Түрікменстан манаты

Манат (түрікм. manat) — Түрікменстанның ақша бірлігі. 1 манат = 100 теңге. ISO 4217 әріптік коды – TMT, цифрлық коды – 934. Қазіргі уақытта 1, 2, 5, 10, 20, 50 теңгелік шақалар және 1 мен 2 манат шығарылады; 1, 5, 10, 20, 50 және 100 манаттық банкноттар шығарылады.

Түрікменстан манаты  (қаз.)
Türkmen Manaty  (түрікм.) Turkmenistan New Manat  (ағылш.) Manat  (фр.)
2014 жылғы 100 манат 2009 жылғы 1 теңге
Кодтар және таңбалар
Кодтар ISO 4217	TMT (934)
Аббревиатуралар	m
Айналым шекарасы
Эмитент	Түрікменстан
Туынды және параллельді бірліктер
Бөлшекті	теңге (1⁄100)
Айналымдағы монеталар және банкноталар
Банкноталар	1, 5, 10, 20, 50 және 100 манат
Тарих
Валюта-ізашар	КСРО рублі (SUR) / Ресей рублі (RUR)
Бонкноталар және монеталар өңдірісі
Эмиссиялық орталық	Түрікменстан Орталық банкі
	www.cbt.tm
Банкнота өңдіруші	De La Rue
	www.delarue.com
Бағамдар ХВҚ, ЕОБ және ҚРҰБ мәліметтері бойынша аутоматты түрде жаңартылып отырады.
Түрікменстан манаты Ортаққорда

Манат 1993 жылы 1 қарашада айналымға енді. Осы уақытқа дейін, яғни тәуелсіздік жарияланғаннан бері Түркіменстанда төлем құралы ретінде кеңестік және ресейлік рублдер айналыста болды. Рублді манатқа айырбастау мына қатынаста жүзеге асырылды: 1 манат = 500 рубл, Түркіменстанның бір ересек азаматы ең көбінде 60 манатқа дейін ала алды.

2009 жылдың 1 қаңтарында үкімет деноминацияны жүзеге асырды: 5 000 ескі манат (ISO 4217 коды — TMM) 1 жаңа манатқа (TMT) ауыстырылды. Банкноттарды айырбастау 2009-2010 жылдар аралығында соманы шектеусіз жүзеге асырылды. Ескі банкноттар айналыста 2009 жылдың 31 желтоқсанына дейін қолданылды.

Шақалары

1993-1999 жылғы үлгідегі шақалар

Бейнесі	Белгіленген бағасы	Материал	Диаметрі (мм)	Жуандығы (мм)	Салмағы (г)	Қыры	Шығарылған жылы
	1 теңге	болат, мыс жалат.	16	1,4	1,87	тегіс	1993
	5 теңге		20	1,5	2,92
	10 теңге		22,5	1,65	4,45
	20 теңге	болат, никел жалат.	21	1,65	3,62	бұжыр
	50 теңге		24	1,65	4,92
	500 манат		21	1,55	3,51		1999
	1000 манат		24	1,65	4,86

2009 жылғы үлгідегі шақалар

Белгіленген бағасы	Материалы	Диаметрі (мм)	Жуандығы (мм)	Салмағы (г)	Қыры	Шығарылған жылы
1 теңге	болат, никел жалат.	16	1,52	2	тегіс	2009
2 теңге		18	1,8	3	бұжыр
5 теңге		20	1,89	4,0	тегіс
10 теңге	жез	22	1,85	5,0	үзілмелі- бұжыр
20 теңге		24	1,96	6,5	тегіс
50 теңге		26	2,03	8,0	бұжыр
1 манат	сақина: жез ортасы: мыс+никель	27	2,2	9,5	бұжыр жұлдыздармен және BIR MANAT жазуымен	2010
2 манат	сақина: мыс+никель ортасы: жез	28	2,4	11	бұжыр сегізқырлы жұлдызбен

Естелік шақалары

Естелік және мерейтойлық шақаларды Түрікменстанның Орталық банкі бағалы металдардан (алтын – атаулы құны 2, 10, 20, 50, 500 бен 1000 манат және атаулы құнсыз, күміс – атаулы құны 1, 10, 20, 50, 500 бен 1000 манат және атаулы құнсыз, биметаллды (алтын+күміс) – атаулы құны 1000 манат және платина – атаулы құнсыз). Сапармұрат Ниязовтың 54 жылдығына арналған алғашқы шақа 1994 жылы шығарылды.

