Шортанды ауданы

Шортанды ауданы – Ақмола облысының орталық бөлігіндегі әкімшілік-аумақтық бөлік. Орталығы – Шортанды кенті.

Қазақстан ауданы
Шортанды ауданы
Елтаңбасы
Әкімшілігі
Облысы	Ақмола облысы
Аудан орталығы	Шортанды
Ауылдық округтер саны	9
Кенттік әкімдіктер саны	2
Ауыл саны	29
Әкімі	Сағындық Серікбайұлы Шабаров
Аудан әкімдігінің мекенжайы	Шортанды кенті, Абылай хан көшесі, №20
Тарихы мен географиясы
Координаттары	51°41′53″ с. е. 71°56′42″ ш. б.51.69806° с. е. 71.94500° ш. б. / 51.69806; 71.94500
Құрылған уақыты	1939
Жер аумағы	4,7 мың км²
Уақыт белдеуі	UTC+5:00
Тұрғындары
Тұрғыны	27 549 адам (2023)
Тығыздығы	5,9 адам/км²
Ұлттық құрамы	қазақтар (41,1%), орыстар (33,99%), немістер (6,01%), украиндар (5,89%), поляктар (4,37%), беларустар (2,67%), татарлар (1,7%), басқалары (4,27%)
Сандық идентификаторлары
Пошта индексі	021600-021615
Автомобиль коды	03
Шортанды ауданының әкімдігі

Географиялық орны, жер бедері

Солтүстігінде Ақкөл ауданымен, шығысында Астрахан, батысында Ерейментау аудандарымен, оңтүстігінде Целиноград ауданы және Астана қаласымен шектеседі.

Шортанды ауданы Сарыарқаның солтүстігін ала орналасқан. Жер бедері – саздар мен саздақтардың қат-қабатынан түзілген белесті жазық. Ең биік жері ауданның шығыс бөлігіндегі Көңқыр төбесі (458 м). Жер бедерінің кей жері ірі құмды, шақпақтасты. Жағалары көлбеу және жайпақ, тұйық ойпауытты қолаттар кездеседі. Көктемде олар ені бірнеше жүз метрге жететін уақытша көлдерге айналады. Кен байлықтарынан алтын, кірпіштік саз кездеседі.

Тарихы

Шортанды ауданы 1939 жылы құрылған. Алғашында аудан орталығы Новокубанка ауылы болып, 1954 жылы Шортанды кентіне ауыстырылған. 1963 жылы аудандарды ірілендіру кезінде Алеексев ауданымен біріктіріліп, 1966 жылы қайта бөлінген.

Климаты

Климаты тым континенттік, қысы суық, қары аз (20 см), жазы жылы, құрғақ. Қаңтардың орташа температурасы –17 – 18°С, шілденікі 19 – 21°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 300 – 350 мм. Аудан жері арқылы Қалқұтан өзені мен оның салалары – Дамса, Ащылыайрық, Талқара, Сарықамыс өзендері ағады. Мұнда Балықты, Бозайғыр, Сасықкөл, Шошқалы, т.б. көлдер бар.

Топырағы, өсімдіктері мен жануарлар дүниесі

Жерінде қара және қызғылт қоңыр топырақ тараған. Негізінен селеулі-бетегелі, түрлі шөпті-бетегелі өсімдіктер өседі. Олардың ішінен сәбізшөп, сәлбен, жусан, сары қызылбояу, төскейшөп, ойпауытты жерлерінде өлең, қоға, жұлдызгүл, т.б. өседі. Аңдардан қасқыр, түлкі, қоян, суыр, құстардан дала бүркіті, бөктергі, үкі, бозторғай, үйрек, қаз, т.б. мекендейді.

Халқы

1959	1970	1979	1989	1999	2009	2021
37166	▲43236	▼39245	▼38695	▼33074	▼29580	▼27825

Тұрғындар саны: 29538 адам (2019).

• Ұлттық құрамы: орыстар (34,36%), қазақтар (39,95%), украиндар (6,18%), немістер (6,20%), поляктар (4,64%), беларустар (2,80%), татарлар (1,72%), басқалары (4,15%)

Халықтың 1 км²-ге шаққандағы орташа тығыздығы 5,9 адам.

