Шот-Аман Ыдырысұлы Уәлихан

Шот-Аман Ыдырысұлы Уәлихан
	Шот-Аман Ыдырысұлы Уәлихан
Жалпы мағлұматтар
Азаматтығы	КСРО; Қазақстан
Туған күні	26 сәуір 1932
Туған жері	Сырымбет ауылы, Айыртау ауданы, Көкшетау облысы, Қазақ КСР, КСРО
Қайтыс болған күні	31 наурыз 2021 (88 жас)
Қайтыс болған жері	Қазақстан
Жұмысы мен жетістіктері
Білімі	Мәскеу сәулетшілік институты
Жұмыс істеген; қалалар	Алматы, Астана
Басты құрылыстары	Қазақстан елтаңбасының дизайны; Алматыдағы Тәуелсіздік монументі, 1998; Шоқан Уәлиханов ескерткіші; Тоқаш Бокин ескерткіші;

Шот-Аман (Шота) Ыдырысұлы Уәлихан (26 сәуір 1932 жыл, Солтүстік Қазақстан облысы, Айыртау ауданы, Сырымбет ауылы – 31 наурыз 2021 жыл) — сәулетші, Қазақ КСР-інің еңбек сіңірген сәулетшісі (1978), профессор, Шығыс елдері Халықаралық сәулетші академиясының академигі (2001).

Қысқаша өмірбаяны

1932 жылы 26 сәуір күні Көкшетау облысының (қазіргі Солтүстік Қазақстан облысы) Айыртау ауданындағы Сырымбет ауылында туған.

Шот-Аман Уәлихан — төре руының өкілі, әйгілі қазақ пен ресей ғалымы Шоқан Уәлихановтың бауырының ұрпағы. Қазақ ақыны Бақытжан Қанапияновтың немере ағасы.^[1]

Мәскеу сәулетшілік институтын бітірді.

«Қазақстан қала құрылысын жобалау» институтының қызметкері, Алматы қаласының бас сәулетшісінің орынбасары,

Қазақстан сәулетшілер одағы басқармасының төрағасы болды.

Республикалық тарихи және мәдениет ескерткіштерін қорғау қоғамының төрағасы.

Жыл	Оқиға
1956	Мәскеу мемлекеттік сәулетші институтын бітірген
1956–1965	Қазақ қала құрылысын жобалау институтында, КСРО құрылыс және сәулетші академиясы Қазақ бөлімшесінде сәулетші, кіші ғылымының қызметкері болды
1966–1967	Алматы қаласы бас сәулетшісінің орынбасары
1967–1970	Қазақ өнеркәсіп құрылысын жобалау институтының аға ғылымының қызметкері
1971–1978	ҚР тарих және мәдениет ескерткіштерін қорғау қоғамы төрағасының орынбасары
1976 жылдан	ҚР тарих және мәдениет ескерткіштерін қорғау қоғамы төрағасының 1-орынбасары
1973–1982	Қазақстан сәулетшілер одағы басқармасының төрағасы
1975 жылдан	КСРО Сәулетшілер одағы басқармасының хатшысы
1982 жылдан	Қазақ азаматтық село құрылысын жобалау институтында бас сәулетшісі
1990–1995	Қазақстан Ұлттық ғылым академиясының Әдебиет және өнер институтындағы өнер және сәулетші бөлімінің меңгерушісі
1995 жылдан	ҚР Тарих және мәдениет ескерткіштерін қорғау қоғамы Орталық кеңесінің төрағасы әрі Халықаралық Абылай хан қорының президенті

Жетістіктері

Шот-Аман Уәлиханов бірнеше ірі ғимараттардың, 20 монумент пен ескерткіштің (басқалармен бірге) авторы. Солардың қатарында: Алматы қаласындағы «Динамо» стадионы (1958), «Универсам» дүкені (1979), «Казгипрозем» үйінің (1983 жыл) ғимараттары; Уәлиханов ескерткіші (1969 жылы; Қазақ КСР-і Мемлекеттік сыйлығы, 1970 жыл), Әліби Тоқжанұлы Жангелдин, Тоқаш Бокин (екеуі де 1975 жылы), Ғани Мұратбаев (1984 жыл), Шығыс Қазақстан облысы, Қарауыл ауылындағы Абай (1970), Көкшетау қаласындағы Талғат Бигелдинов (1998), Қостанай қаласындағы Ахмет Байтұрсынұлы (1999), Астана қаласындағы Кенесары Қасымұлы (2001), т.б. ескерткіштері; Дінмұхамед Қонаев бюсті (1985 жылы), Тәуелсіздік монументі (1996 жылы, жоба авторы әрі жетекшісі), т.б. Уәлиханов 1996 жылы Қазақстан Республикасының жаңа мемлекеттік елтаңбасы бойынша өткен байқауында ҚР сәулетшілер одағының алтын медалі мен дипломын алды, елтаңба авторы. Сондай-ақ ол Қазақстан сәулет және бейнелеу өнерінің көкейтесті мәселелерін көтерген көптеген ғылыми мақалалар; сонымен қатар бірқатар драмалық шығармалардың да (“Шоқан”, алғаш рет 1962 жыл қойылған; “Ағнұр”, 1982; “Тағдыр”, 1984; “Террор”, 2000) авторы; бірқатар пьесалары республикалық (Алматы) және облыстық (Көкшетау, Қарағанды, Шымкент) театрлары сахнасында қойылды. Халықаралық сәулетшілер одағының дүниежүзілік 12–13, 20-конгрестеріне (Мадрид, 1975 жыл; Мехико, 1978 жыл; Бейжің, 1999 жыл) қатысты.

Негізгі шығармашылық жұмыстары

Алматыдағы Шоқан Уәлиханов (1969);
Әліби Жанкелдин (1975);
Тоқаш Бокин (1975) ескерткіштері;
«Динамо» стадионы құрлысының (шығармашылық топ құрамында) жобалары;
Алматы Тәуелсіздік монументі авторлар тобының жетекшісі (1998);
Қазақстан елтаңбасы.

Марапаттары

Атақтары

Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері

Премиялары

Марапаттары

Дереккөздер

↑ Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8
↑ «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том
↑ “ Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. — Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010 жыл.ISBN 9965-26-096-6

[1] Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8

[2] «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том

[3] “ Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. — Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010 жыл.ISBN 9965-26-096-6

[1]

[2]

[3]