2016 жылдың мамыр айындағы жағдай бойынша естелік шақалардың 166 сұрыпты шығарылды, оның ішінде 925 сұрып күмістен 91, 917 сұрып алтыннан 58, 999 сұрып алтыннан 10, биметаллдан 1 (алтын+күміс) және 917 сұрып платинадан 1.

Банкноттары

1993-2005 жылғы банкноттар үлгісі

1993 жылы шығарылған 1-500 манат банкноттардың шығарылған жылы жазылмаған; 1995 жылы шығарылған белгіленген бағасы 20-500 манат банкноттары алғашқылардан оның болуымен ғана ерекшеленеді (бет жағында Орталық банк төрағасының қолының оң жағында). 500 манатқа дейінгі банкноттарда қазіргі түрікмен әліпбиіндегі кескінін өзгерткен кейбір әріптер (¥, $) қолданылады. Сапармұрат Ниязовтың портреті белгіленген бағасы 10-10 000 манат банкноттарда бейнеленген.

Су таңбасы – ақалтеке жылқысының бейнесі; 2005 жылғы 10 000 манат банкнотында — Сапармұрат Ниязовтың портреті.

Бейнесі		Белгіленген бағасы (манат)	Өлшемі (мм)	Негізгі түстері	Сипаттамасы		Уақыты
Бет жағы	Арт жағы				Бет жағы	Арт жағы	басылымы	алынуы
		1	120×60	қызыл қызғылт	Түрікменстан Ғылым академиясының ғимараты, ұлттық безендіру	II Арслан кесенесі	1993	31 желтоқсан 2009
		5	126×63	көк көгілдір	Д.Овезов атындағы музыкалық мектеп, ритон	Әбу Саид кесенесі
		10	132×66	тоқсары қызғылт	Сапармұрат Ниязовтың портреті, Түрікменстан Министрлер Кабинетінің ғимараты	Текеш кесенесі
		20	138×69	жасыл	Сапармұрат Ниязовтың портреті, Ұлттық Кітапхананың ғимараты	Астанабаба кесенесі	1993 1995
		50	144×72	қоңыр күрең	Сапармұрат Ниязовтың портреті, Ұлы Отан соғысында қаза тапқан Түрікменстан жауынгерлеріне арналған ескерткіш	Аннаудағы мешіт
		100	150×75	көк көгілдір тоқсары	Сапармұрат Ниязовтың портреті, Мәжіліс ғимараты	Санжар сұлтан кесенесі
		500	156×78	борлат	Сапармұрат Ниязовтың портреті, Молланепес атындағы драма театры ғимараты.	Төребек ханым кесенесі
		1000	156×78	жасыл тоқсары қызғылт	Сапармұрат Ниязовтың портреті, Мәжіліс ғимараты	Өрнекті жақтаудағы Түрікменстан елтаңбасы	1995
		5000	156×78	күлгін қызыл			1996 1999 2000
		10 000	156×78	сұр-көгілдір сары			1996
					Сапармұрат Ниязовтың портреті, Президент сарайы ғимараты	Сапармұрат қажы мешіті	1998
							1999
						Бейтараптық аркасы, Руханият сарайы	2000
				тоқсары жасыл		Түрікменстанның Тәуелсіздік монументі	2003
							2005
Кескін масштабы 1 миллиметрде 1,0 пикселді құрайды. Банкноттарда курсивпен жазылған күндер көрсетілмеген.

2005 жылғы банкноттар үлгісі

Су таңбасы — Сапармұрат Ниязовтың портреті.

Бейнесі		Белгіленген бағасы (манат)	Өлшемі (мм)	Негізгі түстері	Сипаттамасы		Уақыты
Бет жағы	Арт жағы				Бет жағы	Арт жағы	енгізуі	басылымы	алынуы
		50	144×72	күлгін	Сапармұрат Ниязовтың портреті	Ақалтеке жылқысы	26 қазан 2005	2005	31 желтоқсан 2009
		100	150×75	қызғылт қызыл		Түрікменстан Орталық банкінің ғимараты
		500	156×78	тоқсары қоңыр		ұлттық әшекейлер
		1000		жасыл		Ашхабадтағы президент сарайы
		5000		көгілдір көк
Кескін масштабы 1 миллиметрде 1,0 пикселді құрайды.

