол өзінің философиялық біртүрлі қылықтарымен танымал болды. Ол Сократты Платонша түсіндіруге қарсы шықты, талқылауларда ол тамақ жеп, Платон лекциясына кедергі келтіруге тырысады.
Ол сондай-ақ әлеуметтік орындарда, және б.з.д. 336 жылы өзін іздеп келген Ұлы Ескендірдің өзін мазақ етеді.
Кейін Диогенді қарақшылар ұстап алып, құл ретінде сатып жібереді, сөйтіп ол Коринф қаласында тұрақтайды. Онда ол киниктер философиясын Фивандық Кратетке үйретеді, Кратет оны аса маңызды грек философиялық ағымы болған стоицизм негізін қалаған Китиондық Зенонға үйретеді.
Диогеннің жазбалар қалдырғаны анық емес, тек Диоген Лаэртстің «Ұлы философтардың өмірі, ілімдері және нақылдары» кітабында, және басқа дереккөздерде Синоптық Диоген өміріндегі кейбір анекдоттар (chreia) жазып қалдырылған.
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Философия/жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын – Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ, 2006. ISBN 9965-808-82-1