Уикипедия

Украинаның әкімшілік бөлінісі

Украинаның әкімшілік бөлінісінің (укр. Адміністративний устрій України) үш деңгейі бар: 27 аймағы (24 облысы, ерекше мәртебесі бар 2 қала және 1 автономиялық республика), 136 ауданы және 1469 громадасы бар.[1][2]

2020 жылдың шілде айындағы соңғы әкімшілік реформа 490 аудан мен облыстық маңызы бар 118 қаланың көпшілігін 136 ауданға біріктірді.[3]

Қырым мен Украинаның оңтүстік-шығысын Ресей Федерациясының аннексиялауынан кейін Қырым Автономиялық Республикасы мен Севастополь, сондай-ақ Донецк, Херсон, Луганск және Запорожье облыстарының бөліктері Ресей Федерациясының де-факто басқаруына өтті. Халықаралық деңгейде көптеген мемлекеттер Ресейдің жаулауын мойындамады.[4]

Бірінші деңгейлі бөлінісі өңдеу

Түсі Сипаттамасы
     24 облысы Украина облысы — елдің ең басты бірінші деңгейлі аймағы. Украина — унитарлы мемлекет, облыстардың Украина Конституциясында және заңда белгіленгеннен басқа көп құқықтық құзыреті жоқ.
     1 автономиялық республика Қырым Автономиялық Республикасының әкімшілік статусы Украина Ата заңының 10-Бөлімінде бекітілген. 2014 жылғы Қырым дағдарысының нәтижесінде Ресей заңсыз түрде аймақты Қырым Республикасы атауымен аннексиялады.[5]
     2 ерекше мәртебесі бар қала Ерекше мәртебесі бар екі қала бар: Киев және 2014 жылдан бері аннексияланған Севастополь. Олардың әкімшілік статусы Конституцияның 9-Бөлімінде бекітілген.[6] Облыс пен республикалар громадаларға бөлінсе, ерекше мәртебесі бар қалалар қалалық аудандарға бөлінеді.

