Төлепберген Ілиясұлы
Төлепберген Ілиясұлы (1903 жыл, Ақмола облысы, Шакей ауылы — 2 желтоқсан 1974 жыл, Ақмола облысы, Еңбек ауылы; Төлепберген хазірет, Төкен ата, Майда Төкен деген лақап аттарымен танымал) — дін қайраткері, Еңбек ауылының имамы, Сәдуақас Ғылманидің шәкірті.
| Төлепберген Ілиясұлы | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері |
Шакей, Ерейментау ауданы, Ақмола облысы, Дала генерал-губернаторлығы, Ресей империясы |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері |
Еңбек ауылы, Ерейментау ауданы, Ақмола облысы, Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы, Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы |
| Азаматтығы | |
| Ұлты |
қазақ |
| Қызметі |
дін қайраткері, имам |
| Әкесі |
Ілияс Құсайынұлы |
| Жұбайы |
Зейнеп Құдабайқызы |
| Балалары |
Раушан Төлепбергенқызы |
Өмірбаяны өңдеу
Ол қазіргі Ақмола облысы, Ерейментау ауданы, Ленинский маңындағы Шакей ауылында Ілияс Құсайынұлының отбасында 1903 жылы дүниеге келген. Тегі – Қанжығалы елінің ішіндегі Киікбай тайпасы. Төлепберген хазірет Шакей ауылында төрт сыныпты тәмамдады. Кейін Сәкен халпеден 4 жылдай дәріс алды. 1944-1945 жж. Атбасар маңындағы Станция-Адырда Синий пунктке қызмет атқарды. Соғыстан кейін сол жерде 1958 жылы зейнетке шыққанға дейін директор болып істеді.
1958 жылы Ерейментау қаласына, ал 1959 жылы Ерейментау ауданындағы Еңбек ауылына көшіп келді. Зейнетке шықса да мал шаруашылығымен айналысты.
Жұбайының аты – Зейнеп Құдабайқызы, руы – Найман. Ол 1986 жылы 27 желтоқсан күні 77 жасында қайтыс болды. Төлепберген хазіреттің 10 баласы болып, 9 баласы сәби кезінде үш-үштен бірінен соң бірі шетінеп кетті. Тек Раушан деген қызы аман қалды. Раушан Төлепбергенқызы қазіргі Ерейментау ауданы, Еңбек ауылында тұрып жатыр.
Қазақ, орыс, татар, түрік, араб, парсы тілдерін жетік білген.
1974 жылы 2 желтоқсан күні 71 жасында Еңбек ауылында қайтыс болды. Сол ауылдың қабірстанында жерленген. Бастапқы кезде Төлепберген хазіреттің мазарында жұма күндері бірнеше жыл бойы шам-шырақ жанып тұратын[1].
Басынан өткен оқиғалар өңдеу
Төлепберген хазірет ингуштар жер аударып келгенде, соларды киіммен қамтамасыз ететін. Атбасардағы ингуштарды басқарып, олардың арасында орын алатын дау-дамайларды тәртіп сақшылары емес, өзі жалғыз шешіп, оларды татуластыратын.
Адам психологиясын жетік білген. Өз мәселелерімен келген адамдарға майда сөйлеп, мәселелерін шешіп беретін. Сондықтан халық оған Майда Төкен деген лақап ат қойған.
Дін мен саясатты бірге алып жүретін. Саяси талас-тартыстарда жеңіп отыратын. Коммунизмді қолдады. Бір күні бір бастықпен келіспегенде, сол бастық: «Сен коммунист емессің бе? Коммунисттігін қайда?»,- дегенде, Төлепберген хазірет коммунисттік билетті бастықтың бетіне лақтырып: «Мә, сендердің коммунисттіктерің мынау екен, менің коммунисттігім, міне, мында, жүрегімде», деп айтқан.
Төлепберген хазірет іс-сапармен Кеңес Одағының барлық аймақтарын түгел аралап шыққан. Өзі: «Аяғым тимеген жерім, баспаған тауым болмады»,- деп айтатын.
Кеңес өкіметі ораза тұтуға тыйым салғандықтан Төлепберген хазірет оразаны жасырын ұстайтын. Әртүрлі сылтаулар тауып, тамақ жемейтін. Рамазан айында ауызашар беретін. Халық ауызашарда ішіп-жеп болғаннан кейін «Тарауықты қалай оқимыз?», деп сұрасқанда Кеңес өкіметінің тәртіп сақшылары Тарауық намазын оқуға кедергі болмас үшін Төлепберген хазірет: «Ленин мен Сталинді дұғаға қосып оқиық», деп, сайға шығып, жайнамаз төсеп, Тарауық намазын өткізетін. Рәкағаттар арасында тәсбих айтқанда Ленин мен Сталинді дұғаға қосып отыратын. Сонда тәртіп сақшылары соларды аңдып тұрғанда: «Ленин мен Сталинді айтып отыр екен, онда оқи берсін» деп жамағатты жайына қалдыратын.
Соғыс жылдары аштық кезінде күрекке бидай сеуіп, астынан от жағып, қуырып, Қызыл Әскер жауынгерлерін тамақтандыратын.
Аңшылықпен де айналысты. Бір күні бір қасқырды Атбасардың көшелеріне айдап әкеліп, сол қасқырды тірідей қамшымен аулаған еді. Ерейментауда да аңшылығын тасмаған. Бір күні қасқырдың 3 күшігін тірідей ұстап алған. Түлкі, қасқырларды аулап, солардың терісін пайдаланатын.
Абай өлеңдерін жатқа білген. Абайдың әрбір сөзін дәлел ретінде келтіріп, пікірталасқан адамдарды осылайша жеңіп отырған.
Намазда көп тұрғандығы сонша – жайнамаздың аяқтары тұратын бөлігі жыртылып қалған. Соны көрегн кісілер: «Жайнамаз жырту оңай емес қой, әркімнің қолынан келе бермейді» деп айтатын[2].
Ұстаздары өңдеу
- Сәдуақас Сәлменұлы Ғылмани
- Қосай халпе
Шәкірттері өңдеу
- Қайыркелді Баймұқанұлы Жүсіп немересі
- Мәшкен Бекмолдаұлы
Қолжазбалары өңдеу
- «Қанжығалы елінің дінбасшылары»
- «Мүбәрак дұғалар» (қызы Раушанға арнап жазған)
- «Әһли суннат уәл жамағат»
- «Расулулланың өмір тарихы»
- «Түрікше-қазақша сөздік»
- «Пайғамбарға салауат»
- «Хаят бақшасы»
- «Ахуал қиямат. Қиямат халынан»
- «Өлік мәселесі»
- «Хадис-тәпсір мәселесі»
- «Нағт Расул Екрам (саллаллаһу ғаләйһи уә сәлләм)»
Пайдаланылған әдебиеттер өңдеу
- Муминов Әшірбек. Заманамызда болған ғұламаларымыздың тарихтары, Дайк-Пресс баспасы. 1-басылым. Алматы, 2014.
Дереккөздер өңдеу
| Бұл мақалада еш сурет жоқ.
Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|