Ерейментау ауданы
Ерейментау ауданы – Ақмола облысының шығысындағы әкімшілік бөлініс.
| Қазақстан ауданы | |
| Ерейментау ауданы | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Облысы | |
| Аудан орталығы | |
| Ауылдық округтер саны |
13 |
| Қалалық әкімдіктер саны |
1 |
| Ауыл саны |
32 |
| Қала саны |
1 |
| Әкімі |
Нұрлан Зияйденұлы Мұқатов |
| Аудан әкімдігінің мекенжайы |
Ерейментау қаласы, Абай көшесі, №121 |
| Тарихы мен географиясы | |
| Координаттары |
51°47′51″ с. е. 74°10′33″ ш. б. / 51.79750° с. е. 74.17583° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 51°47′51″ с. е. 74°10′33″ ш. б. / 51.79750° с. е. 74.17583° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Құрылған уақыты |
1928 |
| Жер аумағы |
17,5 мың км² |
| Уақыт белдеуі | |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны |
26 187[1] адам (2023) |
| Ұлттық құрамы |
қазақтар (67,62%), орыстар (22,38%), украиндар (3,28%), немістер (2,78%), татарлар (1,67%), беларустар (0,72%), басқалары (1,55%)[2] |
| Сандық идентификаторлары | |
| Пошта индексі |
020800-020810[3] |
| Автомобиль коды |
03 |
|
| |
|
| |
Тарихы
өңдеуАудан Ақмола округінің құрамында Еркіншілік атауымен (орталығы Торғай қонысы) 1928 жылы қыркүйек айында құрылған еді. Ауданның құрамына Ақмола уезінің Еркіншілік және бұрынғы Ермен болысының бөліктері кірді. 1930 жылы таратылғаннан кейін Ақмола округінің аудандары мемлекеттік органдарға бағынышты болған және 1932 жылы жаңадан құрылған орталығы Петропавл қаласындағы Қарағанды облысының құрамына енген еді. 1935 жылдың қаңтар айында аудан орталығы Благодатный ауылына ауыстырылды. 1939 жылы қазан айында аудан Ақмола облысының құрамына берілді.
1948 жылының көктемінде Ерейментау тауының етегінде Ерейментау кенті салынды.
1954 жылдың 11 қыркүйегінде аудан орталығы Благодатный ауылынан Ерейментау кентіне ауыстырылды.
1963 жылдың 2 қаңтарында бұл аудан Ерментау ауданы деп аталды.
Ерментау ауданы 1997 жылының 14 қарашадағы ҚР Президентінің Жарлығымен Ерейментау ауданы деген атауға ие болды.[4]
Халқы
өңдеу| 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989[5] | 1999 | 2009[6] | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 16158 | ▲44731 | ▲62309 | ▼43245 | ▲45161 | ▼42246 | ▼31303 | ▼26710 |
Әкімшілік бөлінісі
өңдеуАудан жеріндегі 33 елді мекен 3 ауылдық, 1 қалалық әкімдік пен 10 ауылдық округке біріктірілген:
| Ауылдық округтері | 2009 | 2021 | 2021 2009-ға пайызбен | Ерлер 2009 | Ерлер 2021 | 2021 2009-ға пайызбен | Әйелдер 2009 | Әйелдер 2021 | 2021 2009-ға пайызбен |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ақмырза ауылдық округі | 813 | ▼669 | 82,3 | 415 | ▼356 | 85,8 | 398 | ▼313 | 78,6 |
| Ақсуат ауылдық әкімдігі | 702 | ▼561 | 79,9 | 351 | ▼285 | 81,2 | 351 | ▼276 | 78,6 |
| Бестоғай ауылдық округі | 911 | ▼482 | 52,9 | 467 | ▼257 | 55 | 444 | ▼225 | 50,7 |
| Бозтал ауылдық округі | 810 | ▼608 | 75,1 | 422 | ▼327 | 77,5 | 388 | ▼281 | 72,4 |
| Ерейментау қалалық әкімдігі | 12518 | ▲12652 | 101,1 | 6054 | ▲6136 | 101,4 | 6464 | ▲6516 | 100,8 |
| Еркіншілік ауылдық округі | 4060 | ▼2994 | 73,7 | 2069 | ▼1548 | 74,8 | 1991 | ▼1446 | 72,6 |
| Күншалған ауылдық округі | 1150 | ▼624 | 54,3 | 607 | ▼329 | 54,2 | 543 | ▼295 | 54,3 |
| Қойтас ауылдық округі | 470 | ▼337 | 71,7 | 243 | ▼186 | 76,5 | 227 | ▼151 | 66,5 |
| Майлан ауылдық әкімдігі | 1826 | ▼1423 | 77,9 | 917 | ▼726 | 79,2 | 909 | ▼697 | 76,7 |
| Олжабай батыр ауылдық округі | 1600 | ▼1234 | 77,1 | 821 | ▼607 | 73,9 | 779 | ▼627 | 80,5 |
| Өлеңті ауылдық округі | 1321 | ▼988 | 74,8 | 676 | ▼500 | 74 | 645 | ▼488 | 75,7 |
| Сілеті ауылдық әкімдігі | 998 | ▼820 | 82,2 | 491 | ▼467 | 95,1 | 507 | ▼353 | 69,6 |
| Тайбай ауылдық округі | 2180 | ▼1785 | 81,9 | 1125 | ▼920 | 81,8 | 1055 | ▼865 | 82 |
| Торғай ауылдық округі | 1944 | ▼1533 | 78,9 | 982 | ▼794 | 80,9 | 962 | ▼739 | 76,8 |
| ЖАЛПЫ САНЫ | 31303 | ▼26710 | 85,3 | 15640 | ▼13438 | 85,9 | 15663 | ▼13272 | 84,7 |
Географиялық орны, жер бедері
өңдеуАудан батысында Біржан сал, Ақкөл, Шортанды, Целиноград аудандарымен және Степногорск қаласымен, солтүстігінде СҚО-ның Уәлиханов ауданымен, шығысында Павлодар облысының Ақтоғай ауданымен және Екібастұз қаласымен, оңтүстігінде Аршалы және Қарағанды облысының Осакаров ауданымен шектеседі.