2009-2014 жылғы банкноттар үлгісі

2009 жылдың 1 қаңтарынан бастап құны қайта белгіленген манаттың шақалары мен банкноттары айналысқа енді. Жаңа үлгідегі 1 манат ескі 5000 манатты ауыстырды. Осылайша, айналымдағы ең үлкен банкнот (10 мың манат) 2 жаңа манатқа теңестірілді. 2009 жыл бойы манаттың екі түрі де күнделікті өмірде қолданылды, 2010 жылы ескі банкноттарды жаңасына айырбастау мүмкін болды.

Президент Құрбанқұлы Бердімұхамедов бекіткен құны 1, 5, 10, 20, 50, 100 манат жаңа банкноттарда Түрікменстанның ұлы тарихи тұлғалары мен түркімен халқының даңқын асқақтатқан сәулет ескерткіштері бейнеленген. Сонымен қатар, құны 1, 2, 5, 10, 20 және 50 теңгелік (2009 ж.), 1 және 2 манаттық (2010 ж.) шақалар айналысқа енді.

2012 жылы Түрікменстанның Орталық банкі белгіленген бағасы 1, 5, 10 және 20 манат өзгертілген банкноттарды айналымға енгізді.

2014 жылы Орталық банк белгіленген бағасы 1, 50 және 100 манат өзгертілген банкноттарды шығарды.

Бейнесі		Белгіленген бағасы (сом)	Өлшемі (мм)	Негізгі түстері	Сипаттамасы		Шығарылған жылы
Бет жағы	Арт жағы				Бет жағы	Арт жағы
		1	120×60	жасыл тоқсары	Тұғрыл бек портреті	Ұлы Сапармұрат Түрікменбашы атындағы ұлттық мәдени орталық / Түрікменстанның мемлекеттік мәдени орталығы	2009
							2012
							2014
		5	126×63	қоңыр кіршең сары	Ахмат Санжар портреті	Бейтараптылық аркасы	2009
							2012
		10	132×66	қызыл қызғылт	Мақтымқұлы портреті	Түрікменстан Орталық банкінің ғимараты	2009
							2012
		20	138×69	күлгін ашық күлгін	Көроғлы портреті	Руханият сарайы	2009
							2012
		50	144×72	жасыл сұр	Қорқыт ата портреті	Мәжіліс ғимараты	2009
							2014
		100	150×75	көк көгілдір	Оғыз хан портрет	Ашхабадтағы президент сарайы	2009
						Оғыз хан сарайы	2014
		500	156×78	қоңыр сары	Сапармұрат Ниязов портреті	Түрікменбашы Рухы мешіті	шығарылмаған
Кескін масштабы 1 миллиметрде 1,0 пикселді құрайды.

Естелік банкноттары

Жабық ғимараттағы Азия ойындары (2017)

2017 жылы Ашхабадтағы Олимпиада қалашығының нысандарына арналған банкноттардың естелік сериясы шығарылды. Белгіленген бағасы 1-ден 100 манатқа дейінгі банкноттардың шығарылымы 2017 жылғы жабық кешендегі Азия ойындары қарсаңында болды. Бұл серияның бұрынғы шығарылымдардан айырмашылығы – банкноттардың түсінің жартылай өзгертілген реңктері, сондай-ақ Түрікменстанның көрікті жерлерінің дәстүрлі суреттерін Олимпиадалық қалашық нысандарының суреттерімен алмастыру болды.

Түрікменстанның бейтараптығына 25 жыл (2020)

2020 жылдың желтоқсан айында елдің бейтараптығының 25 жылдығына орай Түрікменстанның Орталық банкі құны 1, 5, 10, 20, 50 және 100 манат өзгертілген жаңа банкноттарды айналымға шығарды. Банкноттардың бет жағының түсі мен әрленімі негізінен сақталған. Банкноттардың бет жағында «Түрікменстан бейтараптық отаны» жылдың символы, артқы жағында Түрікменбашы халықаралық теңіз порты және Конституция монументі, сондай-ақ банкноттарда бұрын 2014 жылғы шығарылым банкноттар бейнеленген ғимараттар бейнеленген.