Қарабалық ауданы
Қарабалық ауданы – Қостанай облысының солтүстік-батысындағы әкімшілік бөлініс (1997 жылдың 17 маусымына дейін Комсомол ауданы деп аталды). 1928 жылы құрылған. Жер аумағы 6,9 мың км². Орталығы – Қарабалық кенті.
| Қазақстан ауданы | |||
| Қарабалық ауданы | |||
| |||
| Әкімшілігі | |||
|---|---|---|---|
| Облысы | |||
| Аудан орталығы | |||
| Ауылдық округтер саны |
12 | ||
| Кенттік әкімдіктер саны |
1 | ||
| Ауыл саны |
35 | ||
| Әкімі |
Руслан Болатұлы Халықов | ||
| Аудан әкімдігінің мекенжайы |
Қарабалық кенті, Космонавтов көшесі, №31 | ||
| Тарихы мен географиясы | |||
| Координаттары |
53°46′48″ с. е. 62°05′24″ ш. б. / 53.78000° с. е. 62.09000° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 53°46′48″ с. е. 62°05′24″ ш. б. / 53.78000° с. е. 62.09000° ш. б. (G) (O) (Я) | ||
| Құрылған уақыты | |||
| Жер аумағы |
6,9 мың км² | ||
| Уақыт белдеуі | |||
| Тұрғындары | |||
| Тұрғыны |
24 521[1] адам (2023) | ||
| Ұлттық құрамы |
орыстар (43,71%) | ||
| Сандық идентификаторлары | |||
| Автомобиль коды |
10 | ||
|
| |||
Географиялық орны, жер бедері
өңдеуШығысында Фёдоров ауданымен, солтүстігі мен батысында Ресей Федерациясымен шектеседі.
Ауданның географиялық орны қолайлы, теңіз деңгейінен 200 – 260 м биіктікте. Орал сырты үстіртінің орта жазық бөлігін алып жатыр. Жер бедері беті көл қазаншұңқырларымен, Үй, Тоғызақ өзендерінің аңғарларымен, сай-жыралармен тілімденген. Кен байлықтарынан аздаған мөлшерде темір кентасы, алтын, отқа төзімді саз, т.б. кездеседі.
Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесі
өңдеуКлиматы тым континенттік. Қысы суық, бұрқасынды. Қар жамылғысы әдетте қарашаның 2-онкүндігінде қалыптасады, сәуірдің 1-онкүндігінде ериді. Қаңтар айының жылдық орташа температурасы –18°С. Жазы қоңыржай жылы, ең ыстық айы – шілде. Шілденің орташа температурасы 18°С. Жылдық жауын-шашынның орташа мөлшері 300 – 350 мм. Жер қыртысы кәдімгі құнарлы қара топырақтан тұрады. Тоғызақ пен Үй өзендерінің бойында шалғынды құмдақ топырақ таралған. Астық тұқымдас түрлі шөптесіндер (селеу, бетеге, т.б.) басым өскен. Ауданның оңтүстік-шығысында қайың, терек, итмұрын, шие бұтасы аралас шоқ ормандар кездеседі. Айтарлықтай жерді қолдан егілген қарағай, қараағаш, үйеңкі, терек, қараған ормандары алып жатыр. Ормандарында жидектер мен саңырауқұлақтар көптеп өседі. Жануарлар дүниесінен бұлан, елік, жабайы шошқа, қасқыр, түлкі, қарсақ, борсық, сарышұнақ, қоян мекендейді. Құстардан қаз, үйрек, аққу, бүркіт, кезқұйрық, тырна, құтан, т.б. кездеседі.