Ерейментау ауданы Сарыарқаның солтүстік-шығысындағы дала белдемінде, Сілеті, Өлеңті өзендерінің алабында орналасқан. Солтүстік жер бедерінің биіктігі 300 м аспайтын белесті жазық. Оңтүстікке қарай күмбезді, үшкілді төбелер мен жондардан тұратын денудациялық ұсақ шоқылар, оңтүстігі делювийлі-пролювийлі аккумуляттық жазықпен және бойлық бағытта созылған Ерейментау тауымен алмасады. Ауданның жер қойнауында алтын, сүрме, тас көмір, боксит, тұз, әктас, гранит, қиыршықтас, құм кен орындары барланған.
Климаты
өңдеуКлиматы тым континенттік, қысы суық қары аз, жазы ыстық, құрғақ. Ауаның орташа температурасы қаңтарда –16 – 18°С, шілдеде 20 – 21°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 300 – 350 мм. Оңтүстік-батыстан солтүстік-шығысқа қарай Сілетінің басты салалары – Ащылыайрық (сол), Ақмырза, Кедей, Шилі (оң) және Өлеңті өзендері ағып өтеді. Көлдерінің ірілері: Теңіз, Шолақсор, Жақсытұз, Тамсор, Қарасор, Үлкен және Кіші Шарықты, Көбейтұз, Қоржынкөл (тұщы), Қабыланкөл, Бозайғыр, Әжібай, т.б. Өзен мен көлдер жауын-шашын және жер асты суларымен толығады. Жер асты сулары 30 – 50 м (оңт-нде 100 метрге дейін) тереңдікте кездеседі. Ерейментау бөктерінде суы тұщы әрі мол бұлақтар көп.
Топырағы, өсімдігі мен жануарлар дүниесі
өңдеуАудан жерінің солтүстік бөлігі сортаңды күңгірт қызыл қоңыр топырақты, оңтүстігі қызыл қоңыр топырақты. Таулы өңірінде қара топырақ, өзен, көл жайылмаларында шалғындық сортаң топырақ қалыптасқан. Даласында бетеге, селеу, қылқан селеу, жусан, шығысында түрлі бұта, сұлыбас, қылқан селеу өседі. Ерейментаудың баурайы мен шатқалдарында қайың, көктерек, тал, қараған, тобылғы, түрлі шөп, сұлыбас, қызғылт селеу, өзен аңғарларында түрлі шөп, астық тұқымдас шалғын өседі. Тауда арқар, елік кездеседі. Аңдардан қасқыр, түлкі, қарсақ, ақ қоян, борсық, суыр, сарышұнақ, ақ қалақ, ақкіс; құстардан қаз, үйрек, тырна, құр, бүркіт, дала қыраны, қаршыға, бөктергі, т.б. мекендейді. Ауданда Ерейментау қорықшасы орналасқан.
Ірі елді мекендері: Торғай, Майлан, Бестөбе, Павловка, Сілеті. Ауыл шаруашылығына пайдаланылатын жері 1676,4 мың га, оның ішінде егістік 115,6 мың га, шабындық 23,1 мың га, жайылым 1402,3 мың га, орман 17,5 мың га-ны құрайды. Бестөбе, Ешкіөлмес алтын кендерінен алтын өндіріледі. Аудан жері арқылы Астана – Ерейментау – Павлодар, Ерейментау – Айсары темір жол, Астана – Ерейментау – Павлодар, Ерейментау – Бестөбе автомобиль жолдары өтеді.
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)
- ↑ Қазақстан почталық индекстері
- ↑ Ерейментау ауданы тарихы
- ↑ Ресей империясы, КСРО халық санақтары
- ↑ ҚР халық санақтары
- ↑ 2021 жылғы ұлттық халық санағының қорытындылары