Тізімі өңдеу

Байрағы Елтаңбасы # Атауы
[lower-alpha 1] 		Атауы
(украинша) 		Ауданы (км2) Халқы (2021) Халық тығыздығы (адам/км2, 2021) Орталығы Аудан саны Громада саны Орналасуы
    1 Қырым
Автономиялық Республикасы 		Автономна
Республіка Крим 		26 081 &&&&&&&&01967259.&&&&&01 967 259 75,43 Ақмешіт 10 —  
    2 Винница облысы Вінницька область 26 513 &&&&&&&&01529123.&&&&&01 529 123 57,67 Винница 6 63  
    3 Волынь облысы Волинська область 20 144 &&&&&&&&01027397.&&&&&01 027 397 51,00 Луцк 4 54  
    4 Днепропетровск облысы Дніпропетровська область 31 974 &&&&&&&&03142035.&&&&&03 142 035 98,27 Днепр 7 86  
    5 Донецк облысы Донецька область 26 517 &&&&&&&&04100280.&&&&&04 100 280 154,63 Донецк
(де-юре)
Краматорск
(де-факто) 		8 66  
    6 Житомир облысы Житомирська область 29 832 &&&&&&&&01195495.&&&&&01 195 495 40,07 Житомир 4 65  
    7 Закарпатье облысы Закарпатська область 12 777 &&&&&&&&01250129.&&&&&01 250 129 97,84 Ужгород 6 64  
    8 Запорожье облысы Запорізька область 27 180 &&&&&&&&01666515.&&&&&01 666 515 61,31 Запорожье 5 67  
    9 Ивано-Франковск облысы Івано-Франківська область 13 928 &&&&&&&&01361109.&&&&&01 361 109 97,72 Ивано-Франковск 6 62  
    10 Киев облысы Київська область 28 131 &&&&&&&&01788530.&&&&&01 788 530 63,58 Киев 7 69  
    11 Кировоград облысы Кіровоградська область 24 588 &&&&&&&&&0920128.&&&&&0920 128 37,42 Кропивницкий 4 49  
    12 Луганск облысы Луганська область 26 684 &&&&&&&&02121322.&&&&&02 121 322 79,50 Луганск
(де-юре)
Белогоровка
(де-факто) 		8 37  
    13 Львов облысы Львівська область 21 833 &&&&&&&&02497750.&&&&&02 497 750 114,40 Львов 7 73  
    14 Николаев облысы Миколаївська область 24 598 &&&&&&&&01108394.&&&&&01 108 394 45,06 Николаев 4 52  
    15 Одесса облысы Одеська область 33 310 &&&&&&&&02368107.&&&&&02 368 107 71,09 Одесса 7 91  
    16 Полтава облысы Полтавська область 28 748 &&&&&&&&01371529.&&&&&01 371 529 47,71 Полтава 4 60  
    17 Ровно облысы Рівненська область 20 047 &&&&&&&&01148456.&&&&&01 148 456 57,29 Ровно 4 64  
    18 Сумы облысы Сумська область 23 834 &&&&&&&&01053452.&&&&&01 053 452 44,20 Сумы 5 51  
    19 Тернополь облысы Тернопільська область 13 823 &&&&&&&&01030562.&&&&&01 030 562 74,55 Тернополь 3 55  
    20 Харьков облысы Харьківська область 31 415 &&&&&&&&02633834.&&&&&02 633 834 83,84 Харьков 7 56  
    21 Херсон облысы Херсонська область 28 461 &&&&&&&&01016707.&&&&&01 016 707 35,72 Херсон 5 49  
    22 Хмельницький облысы Хмельницька область 20 645 &&&&&&&&01243787.&&&&&01 243 787 60,25 Хмельницький 3 60  
    23 Черкассы облысы Черкаська область 20 900 &&&&&&&&01178266.&&&&&01 178 266 56,38 Черкассы 4 66  
    24 Чернигов облысы Чернігівська область 31 865 &&&&&&&&&0976701.&&&&&0976 701 30,65 Чернигов 5 57  
    25 Черновцы облысы Чернівецька область 8097 &&&&&&&&&0896566.&&&&&0896 566 110,73 Черновцы 3 52  
    26 Киев Київ 839 &&&&&&&&02962180.&&&&&02 962 180 3530,61 Киев 10 —  
    27 Севастополь Севастополь 864 &&&&&&&&&0385870.&&&&&0385 870 446,61 Севастополь 4 —  

Автономиялық республика өңдеу

Толық мақаласы: Қырым Автономиялық Республикасы

Қырым Автономиялық Республикасы (укр. Автоно́мна Респу́блика Крим) географиялық жағынан Украинаның оңтүстігіндегі Қырым түбегінің негізгі бөлігін қамтиды. Оның астанасы — Ақмешіт. Қырым Автономиялық Республикасы — Украина құрамындағы өз конституциясы бар жалғыз аймақ.

2014 жылдың 16 наурызында Қырымды ресейлік әскерилер басып алғаннан кейін Ресей Федерациясына қосылу туралы референдум өтті. Дауыстардың көпшілігі бұл шараны қолдады. 21 наурызда Ресей Мемлекеттік думасы Қырымды Ресей Федерациясының құрамына қосуына дауыс берді. Украина үкіметі референдумды да, Қырымды аннексиялауды да заңсыз деп таниды. 27 наурызда БҰҰ Бас Ассамблеясы 68/262-қарарын 100 қарсы 11 дауыспен қабылдап, референдумды жарамсыз деп танып, Қырым мен Севастопольдің мәртебесін өзгертпей-ақ қойды.

Облыстары өңдеу

Толық мақаласы: Украина облыстары

Облыс (укр. о́бласть) Украинаның әкімшілік бөлінісінің бірінші деңгейінде орналасқан. Көптеген облыстары өздерінің әкімшілік орталығының атымен аталған. Астаналары Луцк және Ужгород болып табылатын Волынь және Закарпатье облыстары Волынь мен Закарпатьенің тарихи аймақтарының атымен аталған.

Ерекше мәртебесі бар қалалар өңдеу

Толық мақаласы: Ерекше мәртебесі бар қала

Украинада екі қаланың ерекше мәртебесі (укр. міста́ зі спеціа́льним ста́тусом) бар: Киев және Севастополь. Олардың ерекше мәртебесі оларды облыстармен бірдей әкімшілік деңгейге қояды, осылайша қалалардың атқарушы органдарын құрайтын тиісті жергілікті мемлекеттік әкімшіліктер арқылы мемлекеттің тікелей бақылауында болады.

