Қонаев (қала)

Алматы облысының жаңа орталығы

Қонаев (2022 жылға дейін - Қапшағай[3]) — Қазақстан Республикасы, Алматы облысының орталығы. Қазақстандағы құмар ойындар ойнатуға рұқсат етілген екі қаланың бірі.

Қала
Қонаев
Ту
Ту
Әкімшілігі
Ел

 Қазақстан

Статусы

облыс орталығы

Облысы

Алматы облысы

Әкімі

Құматаев Нұрлан Орынбасарұлы

Тарихы мен географиясы
Координаттары

43°53′ с. е. 77°05′ ш. б. / 43.883° с. е. 77.083° ш. б. / 43.883; 77.083 (G) (O) (Я)Координаттар: 43°53′ с. е. 77°05′ ш. б. / 43.883° с. е. 77.083° ш. б. / 43.883; 77.083 (G) (O) (Я)

Құрылған уақыты

1970

Бұрынғы атаулары

Новоилийск, Қапшағай

Қала статусы

1970

Жер аумағы

56 км²

Уақыт белдеуі

UTC+5:00

Тұрғындары
Тұрғыны

55 198[1] адам (2023)

Ұлттық құрамы

қазақтар 66,74 %
орыстар 26,73 %
корейлер 1,96 %
ұйғырлар 0,79 %
немістер 0,72 %
татарлар 0,66 %
басқалары 2,4 %[2]

Сандық идентификаторлары
Телефон коды

+7 72772

Пошта индексі

040800 - 040803

Автомобиль коды

05

Қонаев қаласының әкімдігі
 (қаз.) (орыс.)

Қонаев картада
Қонаев
Қонаев
Қонаев картада
Қонаев
Қонаев

Қонаев қаласы 1970 жылдары құрылған. Аумағы 3 мың шаршы км құрайды. Қонаев қаласында қазіргі таңда 2 округ және 11 елді мекен бар. Қапшағай бөгетінің солтүстік батысында 20 шақырым жерде Іле өзенінің оң жағасында Тамғалы Тас орналасқан. Қапшағай өңірінде 61,6 мыңнан астам адам тұрады. Қала Қапшағай бөгені жағасында бой көтерген. Қонаев халықтың ең көп демалатын жерлерінің бірі болып саналады.

Этимологиясы өңдеу

Қазақ тілінде «Қапшағай» атауы «тар шатқал» немесе «қысылған жер» дегенді білдіреді.

Қала тарихы өңдеу

Қаланың дамуы мен пайда болу тарихы Қазақ КСР аумағының экономикалық дамуы үшін Қапшағай су электр стансасының құрылысының басталуымен байланысты. Іле елді мекені алғашында су қоймасы салынып жатқан жерде орналасып, 5 мыңнан астам адам жаңа Новоилийск елді мекеніне, Жетіген елді мекеніне және жаңадан құрылған балықшы колхозына, қазіргі Арна ауылына көшірілді. 1969 жылы 29 қыркүйекте жергілікті уақыт бойынша сағат 04:15-те Іле өзені бөгелді. Сол жылдың 26 ​​желтоқсанында су қоймасын толтырудың бірінші кезеңі басталды. 1970 жылдың көктемінде Іле ауылы су қоймасының түбіне кетті. 1970 жылы 9 шілдеде Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі Президиумының Жарлығымен Алматы облысы Іле ауданы Новоилийск ауылы облыстық бағыныстағы қала қатарына жатқызылып, оған Қапшағай атауы берілді.

Кеңес өкіметі жылдарында қала мен оның төңірегінде өндірістік инфрақұрылым құрылды, зауыттар іске қосылды: фарфор, темірбетон конструкциялары, жоғары дәлдіктегі аспаптар; элеватор, нан-май зауыттары, балық өңдеу кешені.

1980 жылдардың аяғында қалада КСРО Қарулы Күштерінің 17-ші армиялық корпусының 751-ші жеке инженерлік-инженерлік батальоны орналасты.

КСРО-ның ыдырауымен мемлекеттік зауыттар мен кәсіпорындар жекешелендіру бағдарламасы бойынша мемлекетке жекенің қолына сатылып, кейіннен өз қызметін тоқтатты.

1998 жылы Заречное және Шеңгелді ауылдары ауылдық округтермен бірге қалалық әкімдікке бағынды.

2000 жылдардың ортасынан бастап су қорғау аймағы болып табылатын Қапшағай су қоймасының жағалары жеке шағын мотельдер мен кафелер үшін белсенді түрде салына бастады, демалуға арналған тегін қоғамдық жағажайлар іс жүзінде жоқ. Жағалаудағы су қорғау аймағының дамуына байланысты су қоймасының сулары ағынды сулардың қалдықтарымен ластануда.

2007 жылы «Ойын бизнесі туралы» заң қабылданды, оған сәйкес ойынханалар мен ойын автоматтары залдары Алматы облысында Қапшағай су қоймасының жағалауында және Ақмола облысының Щучинск ауданында орналасады.

2022 жылдың 16 наурызында Президент Қасым-Жомарт Тоқаев Қапшағайдың атын халық қаласа, Қонаев деп өзгертуді қолдайтынын мәлімдеді. Сондай-ақ, ол Алматы облысының жаңа орталығы болуын, одан орталығы Талдықорған қаласында орналасқан жаңа Жетісу өңірінен бөлініп шығуын ұсынды.

География өңдеу

Қапшағай су қоймасының жағасында, Іле өзенінің бойында, оның темір жол қиылысына жақын жерде, Алматы қаласынан солтүстікке қарай 56 км жерде орналасқан.

Климат өңдеу

Қапшағай қаласында континенттік климат қалыптасқан. Оның қысы құрғақ және суық, жазы ыстық. Су қоймасындағы судың температурасы мамырдың екінші жартысында 18-20 °С-қа жетеді, ал шілде-тамызда 26-28 °С-қа дейін көтеріледі. Жаз айларында ауа температурасы 40 °С-қа дейін жетеді, бірақ ылғалдылығы төмен.

Халқы өңдеу

Қапшағай қаласы халқының саны

1959 1970 1979 1989 1991 1999 2001 2003 2004 2005
14 072 15 071 25 629 38 300 44 400 46 257 45 600 47 678 47 606 50 800
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
50 703 51 667 53 082 54 406 55 747 53 648 54 956 56 047 57 516 59 047
2016 2017 2018 2019 2021
60 892 61 302 61 643 61 767 54 245
2009, 2021[4]
2009 2021 2021 2009-ға пайызбен Ерлер 2009 Ерлер 2021 2021 2009-ға пайызбен Әйелдер 2009 Әйелдер 2021 2021 2009-ға пайызбен
39855 54245 136,1 18823 26238 139,4 21032 28007 133,2

Билік органдары өңдеу

  1. Қойшыманов Ақан Жұлайұлы - (1976—1980)
  2. Абдрасылов Фарид Әмірсарұлы - (1980—1984)
  3. Құрмашев Қуаныш - (1984—1987)
  4. Хворов Юрий Павлович - (1992—1998)
  5. Зеленский Сергей Михайлович - (1998—2008)
  6. Таубаев Наурызбай Асанбайұлы - (2008—2014)
  7. Кікімов Сәтжан Манасұлы - (2014—2016)
  8. Қайнарбеков Талғат Қанатұлы - (2016—2020)
  9. Құматаев Нұрлан Орынбасарұлы - (2020 жылы 25 мамырдан бастап)

Дереккөздер өңдеу