Әкімшілік бөлінісі

Аудандағы 29 елді мекен 2 кенттік әкімдік пен 9 ауылдық округке біріктірілген:

Халқының саны (2009, 2021)

Ауылдық округтері	2009	2021	2021 2009-ға пайызбен	Ерлер 2009	Ерлер 2021	2021 2009-ға пайызбен	Әйелдер 2009	Әйелдер 2021	2021 2009-ға пайызбен
Андреев ауылдық округі	1134	▼967	85,3	556	▼475	85,4	578	▼492	85,1
Бектау ауылдық округі	1958	▼1865	95,3	1007	▼948	94,1	951	▼917	96,4
Бозайғыр ауылдық округі	3717	▼3552	95,6	1822	▼1809	99,3	1895	▼1743	92
Дамса ауылдық округі	4482	▲4740	105,8	2122	▲2299	108,3	2360	▲2441	103,4
Жолымбет кенттік әкімдігі	4258	▼4011	94,2	2118	▼2066	97,5	2140	▼1945	90,9
Новокубан ауылдық округі	2036	▼1845	90,6	1026	▼926	90,3	1010	▼919	91
Новосёлов ауылдық округі	1356	▼978	72,1	661	▼503	76,1	695	▼475	68,3
Петров ауылдық округі	1721	▼1358	78,9	844	▼681	80,7	877	▼677	77,2
Пригородный ауылдық округі	1166	▼837	71,8	577	▼415	71,9	589	▼422	71,6
Раевка ауылдық округі	1484	▼1110	74,8	729	▼558	76,5	755	▼552	73,1
Шортанды кенттік әкімдігі	6268	▲6562	104,7	3032	▲3226	106,4	3236	▲3336	103,1
ЖАЛПЫ САНЫ	29580	▼27825	94,1	14494	▼13906	95,9	15086	▼13919	92,3

Шаруашылығы

Ауданда 1995 жылға дейін астық өндіруге, оған қосымша сүтті, етті-сүтті мал, шошқа, жылқы, картоп, көкөніс өсіруге маманданған 1 ұжымшар, 6 кеңшар, 1 мал бордақылау бірлестігі, Бүкілодақтық астық шаруашылығы ғылыми-зертеу институтының тәжірибе шаруашылығы болған. Еліміздің нарықтық экономикаға өтуіне байланысты олардың барлығы дерлік жекешелендірілді. Ауданның барлық шаруашылық салалары 2006 жылы 4038,9 млн. теңгенің өнімін шығарды. Өнеркәсіп саласында “Қазақалтын кен-металлургия” АҚ-ның бөлімшесі – Жолымбет алтын кеніші, жиһаз фабрикасы (Шортанды), тігін фабрикасы (Жолымбет), май зауыты, аудандық баспахана, т.б. жұмыс істейді. Бұлар 2104,5 млн. т өнім өндірді (2005). Ауыл шаруашылығымен 35 кәсіпорын, 109 шаруа қожалығы, 8123 жұртшылық (жеке шаруа) шұғылданады (2005). Ауыл шаруашылығына пайдаланатын жері 438,5 мың га, оның 287,4 мың га-сы егістік, 2,6 мың га-сы шабындық, 148,2 мың га-сы жайылым. Көп жылдық отырғызылған ағашы 0,3 мың га жерді алады. 2007 жылдың басында ауданда 18,9 мың бас мүйізді ірі қара, 7,6 мың қой мен ешкі, 23,0 мың шошқа, 2,1 мың жылқы, 34,3 мың құс болды. Олардан 4,6 мың т ет, 23,7 мың т сүт, 3829 мың дана жұмыртқа өндірілді. Ауданда 3 балабақша, 4 бастауыш, 11 негізгі, 16 орта мектеп, 1 кәсіптік-техн. мектеп, 31 кітапхана, орт. ауданы аурухана, 6 отбасылық-дәрігерлік амбулатория, 24 фельдшерлік-акушерлік пункт бар. Шортанды кентінде мәдениет және демалыс саябағы орналасқан. Аудан жері арқылы республикалық маңызы бар Астана – Көкшетау автомобильдік жолы өтеді.