Ресей Федерациясы Қырымды аннексиялағаннан кейін Севастополь Ресейдің басшылығында және Ресейдің федералды субъектісі ретінде біріктірілді.

Екінші деңгейлі бөлінісі өңдеу

Толық мақаласы: Украина аудандары

2020 жылдан бастап Украина аймақтары 136 ауданға бөлінеді.[8] Олар, өз кезегінде, қалалық, посёлкелік және ауылдық аумақтық громадаларға бөлінеді. Украинаның ірі қалалары қалалық аймақтарға бөлінген.

2020 жылға дейін бұл деңгей аудандар (укр. район), облыстық (укр. місто областного підпорядкування) және республикалық бағыныстағы қалалар (укр. місто республіканського підпорядкування) бойынша ұсынылды.

Үшінші деңгейлі бөлінісі өңдеу

Громадалар өңдеу

Толық мақаласы: Громада

Территориялық громадалар (укр. територіа́льна грома́да; территориялық қауымдастық) немесе громадалар (укр. грома́да) 2015 жылы басталған әкімшілік реформаның бөлігі ретінде 2020 жылдың 12 маусымында Украина үкіметімен құрылды.[9]

Громадалардың үш түрі бар: ауылдық (укр. сільська́ грома́да), кенттік (укр. се́лищна грома́да) және қалалық (укр. міська́ грома́да). Барлығы 1469 громада бар (2022 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша).[10]

Ескертпелер өңдеу

  1. ↑ Қазақ тіліндегі Украина жер-су атаулары орыс тілінен көшіріп алынады және украин тіліндегі түпнұсқаға сәйкес келмейді, бұны ресми дереккөздерде, соның ішінде ресми дереккөздерде байқауға болады, мысалы елшіліктің сайтында Харків емес, Харьков деп жазылған.[7]

Дереккөздер өңдеу

  1. ↑ Регіони України та їх склад  (укр.). Верховна Раданың ресми сайты. Мұрағат көшірмесі Wayback Machine мұрағатында
  2. ↑ Д'АНЬЕРИ, Пауль, КРАВЧУК, Роберт және КУЗЬО, Тарас Politics And Society In Ukraine  (ағыл.). Avalon Publishing.
  3. ↑ LiWebRadaAdmin Реформа територіального устрою України  (укр.). МЕРЕЖА САЙТІВ (22 мамыр 2015). Тексерілді, 27 қыркүйек 2023.
  4. ↑ DICKSON, Janie және MORROW, Adrian Putin signs documents to illegally annex four Ukrainian regions, in drastic escalation of Russia’s war  (ағыл.). The Globe and Mail (30 September 2022). Тексерілді, 27 қыркүйек 2023.
  5. ↑ Putin signs Crimea treaty as Ukraine serviceman dies in attack  (ағыл.). Reuters (18 March 2014). Тексерілді, 18 маусым 2023.
  6. ↑ Конституція України  (укр.). Тексерілді, 18 маусым 2023. Мұрағат көшірмесі Wayback Machine мұрағатында
  7. ↑ Харьковта Қазақстанның Құрметті консулдығы ашылды  (қаз.). Қазақстанның Украинадағы елшілігінің ресми сайты (16 ақпан 2020). Тексерілді, 27 қыркүйек 2023.
  8. ↑ Постанова Верховної Ради України № 807-IX від 17 липня 2020 року Про утворення та ліквідацію районів  (укр.).
  9. ↑ Те, чого ніколи не було в Україні: Уряд затвердив адмінтерустрій базового рівня, що забезпечить повсюдність місцевого самоврядування  (укр.). Децентралізація (12 маусым 2020). Тексерілді, 27 қыркүйек 2023.
  10. ↑ Територіальні громади  (укр.). Децентралізація (1 қаңтар 2022). Тексерілді, 27 қыркүйек 2023.
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Украинаның_әкімшілік_бөлінісі&oldid=3210663» бетінен алынған