| Қарабалық ауданы ауа райы | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Көрсеткіш | Қаң | Ақп | Нау | Сәу | Мам | Мау | Шіл | Там | Қыр | Қаз | Қар | Жел | |
| Орташа температура, °C | −15,1 | −14,6 | −7,3 | 5,2 | 13,5 | 19,3 | 20,2 | 18,1 | 11,9 | 4,3 | −5,7 | −12,6 | |
| Жауын-шашын нормасы, мм | 18 | 15 | 18 | 22 | 35 | 52 | 66 | 42 | 29 | 29 | 23 | 20 | |
| Дерекнама: [3] | |||||||||||||
Су торабы
өңдеуАудан жерімен Үй өзені және оның саласы Тоғызақ өзенінен ағып өтеді. Аудан көлге бай. Мұнда 90-нан астам ірілі-ұсақты көлдер бар, олардың 75%-ының суы тұщы. Ірі көлдері: Шұбар, Сасықкөл, Қарасор, Үлкен Бөрілі, Өлеңді, Аршалы, Өрнек, Қулықкеткен, т.б. Жер асты суы негізінде Смирнов су жүйесі жұмыс істейді. Одан тартылған су құбырлары Қарабалық кентін, Бөрілі, Смирнов, Станционный, Михайлов округтерінің елді мекендерін сумен қамтамасыз етеді. Бөгендерінде мөңке, шортан, таутан, алабұға, табан, тұқа, оңғақ және аққайран, т.б. балықтар мекендейді.
Халқы
өңдеу| 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989[4] | 1999 | 2009[5] | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 25608 | ▲46187 | ▲57325 | ▼52239 | ▲52594 | ▼43145 | ▼31399 | ▼26653 |
Тұрғындар саны – 27 534 адам (2019). Ұлттық құрамы: қазақтар – 29,47%, орыстар – 43,46%, украиндар – 12,90%, немістер – 5,24%, беларустар – 1,73%, татарлар – 3,38%, башқұрттар – 0,97%, армяндар – 0,50%, басқа ұлт өкілдері – 2,35%.
Әкімшілік бөлінісі
өңдеу35 елді мекен 4 ауылдық, 1 кенттік әкімдік пен 8 ауылдық округке біріктірілген:
| Әкімшілік бірлік | Орталығы | Елді мекендері | Халқы (2021) |
|---|---|---|---|
| Белоглин ауылдық округі | Белоглинка ауылы | 3 | ▼1695 |
| Боскөл ауылдық әкімдігі | Боскөл ауылы | 1 | ▼1415 |
| Бөрлі ауылдық әкімдігі | Бөрлі ауылы | 1 | ▼772 |
| Қарабалық кенттік әкімдігі | Қарабалық кенті | 1 | ▼10966 |
| Қособа ауылдық округі | Қособа ауылы | 3 | ▼704 |
| Лесной ауылдық әкімдігі | Лесное ауылы | 1 | ▼540 |
| Михайлов ауылдық округі | Михайловка ауылы | 3 | ▼915 |
| Новотроицкий ауылдық округі | Новотроицкое ауылы | 4 | ▼1177 |
| Өрнек ауылдық округі | Приречное ауылы | 2 | ▼608 |
| Победа ауылдық әкімдігі | Победа ауылы | 1 | ▼343 |
| Смирнов ауылдық округі | Смирновка ауылы | 2 | ▼1027 |
| Станционный ауылдық округі | Станционное ауылы | 4 | ▼1617 |
| Тоғызақ ауылдық округі | Тоғызақ ауылы | 9 | ▼3060 |
Ірі елді мекендері
өңдеу| Елді мекен | Халқы (2021) |
|---|---|
| Қарабалық | ▼10966 |
| Боскөл | ▼1332 |
| Станционное | ▼1184 |
| Смирновка | ▼814 |
| Тоғызақ | ▼810 |
| Новотроицкое | ▼736 |
| Бөрлі | ▼733 |
| Белоглинка | ▼655 |
| Михайловка | ▼622 |
| Научное | ▼594 |
Шаруашылығы
өңдеуАуыл шаруашылығына жарамды жер аумағы 602 мың га (2008), оның 33 мың га-сы егістік жер, 3,5 мың га-сы шабындық, 234,6 мың га жайылым. Аудан орталығы Қарабалық кентінен солтүстікке қарай 17 км жердегі Научное ауылында Қарабалық ауыл шаруашылығы тәжірибе станциясы орналасқан. Аудан бойынша 5 темір жол станциясы және Еманкин темір жол айырмасы бар.[6]
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)
- ↑ Агроклиматические ресурсы Костанайской области: научно-прикладной справочник // Под ред. С.С. Байшоланова. — Астана, 2017 год. С. 49, 62 — ISBN 978-601-7150-86-0
- ↑ Ресей империясы, КСРО халық санақтары
- ↑ ҚР халық санақтары Мұрағатталған 10 қазанның 2023 жылы.
- ↑ Қазақ Энциклопедиясы